Bilal Shbair, Iyad Abuheweila, Neil Collier, Cassandra Vinograd, Christiaan Triebert, Lauren Leatherby / New York Times
O pazar günü 37 yaşındaki Salih Muhammed El-Hila'yı korku sarmıştı. "Çadırın zemininde yatıyordum ve oğluma 'Allah bizi bu geceden korusun' dedim" diye hatırlıyor. Hamas saatler önce İsrail'in merkezine roket fırlatmıştı. İsrail ordusu roketlerin, El Hila'nın ailesiyle birlikte yerinden edilmiş insanların kaldığı bir kampta barındığı Gazze Şeridi'nin güneyindeki Refah kentinden atıldığını açıkladı.
El-Hila, İsrail'in misilleme yapacağından emindi. Öyle de oldu. İsrail ordusu karşılık verdi ve kendilerine ateş edilirken kullanılan, kampın yakınında olmayan silahı imha ettiğini açıkladı. Ancak birkaç saat sonra İsrail kamptaki geçici yapılara iki bomba atarak tekrar saldırdı. Öldürücü şarapnel parçaları her yöne savruldu ve çok geçmeden yangın çıktı. Sabaha kadar, aralarında El-Hila'nın dört akrabasının da bulunduğu düzinelerce Filistinli öldürüldü.
Netanyahu: Trajik bir kaza
26 Mayıs'taki ikinci saldırının ardından uluslararası tepkiler geldi. İsrail'in savaş yöntemlerine yönelik eleştirileri genellikle reddeden Başbakan Binyamin Netanyahu sivillerin öldürülmesini "trajik bir kaza" olarak nitelendirdi. İsrail askeri sözcüsü Tuğamiral Daniel Hagari hedeflerin yakın çevresinde çadır bulunmadığını söyledi. İsrail, Hamas militanlarının sivil merkezler arasında faaliyet göstermesine rağmen sivillerin zarar görmemesi için büyük özen gösterdiğini ve saldırıyla ilgili soruşturma açacağını söyledi.
New York Times, saldırının daha net bir resmini ortaya çıkarmak için çok sayıda görgü tanığı ve mühimmat uzmanıyla konuştu, olay yerinin videolarını inceledi ve uydu görüntülerini analiz etti.
Sivillerin olduğu kampı bombaladı
İsrail askeri sözcüsü Binbaşı Nir Dinar Times'a yaptığı açıklamada, İsrail güçlerinin hedef alınan tesisin sığınak arayan insanlara hizmet veren bir yer olduğunu önceden bilmediğini söyledi. Ancak Times'ın araştırması, İsrail'in aylardır var olan ve savaş nedeniyle yerinden edilmiş yüzlerce insanın barındığı bir kampın içindeki hedefleri bombaladığını ortaya çıkardı. Analiz, İsrail ordusunun saldırıyı başlatmadan önce yaptığı ve sivillere zarar verme ihtimalinin düşük olduğunu söylediği değerlendirmeyle ilgili soru işaretleri yaratıyor.
İsrail kampı tahliye etmedi
İsrail'in 6 Mayıs'ta başlayan Refah operasyonundan önce ordu, şehir merkezinin doğusundaki mahalleler için tahliye emri çıkarmış, ancak 350 kadar aileyi barındıran bu kampın bulunduğu bölgeyi tahliye etmemişti. 1. Kuveyt El-Selam Kampı, birkaç ay önce Refah'ın kuzeybatısındaki Tal al-Sultan bölgesi yakınlarında kuruldu. Videoların ve uydu görüntülerinin gösterdiğine göre, zamanla düzinelerce çadır ve ahşap çerçeveli yaklaşık 40 uzun metal baraka içerecek şekilde büyüdü. Her bir barakada genellikle beş ila yedi kişi yaşıyordu, ancak İsrail saldırısı sırasında barakalardan hangisinde kaç kişinin bulunduğu belli değil.
Barakalara hassas silahlı saldırı
İsrail ordusu hedeflerinin İsraillilere karşı saldırılar düzenlemekle suçlanan Hamas yetkilileri Halid El Neccar ve Yasin Rabia olduğunu söyledi. İkilinin kamptaki barakalardan ikisinde toplantı yaptıkları belirtildi. Jetler, her biri yaklaşık 115 kilo ağırlığında ve 17 kilo patlayıcı taşıyan ABD yapımı iki GBU-39 "küçük çaplı" bomba bıraktı. Üreticisi Boeing, GBU-39'u "düşük yan hasar" veren hassas bir silah olarak tanımlıyor.
İsrail nüfusun yoğun olduğu bölgelerde ağır mühimmat kullandığı için yoğun eleştirilere maruz kalmış, ayrım gözetmeksizin kayıplara ve yıkıma neden olmakla suçlanmıştı. Her biri 430 kilo patlayıcı içeren 910 kiloluk bombaları yoğun bir şekilde kullandıktan sonra İsrail ordusu daha küçük, daha hedefli saldırılara yöneldi.
Beyaz Saray sözcüsü John Kirby, GBU-39 büyüklüğünde bombaların kullanılmasının "kesinlikle ihtiyatlı, hedefe yönelik ve hassas olma çabasının bir göstergesi" olacağını söyledi. Ancak bu saldırıda silah, yer ve zamanlama kombinasyonu hedefin çok ötesinde bir yıkıma neden oldu. Patlamalar bombaların çelik gövdesini yaklaşık 570 metre uzaklığa kadar ölüme ve yaralanmaya neden olabilecek parçalara ayırdı. Ve çok daha fazla şarapnel yaratma potansiyeline sahip oluklu metal yapıların içinde patladılar.
En az 4 kişi bombaların yakınındaydı
Hedef alınan barakalar, park halindeki araçların yanı sıra diğer birkaç barakanın da birkaç metre yakınında bulunuyordu. Times tarafından analiz edilen İsrail askeri insansız hava aracı videosunda bombalar patladığında en az dört kişinin yakınlarda yürüdüğü görülüyor. Ertesi gün elde edilen uydu görüntülerinin analizine göre, hedef alınan iki baraka ve onlara en yakın iki baraka yerle bir oldu. Daha önce 11 barakanın bulunduğu yerde, yaklaşık 6.000 metre karelik kararmış toprağın yanında yedi baraka kalmıştı.
Saldırının hemen ardından görgü tanıkları tarafından çekilen video kaosu gözler önüne serdi: İnsanlar koşuyor, çığlık atıyor, yanan enkazdan kömürleşmiş cesetleri çıkarıyor, bükülmüş metallerin üzerinden tırmanarak canlıları kurtarmaya çalışıyorlardı. Saldırının tüyler ürpertici görüntüleri haber sitelerinde ve sosyal medyada yayılırken İsrail ordusundan saatlerce bir açıklama gelmedi. Beklenen açıklama geldiğinde ise savaşın ilk sisini dağıtmak için çok az şey yaptı.
Olayı incelediklerini açıkladılar
Gece yarısı civarında ordu, "Hamas'ın bölgeyi kullandığını gösteren kesin istihbarat temelinde ve kesin mühimmatlar" kullanarak bir Hamas yerleşkesini vurduğunu söyledi. "Saldırı ve açılan ateş sonucunda bölgede bulunan bazı sivillerin zarar gördüğüne dair raporlardan haberdar olunduğu" belirtilen açıklamada, "olayın inceleme altında olduğu" ifade edildi. Bir saat sonra yapılan yeni bir açıklamada ölen iki Hamas komutanının isimleri verildi ve haklarındaki suçlamalar ayrıntılı olarak açıklandı. Gazze Sağlık Bakanlığı'nın öğleden sonra yaptığı açıklamaya göre sabah olduğunda ölü sayısı 45'e, yaralı sayısı 249'a yükseldi.
Netanyahu saldırıya ilişkin ilk yorumlarını pazartesi günü saat 18:30 sularında, yani saldırıdan yaklaşık 22 saat sonra yaptı. İsrail parlamentosuna "Olaya karışmamış sivillere zarar vermemek için gösterdiğimiz üstün çabaya rağmen dün gece üzüntü verici trajik bir kaza meydana geldi" dedi. Ve sık sık yaptığı gibi Hamas'ın masum kayıplar vermek için sivil halkın arasına karıştığını söyledi. Hamas'ın üst düzey yetkililerinden Gazi Hamad, örgütün Filistinli sivilleri zarar görmekten uzak tutmaya çalıştığını söyledi. Ancak Hamas, savaşçılarına ve silah altyapısına ekstra bir koruma katmanı sağlamak için Gazze'deki kentsel alanlardan yararlandı. Uluslararası alanda hesap verebilirlik çağrıları artarken Hagari salı günü yaptığı açıklamada bombaların "jetlerin kullanabileceği en küçük mühimmat" olduğunu söyledi. Bu doğru, ancak bazı İsrail insansız hava araçları daha küçük patlayıcılar taşıyabiliyor.
Uydu görüntüleri hedefin kamp sınırları içinde olduğunu gösteriyor
Her ne kadar hedeflerin "hemen yakınında hiç çadır olmadığını" söylese de, aynı gün çekilen uydu görüntüleri, ABD ordusunun referans kılavuzlarında ölüm ya da ciddi yaralanma riski için verilen aralıkta, 150 metre içinde 60'tan fazla çadır ve diğer derme çatma yapılar olduğunu gösteriyor. Times'ın analizi, hedef alınan bölgenin kamp sınırları içinde olduğunu gösteriyor ve İsrail'in sivilleri korumak için yeterli özeni göstermediğini öne sürüyor. Kamp iyi biliniyordu, metal barakalar 1 metreden biraz fazla aralıklarla yerleştirilmişti ve bölgede çadırlar vardı.
Hagari, İsrail'in sivil kayıpları önlemek için havadan gözetleme yaptığını ve hatta bu nedenle saldırıyı ertelediğini söyledi. Ancak Dinar, eğer orada insanlar varsa bunun sebebinin "Hamas'ın onları oraya götürmesi ve arkalarına saklanması" olduğunu söyledi. Ve saldırının arkasındaki karar alma sürecini ayrıntılı olarak tartışmayı reddederek bunun askeri bir komisyon tarafından soruşturulduğunu söyledi. İsrail ordusu ayrıca soruları Filistin topraklarıyla ilgilenen İsrail ajansı COGAT'a yönlendirdi ancak COGAT yanıt vermedi.
Hamas'ın kullandığı iddia edilen fırlatma tüpleri
Hagari, Hamas'ın bölgede faaliyet gösterdiği iddiasını desteklemek için hedeften yaklaşık 45 metre uzaklıkta roket fırlatma tüplerinin bulunduğu bir bataryanın güvenlik kamerası görüntülerini gösterdi. Hamas'ın 7 Ekim'de buradan İsrail'e ateş açtığını söyledi. Times gazetesi 26 Mayıs'taki saldırıdan sonra bölgeyi ziyaret ettiğinde tüpler hala orada ve sağlamdı. İsrail ordusunun en üst düzey hukuk yetkilisi Tümgeneral Yifat Tomer-Yerushalmi Refah'taki saldırıyı "çok ciddi" olarak nitelendirdi ve bir konferansta olayın "enine boyuna" soruşturulacağını söyledi.
©️ 2024 The New York Times Company
