Ronen Bergman, Adam Rasgon, Aaron Boxerman, Julian E. Barnes / New York Times
ABD'li ve bölgesel yetkililer, Başbakan Netanyahu'nun Gazze Şeridi'nin Mısır'la olan sınırının kontrolünden vazgeçmeyeceğinde ısrar etmesine rağmen, uluslararası arabulucuların İsrail ve Hamas arasındaki uçurumları daraltmak için yeni bir ateşkes önerisine son şeklini verdiklerini söyledi. Arabulucu ülkelerden birinden üst düzey bir yetkili ve iki İsrailli yetkiliye göre Katar ve Mısır, ABD'li yetkililerle görüşülmekte olan bir dizi revizyon taslağı hazırladı. Yetkililer, İsrail istihbarat servisi Mossad'ın direktörü David Barnea'nın belgeyi görüşmek üzere hafta başında Katar'ın başkenti Doha'da olduğunu söyledi.
Tekrar revize edildi
ABD'li yetkililer Mısırlı ve Katarlı müzakerecilerle “nihai” olarak adlandırdıkları teklifi tamamlamayı beklediklerini söylediler. Ancak üst düzey bir ABD'li yetkili daha önceki planların da nihai olarak adlandırıldığını ve daha sonra revize edildiğini kabul etti. ABD'li yetkililer verdikleri mülakatlarda Gazze Şeridi'ndeki çatışmaların sona erdirilmesi ve Hamas tarafından kaçırılan rehineler ile İsrail hapishanelerinde tutulan Filistinlilerin serbest bırakılmasına yönelik bir anlaşmayı aylardır geciktiren iki önemli pürüzden söz ettiler.
İki ana çıkmaz
İki tarafın da kaç kişiyi serbest bırakacağı ve bu kişilerin kimler olacağı anlaşmanın önündeki engellerden biri. ABD'li yetkililer, Hamas'ın bu konuda hiçbir zaman anlaşmaya varamadığını söyledi. Diğer bir anlaşmazlık ise İsrail'in askerlerini Gazze'nin Mısır sınırı boyunca uzanan dar bir şeridi olan Philadelphi koridorundan çekip çekmeyeceği ve ne kadar çabuk çekeceği konusunda düğümleniyor. Yetkililer, İsrail'in başlangıçta aşamalı bir çekilme planını kabul ettiğini ancak Netanyahu'nun geçen hafta bu anlaşmayı bozduğunu söylüyor.
Tüm yetkililer isimlerinin gizli kalması şartıyla konuştu. İsrailli yetkililer ve Hamas liderleri, Gazze'de tutulan rehinelerin geri getirilememesi nedeniyle İsrail kamuoyunda yükselen öfkeye rağmen, bir anlaşma olasılığı konusunda kötümser olduklarını ifade ettiler. Müzakereciler İsrail ve Hamas arasındaki çıkmazı kırmak için fikir alışverişinde bulunurken, Netanyahu hafta başında ateşli bir konuşma yaparak kendisini bir anlaşmaya varmak için yeterince çaba göstermemekle suçlayan eleştirmenlere meydan okudu. İngilizce yayın yapan haber kuruluşları için düzenlediği basın toplantısında da benzer bir kararlılık sergiledi.
'Böyle bir anlaşma bizi öldürür'
Netanyahu, Hamas'ın sınır ötesi kaçakçılık yoluyla yeniden silahlanmasını önlemek için İsrail'in Philadelphi koridorunun kontrolünü elinde tutması gerektiği yönündeki uzun süredir devam eden talebini tekrarlayarak "İnsanlar 'Eğer kalırsanız bu anlaşmayı öldürür' diyor. Ben de diyorum ki; böyle bir anlaşma bizi öldürür" dedi. Hamas İsrail'in Gazze'den tamamen çekilmesinde ısrar ederken Mısır da koridorda İsrail askeri varlığına şiddetle karşı çıkıyor. Hamas'ın baş müzakerecisi Halil El Hayya bu hafta Pan-Arap yayın kuruluşu El Cezire'ye verdiği demeçte "Philadelphi koridorundan çekilmeden anlaşma olmaz" dedi. Netanyahu, İsrail askerlerinin Gazze'nin Mısır sınırında sadece ateşkesin altı haftalık ilk aşamasında mı yoksa kalıcı bir ateşkesin parçası olarak mı kalması gerektiği konusunda karışık mesajlar verdi. Silah kaçakçılığını önlemek için koridorun uzun vadede dışarıdan bir güç tarafından kontrol edilmesi gerektiğini söyledi. Bu gücün en azından teoride İsrail ordusundan başka biri olabileceğini ancak gerçekte başka birinin bu işi yapabileceğinden şüphe duyduğunu söyledi. Netanyahu, “Bize gerçekten (kağıt üzerinde değil, kelimelerle değil, bir slaytta değil, sahada, günden güne, haftadan haftaya, aydan aya) daha önce orada yaşananların tekrarlanmasını gerçekten önleyebileceklerini gösterecek herkesi getirin. Bunu değerlendirmeye açığız. Ancak şu anda bunun gerçekleştiğini görmüyorum. Ve bu gerçekleşene kadar biz oradayız" dedi.
Anlaşmayla geri çekilmek zorunda kalabilir
Bir başka İsrailli yetkili ve çok sayıda ABD'li yetkili ise İsrail'in tutumunu biraz daha farklı bir şekilde resmederek, hükümetin anlaşmanın ikinci ve üçüncü aşamalarına geçilmesi halinde geri çekilmek zorunda kalacağını anladığını söyledi. İsrailli yetkililere göre bu hafta askerlerin, tamamı kısa bir süre önce Hamas tarafından vurularak öldürülen altı İsrailli rehinenin cesedini bulmasının ardından İsrail'i şok ve öfke sardı. Hamas buna karşılık çelişkili açıklamalar yaptı ancak Gazze'deki askeri kanadından gelen en az bir açıklama, rehinelerin kendilerini esir alanların İsrail askerlerinin yakınlarda olduğunu fark etmelerinin ardından infaz edildiklerini ima ediyordu. Birçok İsrailli rehinelerin sağ salim geri getirilememesinden Netanyahu'yu sorumlu tuttu ve onu esirlerin serbest bırakılması için bir anlaşma yapmak yerine aşırı sağcı koalisyon müttefiklerini yatıştırmak için savaşı uzatmakla suçladı. Yüz binlerce İsrailli Hamas'la bir anlaşma yapılması talebiyle kitlesel protesto gösterilerinde sokaklara döküldü ya da saatler süren bir genel greve katıldı. Ancak her iki eylem de sonuçsuz kaldı ve hayatta olduğuna inanılan 60'tan fazla rehineyi ve hala Gazze'de bulunan yaklaşık 35 kişinin cesedini eve getirmek için ödemesi gereken bedel konusunda derinden bölünmüş bir ülke ortaya çıktı.
Müzakereler ilerleyemeden sona erdi
Mısır, Katar ve ABD'den arabulucular aylardır Hamas ve İsrail arasında bir ateşkes sağlamaya çalışıyorlar. Geçen ay Kahire ve Doha'da yapılan iki tur üst düzey müzakere bir ilerleme sağlanamadan sona erdi. Her iki taraf da anlaşmanın genel hatlarını onayladı ancak hala pek çok kilit ayrıntı üzerinde anlaşmazlık yaşanıyor. Anlaşma altı haftalık bir ateşkesle başlayacak ve bu süre zarfında Filistinli tutuklular rehinelerin bir kısmıyla takas edilecek. Bu ilk aşamada İsrail ve Hamas savaşın sona ermesi, İsrail güçlerinin geri çekilmesi ve kalan rehinelerin serbest bırakılması için müzakerelerde bulunacak.
En önemli engel
Temmuz ayı sonlarında Netanyahu müzakere ekibine Philadelphi koridoru da dâhil olmak üzere kilit noktalarda İsrail'in tutumunu sertleştirmeleri talimatını verdi. Bir Arap yetkili Netanyahu'nun koridor üzerindeki İsrail kontrolünü sürdürme ısrarının bir anlaşmanın önündeki en büyük engel olduğunu söyledi. ABD Başkanı Joe Biden, Netanyahu'nun ateşkes koşulları konusundaki isteksizliğini tek kelimeyle azarladı. İsrail başbakanının rehineleri geri almak için yeterince çaba gösterip göstermediği sorusuna Biden basitçe “Hayır” dedi. Biden'ın açıklamaları sorulduğunda Netanyahu, Dışişleri Bakanı Antony Blinken'ın İsrail'in görüşmelerdeki tutumunu övdüğü birçok olayı örnek gösterdi. Ağustos ortasında Netanyahu ile görüştükten sonra Blinken, anlaşmanın ilerlememesinin sorumluluğunu Hamas'a yüklemeye çalıştı.
'Netanyahu samimiyetsiz davranıyor'
Bazı ABD'li yetkililer Netanyahu'nun samimiyetsiz davrandığını ve ABD seçimlerine kadar zaman kazanmaya çalıştığını düşündüklerini söylediler. Eski Başkan Donald Trump'ın seçilmesi halinde Netanyahu'nun taviz vermesi için Washington'dan fazla baskı görmeyeceği tahmininde bulundular. Hamas yetkilileri, ne İsrail'in ne de ABD'nin Hamas'ın kabul edebileceği bir anlaşmaya varma konusunda ciddi olmadığını savunarak son görüşmelerde doğrudan yer almayı reddetti. Ancak Katarlı ve Mısırlı arabulucularla iletişim kurmaya devam ettiler.
Hamas'ın üst düzey yetkililerinden Usame Hamdan, Amerika'nın yeni önerisini, bir anlaşmaya varılamaması nedeniyle kamuoyunda oluşan öfkeyi yatıştırmaya yönelik bir girişim olarak nitelendirdi. Hamas 2007'de bölgenin kontrolünü tamamen ele geçirdiğinde İsrail ve Mısır, grubu zayıflatmak umuduyla Gazze Şeridi'ne ezici bir abluka uygulayarak bölgenin ekonomisine ağır bir darbe vurdu. İsrail malların ve insanların karadan dolaşımına sıkı kısıtlamalar getirdi ve Gazze'ye denizden barikat kurdu. Mısır, sınır ötesi tünelleri ve kendi tarafındaki silah kaçakçılığını çökerttiğini söylüyor. Ancak İsrailli yetkililere göre Hamas hala Mısır'dan büyük miktarlarda silah getirmeyi başarıyor. İsrail birlikleri mayıs ayında Philadelphi koridoru boyunca ilerleyerek Hamas'ın buradaki tünel ağını yok etmeye başladı. İsrail güçleri ayrıca Mısır'a açılan Refah kapısını da ele geçirdi ki yetkililer bu kapının da benzer şekilde mühimmat girişinde kullanıldığını savunuyor.
© 2024 The New York Times Company
