Patricia Cohen / The New York Times
Kızıldeniz'de İran destekli Husilerin ticari gemilere yönelik saldırıları önemli bir ticaret yolunu aksatmaya ve nakliye maliyetlerini arttırmaya devam ediyor. Burada ve Lübnan, Irak, Suriye, Yemen ve şimdi de İran ve Pakistan'da çatışmaların tırmanma tehdidi her geçen gün artıyor. Orta Doğu'daki şiddetin şaşırtıcı ölü sayısına ve iç burkan sefaletine rağmen, daha geniş kapsamlı ekonomik etki şu ana kadar çoğunlukla kontrol altına alındı. Dünya çapında ekonomik faaliyet ve enflasyonun önemli bir itici gücü olan petrol üretimi ve fiyatları kriz öncesi seviyelere geri döndü. Uluslararası turistler Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar gibi diğer Orta Doğu ülkelerine uçmaya devam ediyor. Ancak İsrail'in kapı komşuları Mısır, Lübnan ve Ürdün için ekonomik hasar şimdiden ciddi boyutlara ulaşmış durumda.
3 ülkeye 10,3 milyar dolara mal oldu
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından yapılan bir değerlendirmeye göre Gazze Şeridi'ndeki İsrail-Hamas savaşı sadece üç ay içinde üç ülkeye 10.3 milyar dolara, yani toplam gayrisafi yurtiçi hasılalarının yüzde 2.3'üne mal oldu. Bu ülkelerdeki 230 bin kişinin de yoksulluğa düşmesi bekleniyor.
"Mısır, Ürdün ve Lübnan'da gelişme en az iki ila üç yıl gerileyebilir" uyarısında bulunulan analizde, mülteci akınları, artan kamu borcu ve gelir, döviz ve istihdam kaynağı olan ticaret ve turizmdeki düşüşler gerekçe gösterildi.
Bu sonuç, Uluslararası Para Fonu'nun geçen ay yaptığı ve bu ayın sonunda Dünya Ekonomik Görünümü'nü yayınladığında en çok etkilenen ülkeler için tahminlerini düşüreceğini söylediği güncellemeyle de yankı buldu. Oklahoma Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Direktörü Joshua Landis, son ekonomik darbelerin bu ülkeler için daha kötü bir zamanda gelemeyeceğini söyledi.
Zaten düşüşteydiler
Orta Doğu ve Kuzey Afrika genelinde ekonomik faaliyetler zaten düşüşteydi ve bir önceki yıl yüzde 5,6 olan büyüme oranı 2023'te yüzde 2'ye geriledi. Lübnan, Dünya Bankası'nın bir buçuk asırdan fazla bir süredir dünyanın en kötü ekonomik ve mali krizlerinden biri olarak adlandırdığı bir sürecin içinde. Mısır ise iflasın eşiğinde. Gazze'deki sağlık bakanlığına göre, Hamas savaşçılarının 7 Ekim'de Gazze'den İsrail'e saldırmasından bu yana yaklaşık 25 bin Filistinli İsrail tarafından öldürüldü. Şerit geniş çaplı bir yıkım ve tahribata maruz kaldı. Yetkililere göre Hamas saldırılarının yaklaşık bin 200 kişinin ölümüne ve 240 kişinin rehin alınmasına neden olduğu İsrail'de hayat altüst oldu, yüz binlerce vatandaş askere çağrıldı ve 200 bin kişi sınır bölgelerinde yerlerinden edildi.
IMF analistleri Ürdün, Lübnan ve Mısır'da savaşın gidişatına ilişkin belirsizliğin tüketici ve iş dünyasının güvenini zedelediğini, bunun da harcama ve yatırımları azaltabileceğini belirtiyor. Arap dünyasının en kalabalık ülkesi olan Mısır, buğday ve yakıt gibi temel ithalat maliyetlerindeki artış, turizm gelirlerindeki düşüş ve corona virüs salgını ile Ukrayna'daki savaşın yabancı yatırımlarda yol açtığı düşüşün yaralarını henüz sarabilmiş değil.
Hükümet harcamaları borçları artırdı
Hükümetin gösterişli mega projelere ve silahlara yaptığı savurgan harcamalar Mısır'ın borcunun artmasına neden oldu. Dünyanın dört bir yanındaki merkez bankaları enflasyonu frenlemek için faiz oranlarını yükselttiğinde, bu borç ödemeleri balon gibi arttı. Mısır'da yükselen fiyatlar hane halkının alım gücünü ve işletmelerin büyüme planlarını kemirmeye devam ediyor. "Kimse yatırım yapmak istemiyor ama Mısır batmak için çok büyük" diyen Landis, ABD ve IMF'nin, stratejik ve siyasi önemi nedeniyle ülkenin 165 milyar dolarlık dış kredisini ödememesine izin vermeyeceğini açıkladı.
Gelirler yüzde 40 zayıfladı
Süveyş Kanalı'ndan Kızıldeniz'e geçen gemi trafiğindeki düşüş son darbe oldu. Ocak ve Ağustos ayları arasında Mısır, küresel deniz ticaretinin yüzde 11'ini taşıyan kanaldan ayda ortalama 882 milyon dolar gelir elde etti. Capital Economics'te gelişmekte olan piyasalar ekonomisti olan James Swanston, Süveyş Kanalı İdaresi başkanına göre trafiğin bu ay Aralık ayına göre yüzde 30 azaldığını ve gelirlerin 2023 seviyelerine kıyasla yüzde 40 daha zayıf olduğunu söyledi.
Swanston, "Bu en büyük yayılma etkisi" dedi. Zor durumdaki bu üç ekonomi için turizmdeki düşüş özellikle endişe verici. IMF'ye göre 2019 yılında Mısır, Lübnan ve Ürdün'de turizm, toplam mal ve hizmet ihracatlarının yüzde 35 ila yaklaşık yüzde 50'sini oluşturuyordu.
Küresel hava yolculuğu rezervasyonlarını takip eden veri analiz firması ForwardKeys'e göre Ocak ayı başında, bu yılın ilk yarısı için geniş Orta Doğu bölgesine teyit edilen biletler geçen yıla göre yüzde 20 daha yüksekti. Ancak savaş ne kadar yakınsa, seyahat edenlerin sayısındaki düşüş de o kadar büyük oluyor. İsrail'e yönelik turizm büyük ölçüde buharlaştı ve bu da geniş çaplı bir savaşla altüst olan ekonomiyi daha da zora soktu.
Endişeler seyahatlere gölge düşürüyor
Ürdün'de havayolu rezervasyonlarında yüzde 18 düşüş yaşandı. İsrail askerlerinin sınır boyunca Hizbullah savaşçılarıyla savaştığı Lübnan'da ise rezervasyonlar yüzde 25 azaldı. ForwardKeys'in öngörülerden sorumlu başkan yardımcısı Olivier Ponti, "Bölgesel gerilimin daha da tırmanacağına dair korkular bölgedeki seyahat beklentilerine gölge düşürüyor" dedi. Lübnan'da seyahat ve turizm daha önce ülkenin yıllık gayrisafi yurtiçi hasılasının beşte birine katkıda bulunuyordu.
Beyrut'taki Lübnan Turları ve Seyahatleri'nin genel müdürü Hüseyin Abdullah, "Lübnan'daki 1 numaralı yer Baalbek'tir" dedi. 2 bin yıllık Roma kalıntıları o kadar muhteşem ki ziyaretçiler cinlerin Saba Melikesi için burada bir saray inşa ettiğini ya da uzaylıların burayı galaksiler arası bir iniş pisti olarak inşa ettiğini öne sürüyor. Abdallah, buranın şimdi tamamen boş olduğunu söyledi.
© 2024 The New York Times Company
