Farnaz Fassihi / New York Times
İranlı üst düzey bir askeri yetkili, Tahran'da bir Hamas liderinin öldürülmesi nedeniyle İsrail'e karşı misillemenin uzun sürebileceğini ve çeşitli şekillerde olabileceğini belirterek, İsrail'e karşı bir saldırının beklemeye alınmış olabileceğini ima etti. İran Devrim Muhafızları Sözcüsü General Ali Mohammad Naeini, böyle bir saldırıyı yönetecek olan ve İran'ın sınırlarını korumaktan sorumlu olan silahlı kuvvetlerin bir kolu. Devlet medyasında yer alan video görüntülerine göre Naeini Tahran'da düzenlediği basın toplantısında “Zaman bizden yana ve yanıt için bekleme süresinin uzun sürmesi mümkü. İran'ın vereceği yanıtın önceki operasyonların bir tekrarı olmaması mümkün. Müdahalenin niteliği, senaryolar ve araçlar her zaman aynı değildir" dedi.
Nisan saldırısına değindi
Naeini İran'ın hangi seçenekleri değerlendirdiği konusunda ayrıntılı bilgi vermezken, önceki operasyonlara atıfta bulunarak İran'ın nisan ayında İsrail'e yönelik yüzlerce füze ve insansız hava aracı fırlattığı saldırıyı kastettiği anlaşılıyor. Bu saldırı, İsrail'in Suriye'nin başkenti Şam'daki İran Büyükelçiliği yerleşkesine düzenlediği ve çok sayıda üst düzey İranlı askeri komutanın ölümüne neden olan saldırıya misilleme olarak yapılmıştı.
Naeini'nin yorumları, İran'ın İsrail'i tekrar vurması halinde yaygın olarak korkulan bölgesel savaşın en azından şimdilik önlenebileceğini düşündürdü. Temmuz ayı sonunda Hamas liderinin İran topraklarında öldürülmesinden bu yana (ki İsrail bu suikastın sorumluluğunu kabul etmedi) İranlı yetkililerin Hamas liderinin intikamını alma sözü vermesi uluslararası liderleri alarma geçirdi. Lübnan'daki İran destekli Hizbullah güçlerinin de Tahran suikastından kısa bir süre önce üst düzey komutanlarından birinin Beyrut'ta öldürülmesi üzerine İsrail'e saldırma sözü vermesi işleri daha da karmaşık hale getirdi.,
Ulusal çıkarlar daha ağır basıyor
Görünen o ki İran'da şimdilik ulusal çıkarlar ve iç meseleler ideolojik coşkudan daha ağır basıyor. Naeini, Muhafızlar Ordusu ve ordunun üst düzey komutanlarının diğer üst düzey İranlı liderlerle birlikte durumun tüm yönlerini tarttıklarını ve dikkatli ve akıllıca bir karar vereceklerini söyledi. Üç haftadır Orta Doğu, İran ve Hizbullah'ın suikastlara yanıt olarak İsrail'e eşgüdümlü ya da ayrı ayrı askeri saldırılar düzenleyeceği beklentisiyle diken üstündeydi. İsrail'in hem İran'ı hem de Lübnan'ı güçlü bir şekilde karşılık vermekle tehdit etmesiyle birlikte diplomatlar ve dünya liderleri, kısasa kısas şeklinde gerçekleşen saldırıların kontrolden çıkarak bölgeyi daha geniş çaplı bir savaşa sürükleyebileceği uyarısında bulundu.
Amerika Birleşik Devletleri, nisan ayında olduğu gibi yakın müttefiki İsrail'in savunmasına yardımcı olmak üzere bölgeye donanma savaş gemileri ve bir denizaltı gönderdi. Dışişleri Bakanı Antony Blinken ise bölgedeki tansiyonu düşüreceği umuduyla Gazze Şeridi'nde İsrail ve Hamas arasında ateşkes sağlanması için çabalarını iki katına çıkardı. Ancak İran İsrail'i vurmayı ertelerse, iç hesaplaşmalar uluslararası diplomasiden daha büyük bir rol oynamış olacak.
Pezeşkiyan Batı ile ilişki kurmak istiyor
Otuz yılı aşkın bir süredir İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'in temel bir ilkesi var: İslam Cumhuriyeti rejimini iktidarda tutmak. Hamas lideri İsmail Haniye'nin öldürülmesinin ertesi sabahı Hamaney İsrail'e doğrudan saldırı emri vermiş olsa da analistler zaman geçtikçe yaşanan şok ve aşağılanmanın yerini İsrail'le savaşın risk ve getirilerinin daha gerçekçi bir şekilde değerlendirilmesine bıraktığını söylüyor. Dahası, İran'ın yeni cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, gündeminin gerginlikleri yatıştırmak ve Batı ile ilişki kurmak olduğunu söylüyor. Chatham House Orta Doğu Direktörü Sanam Vakil, “Haniye'nin öldürülmesinden sonra ortalıkta dolaşan kibir yerini Devrim Muhafızları'nın dikkatli ve uzun vadeli yaklaşımını yansıtan çok daha fazla ihtiyata bıraktı. Değerlendirme, her şeyi yapamayacakları yönünde. Yeni başkan için çok hassas bir dönem" dedi.
Ülke geri gidebilir
İsrail'in İran'ın enerji santralleri, petrol rafinerileri ve nükleer tesisler gibi kritik altyapılarını vurması ülkeyi yıllarca geriye götürebilir ve ekonomik krizini daha da derinleştirebilir. Hükümet halihazırda, son birkaç yıldır İranlıların din adamlarının yönetimine son verilmesini talep ettikleri protesto dalgaları nedeniyle ülke içinde bir meşruiyet kriziyle karşı karşıya. Elektrik ve benzin kesintisi yeni bir ayaklanmaya yol açabilir.
Diğer Arap ülkeleriyle çatışma endişesi
Daha da önemlisi, bir savaş Pezeşkiyan'ın yeni hükümetini sadece Batı ile değil, İran'ın daha yakın ilişkiler geliştirmeye çalıştığı bir dönemde bölgedeki Arap ülkeleriyle de çatışmacı bir rotaya sokacaktır. İranlı liderler askeri bir saldırının hiçbir şeyi değiştirmeyeceği sonucuna da varmış olabilirler. Naval Postgraduate School'da ulusal güvenlik işleri doçenti ve İran ordusu uzmanı olan Afshon Ostovar, “Binlerce füze fırlatsalar bile sonra ne olacak? Riskler gerçekten çok açık" dedi.
© 2024 The New York Times Company
