Danielle Friedman / The New York Times
Fasyaya özen gösterilmesiyle ilgili kavram, son yıllarda, fitness ve sağlıklı yaşam kültürüne nüfuz etmiş durumda. Fasya; kasları, kemikleri ve organları tıpkı streç film gibi çevreliyor ve birbirine bağlıyor. Pilates eğitmenleri ve masaj terapistleri fasyayı daha esnek hale getirmeyi öneriyor ve köpük silindirleri, masaj aletleri ve "fasya ateşleyici” gibi ürünlerin evde fasya sağlığınızı iyileştirmenize yardımcı olduğunu öne sürüyorlar.
San Francisco'daki Californiya Üniversitesi'nde fizyoterapist olan ve fasya ile atletik performans arasındaki bağlantıyı inceleyen Christopher DaPrato, "Fasya, moda bir sözcük olarak gerçekten uçuşa geçti” diyor.
2000'li yılların başına kadar doktorlar fasyanın daha önemli vücut parçaları için sadece bir ambalaj olduğuna inanıyordu. O zamandan bu yana araştırmacılar, bağ dokusunun hareketlerimiz konusunda hayati bir rol oynadığını ve esneklik ve hareket aralığı içi kilit önemde olduğunu keşfetti.
Yayınlanan araştırmalar, fasyaya özen göstermenin kronik ağrının tedavisine yardımcı olabileceğini, egzersiz performansını ve genel esenliği artırabileceğini gösteriyor.
Ulusal Sağlık Enstitüleri Ulusal Tamamlayıcı ve Bütünleştirici Sağlık Merkezi Direktörü Helene Langevin, fasyayı anlamanın "henüz çok çok başındayız" diyor ve ekliyor: "Bu, vücudun çok uzun zamandır ihmal ettiğimiz bir parçası."
Nedir bu fasya?
Vücudunuzda iki çeşit fasya bulunuyor: Yoğun ve gevşek. Her iki tür de hareketi kolaylaştırmak için kilit öneme sahip. Sağlam kolajen liflerden oluşan yoğun fasya, vücudunuza şeklini vermeye yardımcı oluyor. Kasları, organları, kan damarlarını ve sinir liflerini yerinde tutuyor. Kaslarınızın kasılmasına ve esnemesine yardımcı oluyor ve eklemlerinizi dengede tutuyor. Daha kaygan olan gevşek fasya ise kaslarınızın, eklemlerinizin ve organlarınızın iyi yağlanmış bir makine gibi birbirleri üzerinde kaymasını ve süzülmesini sağlar.
Fasya nasıl hasar görür?
2007 yılında İtalya'daki Padova Üniversitesi'nden Carla Stecco adlı bir anatomi profesörü, fasyanın sinir uçlarıyla canlı olduğunu keşfetti. Bu da onun bir ağrı kaynağı olabileceği anlamına geliyor. Ne kadar uzun süre hasar görür veya iltihaplanırsa, o kadar hassas hale gelir.
Mayo Clinic'te fizyoterapist olarak çalışan David Krause, uzun süre hareketsiz kalındığında fasyanın kısalabileceğini, aşırı sertleşebileceğini ve hareket edemez hale gelebileceğini, hareket kabiliyetini kısıtlayan adezyonlar oluşturabileceğini söyledi.
Fasya ayrıca tekrarlayan hareketler, kronik stres, yaralanma veya ameliyat nedeniyle de hasar görebilir; iltihaplanabilir, aşırı sertleşebilir veya birbirine yapışabilir. Ve yaşla birlikte sertleşir.
Carla Stecco’ya göre; en nihayetinde, bir lif matrisinden oluştuğu için vücudun bir bölümünde çok kısa, sert veya yapışkan olan fasya, yanlış yöne doğru sıkışarak veya çekilerek başka bir yerde ağrıya ve işlev bozukluğuna yol açabilir. Vücut ayrıca hareket şeklini değiştirerek telafi edebilir ve başka sorunlara neden olabilir.
Ağrının fasyadan mı yoksa kas ve eklemlerden mi kaynaklandığını belirlemek karmaşık olabilir. Genel olarak, kas ve eklem sorunları hareket ettikçe daha kötü hissettirme eğilimindeyken, fasya ağrısı hareketle azalır.
Fasyanızın bakımını nasıl yapabilirsiniz?
Fasyanızı sağlam ve elastik tutmanın en etkili yolu aktif kalmak. Uzmanlar da özellikle birkaç şey öneriyor.
Direnç antrenmanının fasyayı güçlü tuttuğunu söyleyen Langevin, “Zayıf bir kas, fasyayı hareket ettirme ve mobilize etme konusunda harika bir iş çıkarmayacaktır. Sert ve katılaşmış fasya da kasın işini yapmasına yardımcı olmayacaktır. Birbirlerine ihtiyaçları var. Biri iyileşmeye başladığında, diğerine de yardımcı olur."
DaPrato, dans, zıplama, tenis ve yüzme gibi çeşitli hareketleri içeren egzersizlerin de fasyanın kaygan kalmasına yardımcı olduğunu söyledi. Zıplama içeren hareketler özellikle fasyayı sağlıklı tutmada etkili oluyor. Almanya'daki Ulm Üniversitesi Fasya Araştırma Grubu Direktörü Robert Schleip, "Örneğin sıçramak harika bir hareket" dedi.
Langevin, son zamanlarda aktif olmayanlar için "fasyamıza karşı nazik olmak ve yavaşça ilerleyerek kaybedilen hareketi yeniden tesis etmeye çalışmak önemlidir" dedi. Kası uzatırken kasan dinamik esneme, hem sağlıklı hem de hasarlı fasyaya fayda sağlayacaktır. Gövde bükme, çömelme ya da ileri hamle hareketlerini deneyin. Uygulamalı tedavi sunabilecek ve sizi en iyi programa yönlendirebilecek bir fizyoterapiste görünmeyi düşünün.
Hareket etmenin yanı sıra, uzmanlar gün boyunca su içilmesini önermektedir, bu da fasyanın kolaylıkla kaymasına yardımcı olabilir.
Fasyaya basınç uygulamayı içeren alet ve tedavilerin popülerliğine rağmen, araştırmalar bunların uzun vadeli etkinliğini henüz kanıtlamadı. DaPrato, köpük silindirleri ve perküsyon aletlerinin fasiyal ağrıyı geçici olarak hafifletebileceğini ve "o yerel bölgedeki bazı sıvı dinamiklerini değiştirerek" esnekliği artırabileceğini söyledi.
Kendi kendine masaj yapan bir cihaz kullanmayı tercih ederseniz, aşırıya kaçmayın: Son zamanlardaki "fasya patlatma" ya da fasya bölgesini cilt yoluyla agresif bir şekilde manipüle etme eğilimini destekleyen hiçbir kanıt yoktur, bu da morarmaya yol açabilir.
Aynı durum miyofasiyal masaj ve bardak çekme gibi tedaviler için de geçerli olabilir. Uzmanlar, bu tedaviler daha iyi hissetmenizi ve hareket etmenizi sağlıyorsa, bunun harika olduğunu, ancak sadece aktif kalmanın en iyi ilaç olduğunu söyledi.
