Raymond Zhong / The New York Times
Bilim insanları bu hafta, İspanya'nın doğusunda yaşanan ve ülkenin yakın tarihindeki en ölümcül felaket olan sel felaketinin, insanlar gezegeni ısıtmaya devam ettikçe bölgenin daha fazla görmeyi bekleyebileceği aşırı fırtınaların bir habercisi olduğunu söyledi. Daha sıcak hava daha fazla nem tuttuğundan, insanların enerji için kömür, petrol ve gaz yakarak atmosfere saldıkları her ekstra karbondioksitle birlikte şiddetli sağanak yağış olasılığı da artırıyor. Bu haftaki sellere neden olan fırtınalar, her sonbaharda bölgenin aşina olduğu türdendi. Ancak küresel ısınmanın bu tür fırtınaların daha da şiddetlenmesine yardımcı olduğunu belirten bilim insanları, yerel yetkililere sele hazırlıklı olmanın aciliyeti konusunda uyarıda bulundu.
İspanya meteoroloji ajansı, Valencia şehrinin batısındaki Chiva kasabasında salı günü sekiz saat içinde yaklaşık 500 milimetre yağmur yağdığını söyledi. Bu, bölgenin normalde bir yılda aldığı yağış miktarına eşdeğer. İsviçre'nin ETH Zürih Üniversitesi'nde hava ve iklim modellemesi profesörü olan Andreas Prein, “Aşırı yağışların daha aşırı ve daha sık hale geldiğini biliyoruz. Altyapımızın eskidiğini ve modasının geçtiğini de biliyoruz. Ancak bu konuda proaktif olmak son derece zor" dedi.
Basit bir ifadeyle, İspanya'nın doğusu bu hafta bir alçak basınç nedeniyle sular altında kaldı: jet akımından kopan bir alçak basınç alanı, dünyanın ılıman bölgeleri boyunca batıdan doğuya doğru kıvrılan hızlı rüzgar akımı. Güney İspanya açıklarındaki Cádiz Körfezi'nde bir alçak basınç oluştuğunda, Akdeniz'in üstünden ülkenin doğu kıyılarına doğru ılık ve nemli hava üfleyen rüzgarlar üretir. Bu nem yüklü hava dağlara çarparak gökyüzüne doğru itilir ve yoğunlaşarak Valencia eyaleti de dahil olmak üzere kıyı bölgelerine yağmur yağdıran bulutlara dönüşür.
"Tam da iklim değişikliğinden bekleyeceğimiz şey"
Normalde jet akımı bu tür hava sistemlerini nispeten hızlı bir şekilde uzaklaştırır. Ancak kesik alçaklar bu rüzgarlardan ayrıldıkları için, günlerce aynı yerlere yağmur yağdırarak yerinde kalabilirler. Doğu İspanya'nın en feci sel felaketlerinden birçoğunun sorumlusu alçak dalgalar olmuştur. Ayrıca Amerika'nın batısındaki iç bölgelere ve Büyük Ovalara da sağanak yağmurlar getirirler. Greenville, Kuzey Carolina'daki Doğu Carolina Üniversitesi'nde atmosfer bilimi profesörü olan Rosana Nieto Ferreira, Akdeniz'in ılık suyunun İspanya'da bu haftaki yağış miktarlarına katkıda bulunduğunu söyledi. Deniz yüzeyindeki su sıcak olduğunda, daha fazlası buharlaşır ve sağanak yağışları beslemek için daha fazla nem sağlar. Akdeniz son aylarda anormal derecede sıcaktı ve ağustos ayında kayıtlara geçen en yüksek sıcaklıklara ulaştı.
Prein, İspanya'da bu hafta meydana gelen fırtınaların büyük dolu ve hortumlara da yol açtığını, bunun da alçak seviyedeki havanın ne kadar enerji yüklü olduğunun bir göstergesi olduğunu söyledi. Prein, “Bu çok sık göremeyeceğiniz bir şey. Bana göre bu tam da iklim değişikliğinden beklediğim şey" diye ekledi.
2021'de öngörüldü
2021'de yayınlanan bir çalışmada Nieto Ferreira, bilgisayar simülasyonlarına dayanarak, ülkelerin bu yüzyılda gezegeni çok yüksek seviyelere kadar ısıtması halinde, kuzeydoğu İspanya'da kesik alçaklardan gelen yağmurların önemli ölçüde artabileceğini öngördü. İngiltere'deki bilim insanları da doğu İspanya ve güney Fransa'daki her türlü sağanak yağışla ilgili benzer sonuçlara varmışlardı. Imperial College London'da iklim değişikliği üzerine çalışan araştırma görevlisi Ben Clarke, “İnsanlar gezegeni ısıttıkça, aşırı hava koşullarının zarını mümkün olan en kötü şekilde yüklüyoruz” dedi.
Araştırmacılar, sera ısınmasının aşırı hava koşullarını etkilemesinin bir başka potansiyel yolunu inceliyor: Kuzey Kutbu gezegenin geri kalanından daha hızlı ısınıyor ve bu da tropik bölgelerle arasındaki sıcaklık farkını daraltıyor. Bu durum jet akımını zayıflatıyor ve kaymasına neden oluyor olabilir ancak bilim insanları bunun fırtınalar ve sıcak hava dalgaları için ne anlama gelebileceği konusunda henüz kesin sonuçlara varmış değil.
Altyapı yetersiz
Nieto Ferreira sık sık İspanya'nın doğusuna seyahat ediyor. Ailesinin orada bir evi var. Şiddetli yağmurlar bölgenin küçük dağ kasabalarını vurduğunda, felaketin ortaya çıkmasının sürpriz olmadığını söyledi. Nieto Ferreira, “Bu kadar çok suyu hızlı bir şekilde tahliye edecek altyapı gerçekten mevcut değil" ifadelerini kullandı. Küresel ısınmanın daha uzun ve daha yoğun kurak dönemlere yol açtığı dünyanın bir bölümünde, tüm bu ekstra su bir nimet gibi görünebilir. Ancak Nieto Ferreira'ya göre bu sudan yararlanmak için doğru altyapıya sahip olunması gerekiyor. Söylediğine göre şimdilik, İspanya'nın doğusunda, bu su çoğunlukla doğrudan okyanusa gidiyor.
© 2024 The New York Times Company
