Liz Alderman / New York Times
Pazar günü Fransa'da yapılan parlamento seçimlerinde aşırı sağcı Ulusal Birlik'in iktidarın eşiğine gelmesine yardımcı olan mesajlardan biri (bir zamanlar düşünülemeyecek bir değişim) ABD siyasetinin yaygın söylemlerinden biriydi: Mevzu ekonomi, ahmak! (Oksijen'in notu: ‘Mevzu ekonomi, ahmak’ efsane politik kampanyacı James Carville’in Clinton’u 1992’de Beyaz Saray’a taşıyan seçim stratejisinin temel mesajıydı. Sonraki 30 yıl boyunca seçim kampanyalarına ilham oldu)
Hem sağcı Ulusal Birlik hem de Yeni Halk Cephesi adlı sol partiler koalisyonu, kısmen hayat pahalılığı krizine duyulan öfkeden ve Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un kendi mücadelelerini anlamadığı hissinden yararlanarak büyük kazanımlar elde etti. İlk turu geçen adaylar pazar günü ikinci tur için yarışacak. İki yıldır devam eden yüksek enflasyon, düşük ve orta gelirli Fransız ailelerin enerji, gaz ve gıda gibi temel ihtiyaç maddelerini karşılamakta zorlanmasına neden olurken, bazı durumlarda ücretler de buna ayak uyduramadı. Anketler, "satın alma gücü" ile ilgili endişelerin, göç ve güvenlikle birlikte seçmenlerin en önemli kaygısı olduğunu gösteriyor. Mavi yakalı işçiler, hane halkına yardım etmeyi ve göçü engellemeyi vaat eden Ulusal Birlik'e oy vermek için akın akın sandığa gitti. Yeni Halk Cephesi ise ücretleri artırma ve emeklilik yaşını düşürme vaatleriyle ikinci sırada yer aldı.
Ekonomistler inandırıcı olmadığını savunuyor
Tarafların vaatlerini nasıl karşılayacağı ise belirsizliğini koruyor. Ekonomistler, finansman önerilerinin birçoğunun inandırıcı olmadığını ve ağır borç yükü altındaki Fransa için riskleri artırdığını söylüyor. Ancak nihai sonuçları tahmin etmek zor: Fransa önümüzdeki pazar günü yapılacak oylamada asılı bir Parlamento ile sonuçlanırsa, yasama tıkanıklığı da yatırımcıları ürkütebilir.
Ulusal Birlik'in ekonomik planları neler?
"Önce Fransa" ekonomi politikasının bir parçası olarak Ulusal Birlik, belirli iş kollarını ve sosyal yardımları öncelikli olarak Fransızlara verecek. 20 yaşından önce çalışmaya başlayan insanlar, ülkenin resmi emeklilik yaşı olan 64 yerine 60 yaşında emekli olabilecekler. Emekli maaşları enflasyona endekslenecek. Ancak bu tür değişikliklerin yapılması için Anayasa'nın değiştirilmesi gerekecektir.
Partinin başkanı ve Marine Le Pen'in çırağı Jordan Bardella, mali sorunları ön plana çıkararak partisinin uzun süredir tabu olan milliyetçi ve göçmen karşıtı siyasetini normalleştirmeye çalıştı. Ancak partisi göçü, ekonomik belirsizlikle ilişkilendiriyor. Paris'teki bir ekonomik düşünce kuruluşu olan Institut Montaigne'nin araştırma başkan yardımcısı Lisa Thomas-Darbois, "Fransızların satın alma gücünü artırmaktan bahsediyor. Gerçekte partinin refah vaatleri göçle mücadeleye, göçü iş ve suçla ilişkilendirmeye ve yasa dışı göçmenleri sınır dışı etmeye dayanıyor" dedi.
Satın alma gücünün başbakanı
Bardella'nın en çok ilgi çeken vaatlerinden biri elektrik, enerji ve gaz vergilerini %20'den %5'e indirerek seçmenlerin cebine daha fazla para koyma sözüydü. "Satın alma gücünün başbakanı" olma sözü veren Bardella, işverenlere ek vergi getirmeden, ayda 5.000 euro'dan (yaklaşık 5.350 $) az kazanan kişilerin ücretlerini %10 artırmaları için işletmeleri teşvik edecek. Bardella ilk tur gecesi yaptığı zafer konuşmasında Macron'u, pandemi karantinaları ve enerji krizi sırasında ekonomiyi istikrara kavuşturma çabalarının bir mirası olan yüksek enflasyon, balon gibi şişen ulusal borç ve açıktan sorumlu tuttu. Bardella, Fransa'nın maliyesine "düzen getirme" sözü verdi. (Avrupa Birliği kısa süre önce Fransa'yı bloğun mali kurallarını ihlal ettiği için kınadı).
Parti programı için nasıl ödeme yapacak?
Ulusal Birlik platformunda gerçek bütçe rakamları yer almıyor, ancak Bardella göçü azaltarak ve yabancı uyruklulara yönelik sosyal yardım ödemelerini keserek yılda milyarlarca euro tasarruf edebileceğini söyledi. Bu tasarrufların bir kısmı, acil durumlar dışında ülkede yasal statüsü olmayan kişilerin ücretsiz tıbbi tedaviye erişiminin engellenmesini içeriyor. Bardella ayrıca Fransa'nın Avrupa Birliği'ne yaptığı yıllık ödemelerden (Bloğa üye olan ülkeler için zorunlu) de 2 milyar euro kesinti yapacak. Vergi kaçakçılığı ve sosyal yardım dolandırıcılığıyla mücadele ederek en az 65 milyar euro daha tasarruf edebileceğini, orta ve düşük gelirlilerin durumunu iyileştirmek için yeniden yönlendirilebilecek 'gereksiz' harcamaları bulmak için Fransız maliyesinin denetlenmesini emredeceğini söyledi.
Yeni Halk Cephesi'nin ekonomik planı ne kadar farklı?
Solcu koalisyon, aşırı solcu Boyun Eğmeyen Fransa partisinden esinlenerek zenginleri vergilendirmek ve serveti yaymak gibi ağır bir gündem uyguluyor. Keynesyen bir harcama (Oksijen'in notu: Keynesyen ekonomi, ekonomideki toplam harcama, istihdam ve enflasyon etkilerinin makroekonomik bir teorisidir.) programı başlatarak ve fiyatları artırarak hükümetin tüketicilerin daha fazla harcama yapmasını sağlayabileceği ve genel ekonomiyi canlandırabileceği düşünülüyor. Ana plan, vergi sonrası aylık asgari ücretin 1,398 euro'dan 1,600 euro'ya yükseltilmesinden oluşuyor. Yeni Halk Cephesi ayrıca gıda, enerji ve yakıt fiyatlarını da donduracak. Devlet, kafeteryalarda yemek, ulaşım ve müfredat dışı etkinlikler de dahil olmak üzere çocukların eğitimiyle ilgili tüm masrafları hane halkına ödeyecek. Macron'un geçen yıl bir kararname ile 64'e yükselttiği ve ülke çapında protestolara neden olan Fransa'nın resmi emeklilik yaşı 60'a indirilecek. Göçmenlik konusunda, işgücü açığı olan sektörlerde göçmen işçilere belirli koşullar altında yasal statü tanınacak.
Parti tüm bunları nasıl ödeyecek?
Programın yıllık maliyetinin 125 milyar euro ile 187 milyar euro arasında olacağı tahmin edilirken, Yeni Halk Cephesi varlıklı kişileri vergilendirerek 150 milyar avro bulabileceğini söyledi. Buna Macron'un kaldırdığı servet vergisinin geri getirilmesi, veraset vergisinin artırılması ve vergi ikametgahını yurt dışına taşıyan varlıklı kişilere çıkış vergisi konulması da dahil. Parti 14 yeni vergi dilimi oluşturacak ve belirli bir seviyenin üzerindeki gelirler en yükseği %90 olmak üzere daha yüksek oranlarda vergilendirilecek. Fransız şirketleri de ortalamanın üzerindeki kârlarına yeni bir vergi uygularken, işletmeler için çeşitli vergi indirimleri ve krediler de kaldırılacak.
Peki ya Macron'un planları?
Dikkatler aşırı sağ ve aşırı sol partilerin yükselişine o kadar odaklandı ki Macron'un ekonomik planı neredeyse bir dipnot haline geldi. Birçok seçmen, Fransa'nın borç ve açığının balon gibi şişmesinin ana nedenlerinden biri olan, hükümetinin ekonomiyi ayakta tutmak için pandemi karantinaları sırasında yüz milyarlarca euro harcamasını artık umursamıyor gibi görünüyordu.
Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından enerji fiyatları yükseldiğinde, Macron hükümeti üreticilerle pazarlık yaparak elektrik faturalarını ve artan gıda fiyatlarını kontrol altına almaya çalıştı. Fransız Ekonomik Gözlemevi'nin baş ekonomisti Eric Heyer, "Ancak insanlar fiyatların yine de yüksek olduğunu düşünüyor, bu yüzden ilgi göremedi" dedi. Macron'un başbakanı Gabriel Attal, seçim kampanyasında yine hayat pahalılığına yardımcı olmayı vadediyor ancak çoğunlukla mali muhafazakarlığa bağlı kalıyor ve vergileri artırmama sözü veriyor. Parti, şubat ayından itibaren elektrik faturalarını %15 oranında azaltacak, Macron bonusunu (işletmeleri ek işveren vergisi olmaksızın işçilere yılda 10.000 euro'ya kadar ödeme yapmaya teşvik eden uygulama) genişletecek ve en yoksul haneler için sosyal yardımları yılda yaklaşık 5 milyar euro artıracak.
Bundan sonra ne olacak?
Bardella'nın partisi Parlamento'da yeterli sandalye kazanırsa başbakan olabilir, kabine üyelerini belirleyebilir ve Macron'un iç gündeminin çoğunu raydan çıkarabilir. Ancak Fransa'da ne aşırı sağın ne de birleşik solun çoğunluğa sahip olmadığı bir parlamento oluşur ve yasama kilitlenirse, ekonomistler felç olmuş bir hükümetin Fransa'nın mali durumunu dizginleyememesi halinde bir borç krizi yaşanabileceği konusunda uyarıyor.
©️ 2024 The New York Times Company
