Mark Mazzetti ve Ronen Bergman / The New York Times
Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'e yönelik ölümcül saldırıları başlatmasından sadece birkaç hafta önce Mossad Başkanı Katarlı yetkililerle görüşmek üzere Katar'ın başkenti Doha'ya gitti. Katar hükümeti yıllardır Gazze Şeridi'ne her ay milyonlarca dolar gönderiyor ve bu para Hamas hükümetinin desteklenmesine yardımcı oluyordu. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu bu ödemelere göz yummakla kalmıyor, onları teşvik de ediyordu.
Gizli görüşmeleri bilen birkaç kişiye göre, Eylül ayında Katarlı yetkililerle yaptığı görüşmeler sırasında Mossad şefi David Barnea'ya neredeyse sonradan akla gelen bir soru soruldu: İsrail ödemelerin devam etmesini istiyor muydu?
Netanyahu'nun kumarı
Barnea uzun süredir ödemelere karşı çıkıyordu ancak Netanyahu hükümeti kısa süre önce bu politikayı sürdürmeye karar vermişti. O da evet dedi. İsrail hükümeti Doha'dan gelen parayı yine de memnuniyetle karşıladı. Yaklaşık on yıl boyunca milyarlarca dolar olan ödemelere izin vermek, Netanyahu'nun, düzenli bir para akışının 7 Ekim saldırılarının nihai başlangıç noktası olan Gazze'de barışı koruyacağına ve Hamas'ın savaşmaya değil yönetmeye odaklanmasını sağlayacağına dair bir kumardı.
Sessizliği satın almak
Katar'ın yaptığı ödemeler görünüşte bir sır olsa da İsrail basınında yıllardır biliniyor ve tartışılıyor. Netanyahu'yu eleştirenler bu ödemeleri sessizliği satın alma stratejisinin bir parçası olarak küçümsüyor ve saldırıların ardından bu politika acımasızca yeniden değerlendiriliyor. Netanyahu, Hamas'ı güçlendirmeye çalıştığı yönündeki iddiaları "saçma" olarak nitelendirerek bu eleştirilere yanıt verdi.
The New York Times, iki düzineden fazla mevcut ve eski İsrailli ve ABD'li yetkilinin yanı sıra diğer Orta Doğu hükümetlerinden yetkililerle yaptığı görüşmelerde, politikanın kökenleri, İsrail hükümeti içinde patlak veren tartışmalar ve Netanyahu'nun Katarlıları eleştirilerden korumak ve para akışını sürdürmek için ne kadar ileri gittiği hakkında yeni ayrıntılar ortaya çıkardı.
Saldırı planı yapılırken ödemeler sürdü
Bu ödemeler İsrailli siyasi liderler, askeri yetkililer ve istihbarat analistleri tarafından alınan bir dizi kararın bir parçasıydı ve hepsi de Hamas'ın büyük çaplı bir saldırıyla ne ilgilendiği ne de bunu yapabileceği yönündeki temelden hatalı değerlendirmelere dayanıyordu. Times daha önce de saldırılar öncesindeki istihbarat hatalarını ve diğer hatalı varsayımları haberleştirmişti.
İsrail ordusu Hamas'ın saldırısına dair savaş planları elde ederken ve analistler Gazze sınırının hemen ötesinde önemli tatbikatları gözlemlerken bile ödemeler devam etti. Hatta İsrailli istihbarat görevlileri yıllarca Katarlı bir yetkiliye Gazze'ye kadar eşlik etti ve bu yetkili milyonlarca dolarla dolu bavullardan para dağıttı.
Saldırıların başarısında etkili oldu
Katar'dan gelen paranın Gazze'deki hükümet maaşlarını ödemek ve bir elektrik santralini çalışır durumda tutmak için yakıt almak gibi insani amaçları vardı. Ancak İsrailli istihbarat yetkilileri şimdi bu paranın 7 Ekim saldırılarının başarısında bir rolü olduğuna inanıyor, çünkü bağışlar Hamas'ın kendi bütçesinin bir kısmını askeri operasyonlara yönlendirmesine olanak sağladı. Ayrıca İsrail istihbaratı uzun zamandır Katar'ın Hamas'ın askeri kanadını gizlice finanse etmek için başka kanallar kullandığını değerlendiriyor ki Katar hükümeti bu suçlamayı reddediyor.
Netanyahu'nun ofisi konuyla ilgili sorulara yanıt vermedi ancak başbakan amacının Gazze'de insani bir felaketi önlemek olduğunu söyledi. Katarlı bir yetkili de yaptığı açıklamada bu niyeti yineleyerek, "Katar'ın katkılarının sivil ve insani niteliğine ve olumlu etkilerine gölge düşürmeye yönelik her türlü girişim temelsizdi" ifadelerini kullandı.
Denge unsuru olarak görüyordu
Hamas her zaman İsrail devletini ortadan kaldırmaya kararlı olduğunu açıkça ifade etti. Ancak yapılan her ödeme, İsrail hükümetinin Hamas'ı düşük seviyeli bir baş belası ve hatta siyasi bir varlık olarak gördüğünün bir kanıtıydı. Aralık 2012'de, daha önce rapor edilmemiş bir görüşmede Netanyahu önde gelen İsrailli gazeteci Dan Margalit'e Batı Şeria'da Filistin Yönetimi'ne karşı bir denge unsuru olarak Hamas'ı güçlü tutmanın önemli olduğunu söyledi.
Bu konuşma hakkında kamuoyuna açıklama yapmayan Margalit, Netanyahu'nun kendisine Hamas da dahil olmak üzere iki güçlü rakibe sahip olmanın bir Filistin devleti için müzakere etme konusunda üzerindeki baskıyı azaltacağını söylediğini aktardı. Netanyahu bu fikri yıllar içinde başkalarına da dile getirecekti.
İsrailli askeri ve istihbarat liderleri Hamas saldırısına yol açan hataları kabul ederken, Netanyahu bu tür sorulara yanıt vermeyi reddetti. Gazze'de savaş sürerken, son 15 yılın 13'ünde başbakanlık yapmış olan Netanyahu'nun siyasi hesaplaşması şimdilik askıda. Ancak Netanyahu'yu eleştirenler, Hamas'a yaklaşımının özünde sinik bir siyasi gündem olduğunu söylüyor: Hamas tehdidine ya da Filistinlilerin hoşnutsuzluğuna değinmeden görevde kalmanın bir yolu olarak Gazze'yi sessiz tutmak. Temmuz 2021'den bu yılın başına kadar İsrail'in ulusal güvenlik danışmanı olan Eyal Hulata, "Netanyahu'nun on buçuk yıllık anlayışı, sessizliği satın alırsak ve sorun yokmuş gibi davranırsak, ortadan kaybolacağı yönündeydi" dedi.
Netanyahu ve yardımcıları, Hamas'a karşı giriştikleri kanlı ve sonuçsuz savaşların ardından Gazze Şeridi'ne yönelik stratejilerini yavaş yavaş gözden geçirmeye başladılar. Mossad'ın eski istihbarat müdürlerinden Zohar Palti, "Herkes Gazze'den bıkmış ve usanmıştı. Hepimiz 'Gazze'yi unutalım' dedik çünkü bunun bir çıkmaz olduğunu biliyorduk" ifadelerini kullandı.
Çatışmalardan birinin ardından, 2014'te Netanyahu yeni bir rota çizdi: İsrail İran'ın nükleer programına ve Hizbullah dahil vekil ordularına odaklanırken Hamas'ı "kontrol altına alma" stratejisini vurguladı. Bu strateji, Hamas'ın İsrail içinde önemli bir saldırı başlatmakla ne ilgilendiği ne de bunu yapabilecek kapasitede olduğuna dair tekrarlanan istihbarat değerlendirmeleriyle desteklendi.
Katar'ı ABD'ye karşı savundu
Katar bu dönemde Gazze'nin yeniden inşası ve hükümet operasyonları için kilit bir finansör haline geldi. Dünyanın en zengin ülkelerinden biri olan Katar, uzun zamandır Filistin davasını destekliyor ve tüm komşuları arasında Hamas'la en yakın ilişkileri geliştiren ülke. Bu ilişkiler geçtiğimiz haftalarda Katarlı yetkililerin Gazze'deki İsrailli rehinelerin serbest bırakılması için müzakerelere yardımcı olmasıyla değerini kanıtladı.
Katar'ın bu dönemde Gazze'de yürüttüğü çalışmalar İsrail hükümeti tarafından kutsandı. Hatta Netanyahu Katar adına Washington'da lobi faaliyetlerinde bulundu. 2017 yılında Cumhuriyetçiler Hamas'a verdiği destek nedeniyle Katar'a mali yaptırımlar uygulanması için bastırırken Netanyahu üst düzey istihbarat yetkililerini Washington'a gönderdi. Gezi hakkında bilgi sahibi üç kişiye göre İsrailliler ABD'li milletvekillerine Katar'ın Gazze Şeridi'nde olumlu bir rol oynadığını söyledi.
Eski savunma bakanı uyardı
İsrail askeri istihbaratının eski araştırma şefi Yossi Kuperwasser, bazı yetkililerin Gazze Şeridi'nde bir denge sağlamanın faydalarını gördüğünü söyledi. Kuperwasser, "İsrail'in mantığı Hamas'ın Gazze'yi yönetecek kadar güçlü ama İsrail tarafından caydırılacak kadar da zayıf olmasıydı" dedi. Üç Amerikan başkanı Barack Obama, Donald Trump ve Joe Biden yönetimleri, Katarlıların Gazze operasyonlarının finansmanında doğrudan rol oynamasını genel olarak destekledi. Ancak herkes aynı fikirde değildi. Avigdor Lieberman 2016'da savunma bakanı olduktan aylar sonra Netanyahu ve İsrail genelkurmay başkanına gizli bir not yazdı. Hamas'ın İsrail'e saldırmak için askeri yeteneklerini yavaş yavaş geliştirdiğini söyledi ve İsrail'in önce saldırması gerektiğini savundu.
Times tarafından bir kopyası incelenen 21 Aralık 2016 tarihli notta İsrail'in amacının "İsrail ile Hamas arasındaki bir sonraki çatışmanın nihai hesaplaşma olmasını sağlamak" olduğunu yazdı. Önleyici bir saldırının "Hamas'ın askeri kanadının liderliğinin" çoğunu ortadan kaldırabileceğini vurguladı. Netanyahu planı reddetti ve çatışmak yerine kontrol altına almayı tercih etti.
Para dolu bavullar
2018 yılında yapılan bir kabine toplantısında Netanyahu'nun yardımcıları yeni bir plan sundu: Katar hükümeti, Hamas'la yapılan ateşkes anlaşmasının bir parçası olarak Gazze'deki insanlara her ay milyonlarca dolar nakit ödeme yapacaktı. Ülkenin iç güvenlik servisi Shin Bet, Hamas'ın askeri kanadının üyelerinin doğrudan yararlanmamasını sağlamak için alıcı listesini izleyecekti. Para dolu bavullar kısa süre içinde Gazze sınırından geçmeye başladı. İsrailli güvenlik görevlileri her ay Katarlı bir diplomat olan Muhammed el-Emadi'yi İsrail ile Ürdün arasındaki sınırda karşılıyordu. Oradan da onu Kerem Şalom sınır kapısına ve Gazze'ye götürüyorlardı.
İsrailli ve ABD'li eski yetkililere göre, Emadi ilk başta dağıtmak üzere yanında 15 milyon dolar getirdi ve İsrail hükümeti tarafından onaylanan her aileye belirlenen yerlerde 100 dolar dağıtıldı. Fonların maaşları ve diğer masrafları karşılaması amaçlanıyordu ancak geçen yıla kadar İsrail'de görev yapan üst düzey bir Batılı diplomat, Batılı hükümetlerin uzun süredir Hamas'ın paranın kaymağını yediğini söyledi.
Bu yıl emekli olana kadar CIA'de kıdemli bir Orta Doğu analisti olan Chip Usher, "Hamas'ın kendi bütçesinden kullanmak zorunda kalmadığı her şey, başka şeyler için para serbest bıraktı" dedi. Mossad şefi olarak uzun yıllar Katar dosyasını yöneten Yossi Cohen, İsrail'in Gazze parasına yönelik politikasını sorgulamaya başladı. Casusluk servisini yönettiği son yıl boyunca, paranın nereye gittiği konusunda çok az denetim olduğuna inanıyordu. Haziran 2021'de Cohen, casusluk servisinden emekli olduktan sonra kamuoyuna ilk konuşmasını yaptı. Katar'ın Gazze Şeridi'ne gönderdiği paranın kontrolden çıktığını söyledi.
© 2023 The New York Times Company
