Adam Satariano ve Paul Mozur / The New York Times
Geçen ay bir pazartesi sabahı, Amazon, Google, TikTok ve diğer şirketlerden teknoloji yöneticileri, mühendisler ve satış temsilcileri, Suudi Arabistan'ın Riyad kentinin 80 km dışında, çöldeki bir etkinlik alanında düzenlenen devasa bir konferansa doğru arabalarıyla ilerlerken üç saatlik bir trafik sıkışıklığına katlandılar. Bu kadar beklemelerine değen cazip şey Suudi krallığın petrol hakimiyetini tamamlayacak bir teknoloji endüstrisi kurmaya çalışırken harcayacağı milyarlarca dolar paraydı.
10 milyar dolardan fazla anlaşma yapıldı
Leap adı verilen etkinliğe yaklaşırken bir tabelada “Geleceğe...” yazıyordu. Veri merkezleri ve yapay zeka teknolojisi için Suudi Arabistan'a 5,3 milyar dolarlık bir yatırım yapacağını açıklayan Amazon'un bulut bilişim bölümü CEO'su Adam Selipsky'nin de aralarında bulunduğu 200 binden fazla kişi konferansta bir araya geldi. IBM CEO'su Arvind Krishna, bir hükümet bakanının deyimiyle krallıkla “ömür boyu sürecek bir dostluktan” söz etti. Huawei ve düzinelerce başka firmanın yöneticileri de konuşmalar yaptı. Suudi Arabistan'ın devlet basın ajansına göre burada 10 milyar dolardan fazla değerde anlaşma yapıldı.
Suudi Arabistan'la dost olmak istiyorlar
TikTok'un CEO'su Shou Chew konferans sırasında yaptığı açıklamada “Burası harika bir ülke” diyerek video uygulamasının krallıktaki büyümesini övdü. Chew, daha fazla yatırım yapmayı düşündüklerini de söyledi. Teknolojideki herkes Suudi Arabistan'la dost olmak istiyor gibi görünüyor çünkü krallık gözünü yapay zekada baskın bir oyuncu olmaya dikmiş durumda ve bunu yapmak için göz kamaştırıcı meblağlar kullanıyor.
Suudi Arabistan bu yıl yapay zeka ve diğer teknolojilere yatırım yapmak için 100 milyar dolarlık bir fon oluşturdu. Silikon Vadisi girişim sermayesi şirketi Andreessen Horowitz ve diğer yatırımcılarla yapay zeka şirketlerine 40 milyar dolar daha yatırmak için görüşmeler yürütüyor. Mart ayında hükümet, yapay zeka girişimcilerini krallığa çekmek için Silikon Vadisi'nden esinlenen bir girişim hızlandırma şirketine 1 milyar dolar yatırım yapacağını söyledi. Bu girişimler, çoğu büyük devlet yatırımını kolayca gölgede bırakıyor.
Yatırımlarını çeşitlendiriyor
Harcama atağı, 2016 yılında Veliaht Prens Muhammed bin Salman tarafından ana hatları çizilen ve Vizyon 2030 olarak bilinen projesinden kaynaklanıyor. Suudi Arabistan petrol zengini ekonomisini teknoloji, turizm, kültür ve spor gibi alanlarda çeşitlendirmek için yarışıyor. Örneğin futbol yıldızı Cristiano Ronaldo için yılda 200 milyon dolar yatırım yaptı ve çölde 160 km uzunluğunda aynalı bir gökdelen yapmayı planlıyor.
Suudi Arabistan teknoloji endüstrisi için uzun zamandır bir finansman kaynağı. Ancak krallık şimdi petrol zenginliğini yerli bir teknoloji endüstrisi kurmaya yönlendiriyor ve uluslararası firmalara yatırım için orada kök salmalarını şart koşuyor. Veliaht Prens Muhammed başarılı olursa, Suudi Arabistan'ı Çin, ABD ve Fransa gibi üretken yapay zeka alanında atılımlar yapan diğer ülkeler arasında artan küresel rekabetin ortasına yerleştirecek. Suudi Arabistan'ın planı, komşusu Birleşik Arap Emirlikleri'nin yapay zeka çabalarıyla birleştiğinde, küresel teknoloji endüstrisinde yeni bir güç merkezi yaratma potansiyeline sahip.
Washington'da pek çok kişi, Suudi Arabistan'ın Çinli araştırmacılara ve şirketlere bilgi işlem gücü sağlaması durumunda, krallığın hedeflerinin ve otoriter eğilimlerinin ABD çıkarlarının aleyhine işleyebileceğinden endişe ediyor. Bu ay Beyaz Saray, Microsoft'un BAE'deki bir yapay zeka şirketi olan G42'ye yatırım yapması için bir anlaşma yaptı ve bu anlaşma kısmen Çin'in etkisini azaltmayı amaçlıyordu.
Merkez üssü oluşturmak için kaynak sağlıyor
Çin için Basra Körfezi bölgesi büyük bir pazar, cebi dolu yatırımcılara erişim ve geleneksel olarak ABD ile müttefik olan ülkelerde nüfuz sahibi olma şansı sunuyor. Bazı sektör liderleri bölgeye gelmeye başladı. Şu anda Suudi Arabistan'ın önde gelen araştırma üniversitesi Kral Abdullah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'nde bir yapay zeka programına başkanlık eden yapay zeka öncüsü Jürgen Schmidhuber, krallığın yüzyıllar önce bir bilim ve matematik merkezi olarak köklerini hatırlattı. Schmidhuber, “Yeni bir dünyaya katkıda bulunmak ve bu altın çağı yeniden canlandırmak çok güzel olurdu. Evet, paraya mal olacak ama bu ülkede çok para var" ifadelerini kullandı.
Çin'i destekleme endişesi
KAUST olarak bilinen üniversite, ABD-Çin teknolojik hesaplaşmasının bir alanı haline geldi. California Institute of Technology gibi üniversiteleri örnek alan KAUST, krallığın önde gelen bilimsel araştırma okulu olarak yabancı yapay zeka liderlerini getiriyor ve yapay zeka araştırmaları için bir merkez üssü oluşturmak üzere bilgi işlem kaynakları sağlıyor.
Bu amaca ulaşmak için KAUST'un öğrenci ve profesör almak ve araştırma ortaklıkları kurmak için sık sık Çin'e yönelmesi ABD'li yetkilileri endişelendiriyor. Analistler ve ABD'li yetkililer, Çin ordusuyla bağlantılı üniversitelerden öğrenci ve profesörlerin KAUST'u kullanarak ABD yaptırımlarını bertaraf etmesinden ve yapay zeka üstünlüğü yarışında Çin'i desteklemesinden korktuklarını söyledi.
Üniversitenin, yapay zeka sistemlerine güç veren değerli çiplerin en büyük üreticisi olan Nvidia tarafından üretilen binlerce mikroçipe ihtiyaç duyan bölgenin en hızlı süper bilgisayarlarından birini inşa etmesi özellikle endişe verici. Üniversitenin tahmini değeri 100 milyon dolardan fazla olan çip siparişi, satışın gerçekleşebilmesi için ihracat lisansı vermesi gereken ABD hükümetinin incelemesi nedeniyle gecikiyor. Schmidhuber, Basra Körfezi'ne daha fazla üst düzey yetenek çekmek ve araştırmacılara genellikle büyük şirketler için ayrılmış bilgi işlem gücüne erişim sağlamak için bir şans olan Shaheen 3 adlı süper bilgisayarın tamamlanmasını bekliyor.
Schmidhuber, “Başka hiçbir üniversite benzer bir şeye sahip olmayacak” dedi. Washington'da bazıları süper bilgisayarın Çin üniversitelerinden araştırmacılara Çin'de sahip olamayacakları son teknoloji bilgisayar kaynaklarına erişim sağlayabileceğinden korkuyor. The New York Times tarafından yapılan bir incelemeye göre KAUST'taki bir düzineden fazla öğrenci ve personel, Ulusal Savunmanın Yedi Oğlu olarak bilinen askeri bağlantılı Çin üniversitelerinden geliyor. Schmidhuber, kimsenin bunu tehlikeye atmak istemediğini söyledi.
Yatırım için şartları var
Suudi Arabistan bir zamanlar az koşullu nakit kaynağı olarak görülüyordu. Şimdi ise anlaşmalarına koşullar ekleyerek, pek çok şirketin finansal talih kuşundan yararlanmak için krallıkta kök salmasını şart koşuyor. Bu durum, Suudi yetkililerin geçen ay 1 milyar dolarlık fon sağladıklarını duyurdukları yapay zeka girişim hızlandırıcısı GAIA'da açıkça görüldü.
GAIA program yöneticisi Mohammed Almazyad, “Yetenekleri çekmek ve onların burada kalmasını istiyoruz. Eskiden büyük ölçüde petrole dayanıyorduk ve şimdi çeşitlendirmek istiyoruz" dedi. Yapay zeka girişimleri için en büyük cazibelerden biri, cebi dolu Suudi hükümetini müşteri haline getirme şansı. Yakın zamanda yapılan bir toplantıda, iletişim ve bilgi teknolojilerinden sorumlu üst düzey bir bakan olan Abdullah Alswaha, GAIA'nın startup'larından Suudi hükümetine ne sağlayabileceklerini önermelerini istedi. Almazyad, daha sonra şirketlerin çoğunun kendilerini devlete ait işletmelerle tanıştıran mesajlar aldığını söyledi.
Riyad'a yerleşmeye karar vermek zorlukları da beraberinde getiriyor. Yaz aylarında 110 dereceyi aşan sıcaklığın yanı sıra son derece dindar bir Müslüman krallığa taşınmanın getirdiği değişiklikler var. Suudi Arabistan son yıllarda bazı kısıtlamaları gevşetmiş olsa da ifade özgürlüğü hâlâ sınırlı ve LGBTQ bireyler cezai yaptırımlarla karşılaşabiliyor. Almazyad, kültürel farklılıkların uluslararası yapay zeka yeteneklerini işe almayı zorlaştırabileceğini belirtti. Ancak Suudi Arabistan'ın kararlılığının hafife alınmaması konusunda uyarıda bulundu: Bu sadece bir başlangıç.
©️ 2024 The New York Times Company
