Farnaz Fassihi / New York Times
Hükümetin üst kademelerinde günlerce süren sert tartışmaların ardından İran'ın üst düzey askeri komutanları galip geldi ve yaklaşık 200 balistik füze İsrail'in kalbine doğru hızla gönderildi. Üç İranlı yetkiliye göre salı günü yapılan doğrudan askeri saldırı, Devrim Muhafızları'nın üst düzey komutanlarının ülkenin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'i, İran'ın güçlü görünmek istemesi halinde izlenecek tek yolun bu olduğuna ikna etmelerinin ardından gerçekleşti.
İsrail ordusu, sürpriz saldırı sırasında İran'ın İsrail'e yaklaşık 180 balistik füze fırlattığını söyledi. İsrail, bazılarının yere düştüğünü ancak çoğunun engellendiğini söyledi. Ancak İran ordusu, İsrail'in ya da en büyük müttefiki ABD'nin karşılık vermesi halinde batı sınırlarından fırlatmak üzere yüzlerce füze hazırladı. Devrim Muhafızları'ndan yapılan açıklamada “Siyonist rejim İran'ın operasyonuna karşılık verirse daha şiddetli saldırılarla karşı karşıya kalacaktır” denildi
'Gücümüzün küçük bir göstergesi'
Açıklamada füzelerin İsrail'in geçen hafta Lübnanlı grup Hizbullah'ın lideri Hasan Nasrallah'a düzenlediği suikaste misilleme olarak fırlatıldığı belirtildi. Nasrallah İran'ın “direniş ekseni” olarak adlandırdığı bölgesel militan ittifakının en güçlü ismi ve Hamaney'in yakın bir sırdaşıydı. Açıklamada saldırının aynı zamanda Gazze Şeridi'ndeki militan grup Hamas'ın siyasi liderine ve o sırada Nasrallah'ın yanında bulunan üst düzey bir İranlı komutana yönelik suikastların intikamını alma amacı taşıdığı belirtildi. İran'ın yeni cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan itidal çağrısında bulunanlar arasındaydı, ancak salı günü füze saldırısının meşru bir nefsi müdafaa eylemi olduğunu söyledi. Pezeşkiyan İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'yu “İran'ın savaş peşinde olmadığı ancak her türlü tehdide karşı kararlılıkla duracağı” konusunda uyardı ve "Bu bizim gücümüzün sadece küçük bir göstergesidir. İran ile bir savaşa girmeyin" dedi.
Hizbullah ve İsrail, 7 Ekim'de Hamas öncülüğünde İsrail'e düzenlenen saldırıdan bu yana yaklaşık bir yıldır kısasa kısas saldırılarla karşı karşıya. Çatışmalar Lübnanlı militanların Hamas'a destek gösterisi olarak sınır ötesine roket fırlatmaya başlamasının ardından başladı. Son günlerde İsrail Hizbullah'a yönelik saldırılarını yoğunlaştırırken, hamisi İran'ın buna nasıl karşılık vereceği ya da verip vermeyeceği belirsizdi. Bazı analistlere göre, dini lider de dahil olmak üzere İranlı liderlerden gelen ilk yorumlar, kendisini İsrail ile tam ölçekli bir savaşın içinde bulmamak için bunu en azından doğrudan saldırı yapmayabileceğine işaret ediyordu.
İranlı yetkililer, Pezeşkiyan'ın özel olarak ihtiyatlı olunması çağrısında bulunduğunu ve İsrail'in İran'ı daha geniş bir çatışmanın içine çekmeye çalıştığı uyarısında bulunduğunu söyledi. Kamuoyu önünde ise yeni cumhurbaşkanı yeni bir ses tonuyla konuşuyordu. Nasrallah'ın öldürülmesinden birkaç gün önce Birleşmiş Milletler'de yaptığı konuşmada gerilimi düşürme arzusunu dile getirmişti. İranlı muhafazakârlar sosyal medyada ve İran medyasında yürüttükleri sert kampanyada cumhurbaşkanına ve hükümete saldırarak itidal çağrılarının vatana ihanetle eşdeğer olduğunu söylediler. Salı günü İsrail'e yapılan balistik füze saldırısı, en azından şimdilik, tartışmanın hangi tarafının kazandığını açıkça ortaya koydu. İran'ın üst düzey askeri komutanları, Hizbullah'a yönelik saldırının gidişatını değiştirmek ya da en azından yavaşlatmak için İsrail'e karşı caydırıcılık oluşturmanın (hem de hızlı bir şekilde) elzem olduğu sonucuna vardılar. Daha da önemlisi, İran'ın İsrail'in dikkatini Tahran'a çevirmesini önlemek için harekete geçmesi gerektiğini savunuyorlardı. İranlı yetkililer füzelerin Karaj, Kirmanşah ve Azerbaycan'daki Devrim Muhafızları üslerinden fırlatıldığını söyledi. Yetkililer, kayıt altında konuşma yetkileri olmadığı için isimlerinin yayınlanmamasını istediler.
İtibarlarını düzeltmek istiyorlar
İranlılar ayrıca “direniş ekseni” üyeleri nezdinde itibarlarını yeniden tesis etmek ve İran'ın ya da bölgesel müttefiklerinin zayıf olduğu algısını tersine çevirmek istiyorlardı. Uluslararası Kriz Grubu'nun İran direktörü Ali Vaez füze saldırısından önce İran'da “İsrail'in son birkaç gündür kazandığı ivmeyi yok etmek için” İsrail'e karşılık verme yönünde bir uzlaşı oluştuğunu söyledi. Ancak bu kararın geri tepebileceğini söyledi. Vaez, “İran'ın tek taraflı bir karşılık vermesi hala son derece riskli çünkü bu, Hizbullah'ın diz çökmesi nedeniyle iyice açığa çıkan İsrail'in İran'a saldırması için gerekçe sağlayacaktır. Eğer İranlılar İsrail'i vurursa bu, eylemsizliğin maliyetinin İsrail'e karşı harekete geçmenin risklerinden daha ağır bastığını hesapladıklarını gösterir" dedi.
Strateji değişikliği liderler arası hesaplaşmadan kaynaklanıyor
Pezeşkiyan'ın üst düzey bir yardımcısı füze saldırısından önce yaptığı bir telefon görüşmesinde, Başkan'ın İsrail'le savaş konusundaki özel çekinceleri ne olursa olsun, salı günü yaptığı gibi Hamaney'in vereceği her kararı kamuoyu önünde destekleyeceğini söyledi. Yetkililer, İran'ın strateji değişikliğinin Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi de dahil olmak üzere liderleri arasındaki bir hesaplaşmadan kaynaklandığını söyledi. Temmuz ayında Hamas lideri İsmail Haniye'nin öldürülmesine ve yakın zamanda İranlı üst düzey komutan General Abbas Nilforuşan'ın öldürülmesine karşılık vermeyerek İran'ın yanlış hesap yaptığına karar verdiler. Onlara göre bu itidal, zayıflık olarak yanlış anlaşılmıştı. Üç yetkili, Araghchi'nin diğer yetkililere Batılı ülkelerin İran'dan itidalli davranmasını ve Gazze'de ateşkesin müzakere edilmesine izin vermesini istediklerinde İran'ı kandırdıklarını söylediğini aktardı.
© 2024 The New York Times Company
