Valerie Hopkins / New York Times
Moskova'nın dış mahallelerinden biri, cuma günü binlerce insanla doldu. Kimileri ellerinde çiçeklerle "Savaşa hayır!" sloganlarıyla Aleksey Navalni'nin cenaze törenine katılmaya çalıştı. Muhalefet liderinin son yolculuğu derin baskıların yaşandığı Rusya'da muhalefetin çarpıcı bir gösterisine dönüştü. Tören, Navalni'nin ölümünden bu yana anma törenlerine katılan yüzlerce kişiyi tutuklayan Rus yetkililerin sıkı denetimi altında gerçekleşti. Cenaze töreninin yerel saatle 14:00'ten kısa bir süre sonra başladığı kilisenin çevresinde yoğun polis varlığı vardı.
Frank Sinatra eşliğinde gömüldü
Mezarlığa kadar süren kortej yürüyüşünün ardından Navalni'nin tabutu yeni kazılmış mezarının yanına konuldu. Alandan canlı olarak yayınlanan videoda aile üyeleri ve ardından diğer yas tutanlar onu son kez öperek vedalaştı. Ardından yüzü beyaz bir bezle örtüldü ve tabut Frank Sinatra'nın "My Way" şarkısı ve ardından Navalni'nin "dünyadaki en iyi film" olarak gördüğü "Terminatör 2 "nin final şarkısı eşliğinde indirildi. Yas tutanlar yavaşça yanından geçerken her biri bir avuç toprak alıp mezara attı.
Yeni güvenlik kameraları yerleştirildi
Navalny'nin tabutu Moskova'nın güneyindeki bir Rus Ortodoks kilisesine götürülürken insanlar Navalni'nin adını söyleyerek slogan attılar. Sosyal medyada yer alan görüntülerde katılımcılar sıraya girerken, yerel medyanın bildirdiğine göre yakın zamanda yerleştirilen güvenlik kameralarının yanı sıra yas tutanların kilisede fotoğraf ya da video çekmesini yasaklayan işaretler de yer aldı.
Aleksei Navalny’s funeral brought thousands of mourners to the outskirts of Moscow. The outpouring turned the opposition leader’s last rites into a striking display of dissent in Russia at a time of deep repression. https://t.co/ciYpawABL6 pic.twitter.com/AcFot3kxkm
— The New York Times (@nytimes) March 1, 2024
Eşi ve çocukları cenazeye katılmadı
Kilisenin içinde çekilen ve Navalni'nin YouTube kanalında gösterilen bir fotoğrafta Navalni açık bir tabutta, vücudunun üzerinde kırmızı ve beyaz çiçeklerle yatarken görülüyordu. Ailesi ellerinde yanan mumlar tutuyordu. Navalni'nin siyasi faaliyetlerini sürdüreceğine söz veren dul eşi Yulia Navalnaya ve artık Rusya'da yaşamayan çocukları Daria ve Zakhar cenazeye katılmadı.
Sosyal medyadan paylaştı
Cenaze töreni sona ererken Navalnaya X'te kocasına ithafen bir yazı paylaştı. Kocasının takma adını kullanarak "Lyosha, 26 yıllık mutlak mutluluk için teşekkür ederim" diye yazdı. Navalni'nin hapiste olduğu süreye atıfta bulunarak "Evet, hatta son üç yıllık mutluluk için bile. Sensiz nasıl yaşayacağımı bilmiyorum ama seni orada mutlu etmeye ve benimle gurur duymanı sağlamaya çalışacağım" dedi.
"Oğlunuz için teşekkür ederiz"
Olay yerinden alınan görüntülere göre, kilisenin dışında insanlar "Teşekkürler Aleksey" ve "Sevgi korkudan daha güçlüdür" sloganları attı. Mezarlığın yanında toplananlar "Ukrayna için barış - Rusya için özgürlük!" diye haykırdı. Navalni'nin annesinin yanına gelen katılımcılar "Oğlunuz için teşekkür ederiz!" dedi. Novaya Gazeta gazetecisi Elena Milashina, Facebook paylaşımında "on binlerce" kişinin toplandığına inandığını söyledi. Bu rakamı doğrulamanın bir yolu yok.
Yollara çiçek attılar
Saat 15:15 civarında, cenaze korteji mezarlığa gitmek üzere kiliseden ayrılırken kalabalığın yola çiçek attığı görüntüler ortaya çıktı. Yayın platformunun verdiği rakamlara göre, Navalni'nin müttefikleri tarafından düzenlenen etkinliğin canlı yayınını yaklaşık 270.000 kişi izlerken, bağımsız TV Rain tarafından YouTube'da yapılan yayını da yaklaşık 150.000 kişi izledi.
İnterneti 3G'ye düşürdüler
Navalni'nin ekibi yetkilileri insanların olay yerinin fotoğraf ve videolarını paylaşmasını engellemeye çalışmakla suçladı. Bir Rus internet özgürlüğü grubu olan İnternet Koruma Topluluğu'nun yöneticisi Mikhail Klimaryov, grubunun verilerinin bölgedeki cep telefonu hizmetinin daha düşük bant genişliğine sahip 3G standardına düşürüldüğünü gösterdiğini söyledi ve bunu bir "mobil kapanma" olarak tanımladı.
Muhalefet törendeki yerini aldı
Etkinliğin video görüntülerinde, Devlet Başkanı Vladimir Putin'e karşı aday olmak isteyen savaş karşıtı Boris Nadezhdin ve Yekaterinburg'dan Evgeny Roizman'ın da aralarında bulunduğu muhalif politikacıların katıldığı görüldü. ABD'nin Rusya Büyükelçisi Lynne M. Tracy de kilisenin dışındaki alanda çekilen videolarda görüldü.
Tören günü Navalni'nin siyasi mirası hakkında yorum yapıp yapamayacağı sorulan Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov, "Yapamam" dedi. Peskov, Kremlin'in cenaze töreni sırasında protesto gösterisi yapmak isteyenleri engelleyeceğini belirtti. Peskov gazetecilere yaptığı açıklamada, "İzin verilmeyen her türlü toplantı yasalara aykırı olacaktır" dedi.
Tören ajanslarda yer almadı
Cenaze töreni, devlet haber ajansları RIA Novosti ya da TASS'ın en önemli haberleri arasında yer almadı. Navalni'nin cenaze töreni yoğun baskıların yaşandığı bir dönemde ve Putin'in mart ortasında yapılması planlanan seçimlerde altı yıllık bir dönem için daha aday olmasına üç haftadan az bir süre kala düzenlendi. OVD-Info'ya göre, Navalni'nin ölümünden bu yana en az 400 kişi gözaltına alındı ve bunlardan bazıları sadece anma törenlerine çiçek bıraktıkları için gözaltına alındı. Petersburg'da Navalni için cenaze duası etmek isteyen bir rahip evinden çıkarken gözaltına alındı. OVD-Info ayrıca tören günü 19 şehirde 128 gözaltı olduğunu bildirdi.
Bir sözcü, planlanan yas töreninden saatler önce, Navalni'nin ailesinin cenazesini Moskova morgundan almadığını söyledi. Ancak naaşın sonunda yerel saatle 12:30 civarında teslim edildiğini söyledi. Geçtiğimiz iki hafta içinde Navalni'nin ekibinin üyeleri, Navalni'nin naaşının ailesine teslim edilmesi için Rus yetkililerle günlerce süren pazarlıkların ve cenaze töreninin yapılacağı yer konusunda anlaşmaya varmanın zorluğundan defalarca şikayet etti.
"Muhalefet için parlama noktası olmasını önlemek istediler"
Ekibinin üyeleri bir kiliseyi, bir mezarlığı ve hatta bir cenaze arabasını defin törenine katılmaya ikna etmekte zorlandıklarını anlatarak yetkililerin Navani'in cenazesinin muhalefet için bir parlama noktası olmasını önlemek istediklerini söyledi.
Cenaze arabası operatörlerine baskı iddiası
Navalni'nin müttefikleri tüm cenaze arabası operatörleri üzerinde sistematik bir baskı olduğunu, Navalny'nin cenazesini kiliseden mezarlığa götürmeyi kabul eden birkaç kişinin tehditleri gerekçe göstererek son dakikada çekildiğini söylediler. Ekibi ve eşi Kremlin'i ve Moskova Belediye Başkanı Sergei Sobyanin'i suçladı. İddiaları bağımsız olarak doğrulanamadı. Navalnaya "Kremlin'deki insanlar onu öldürdü, sonra Aleksey'in cesediyle alay ettiler, sonra annesiyle alay ettiler ve şimdi de anısıyla alay ediyorlar" diye yazdı.
©️ 2024 The New York Times Company
