Teddy Rosenbluth / New York Times
ABD'nin Massachusetts eyaletinde yer alan 10 beldede insanlar akşam karanlığından şafağa kadar evlerinden çıkmamaları konusunda uyarıldı. Bazı yerel parklar gece girişlerine kapatıldı. New Hampshire'da bir kişi hayatını kaybetti. Pestisitler kamyonlardan ve uçaklardan püskürtülüyor. Tüm bu telaşın sebebi ne? Doğu at ensefaliti (EEE) adı verilen sivrisinek kaynaklı bir virüs, o kadar nadir görülüyor ki bulaşıcı hastalık uzmanlarının çoğu bu vakaya hiç rastlamamış olabilir. Bu yıl ABD'nin en az dört eyaletinde insanlarda EEE enfeksiyonu görüldüğü bildirildi.
Virüs bu yıl daha mı şiddetli?
Virüs Kuzey Amerika'da endemiktir, bu da kıtada sürekli olarak mevcut olduğu anlamına gelir. Amerika Birleşik Devletleri'nde her yıl, çoğunlukla Doğu Kıyısı boyunca ve Büyük Göller çevresinde bir avuç enfeksiyon görülür. 2019 yılında, yakın tarihin en büyük ABD salgını olan 38 vaka görülmüştür. Bu hafta salı günü itibariyle, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri Wisconsin, New Jersey, Massachusetts ve Vermont'ta olmak üzere dört insan vakası bildirdi. Ayrıca New Hampshire'daki yetkililer bir ölüm vakası bildirdi. Ancak uzmanlar, bu yılın özellikle şiddetli bir yıl olup olmayacağını bilmek için çok erken olduğunu söylüyor. Harvard Tıp Fakültesi'nde klinik enfeksiyon hastalıkları uzmanı olan Dr. Jonathan Abraham, sivrisinek kaynaklı hastalıkların genellikle ekim ayına kadar ya da havalar suyun donmasına yetecek kadar soğuduğunda yaygınlaştığını söyledi. O zamana kadar, etkilenen bölgelerdeki sağlık yetkilileri bölge sakinlerini önlem almaya çağırıyor.
Kimler endişelenmeli?
Duke Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde bulaşıcı hastalıklar profesörü olan Dr. Cameron Wolfe, virüse yakalanmak için ana risk faktörünün sivrisineklere maruz kalmak olduğunu söyledi. Açık havada çalışan, evsiz ya da yürüyüş yapmaktan veya bisiklete binmekten hoşlanan kişiler de dahil olmak üzere dışarıda uzun süre vakit geçirenlerin virüse yakalanma riski daha yüksektir çünkü sivrisinekler tarafından ısırılma olasılıkları daha yüksektir. Bu kişiler uzun pantolon ve gömlek giymek ve böcek spreyi kullanmak gibi ekstra önlemler almayı düşünebilir. Özellikle tüm açık alanlar eşit derecede riskli değil. Manhattan şehir merkezinde dolaşmak, sivrisineklerin sevdiği türden bir ortam olan Güney Carolina'nın bataklık, ova bölgesinde vakit geçirmekten daha az riskli.
Virüs nerede dolaşıyor?
EEE virüsünün yaşam döngüsünde insanlar sonradan dahil olan bir faktör. Bataklık ekosistemlerinde sivrisinekler enfekte kuşlarla beslenir ve daha sonra virüsü sağlıklı kuşlara bulaştırır. Bazı sivrisinek türleri hem kuşlarla hem de daha büyük hayvanlarla beslenir. Bunlar insanları ısırarak enfekte eder. İnsanlar virüsü diğer insanlara bulaştıramaz ve sivrisinekler genellikle insanları ısırdıktan sonra enfekte olmazlar çünkü insanların kanlarında yüksek viral konsantrasyonlar bulunmaz. Bu yüzden insanlar “ölü konak” olarak kabul edilir. Devekuşları, lamalar ve adından da anlaşılacağı gibi atlar gibi enfeksiyona yakalanabilecek diğer hayvanlar da öyle. EEE virüsü ilk olarak 1930'larda enfekte at beyinlerinin kültürleri kullanılarak tanımlandı.
Nasıl bir hastalık?
CDC'ye göre, EEE virüsü bulaşan çoğu kişide hiçbir belirti görülmez veya birkaç hafta içinde düzelen flul benzeri belirtiler görülür. Ancak virüs beyne ulaşırsa (ki bu vakaların %5'inden azında görülür) prognoz korkunç bir hal alır. Virüs beyne girdikten sonra nöronların yüzeyindeki proteinlere bağlanarak onları öldürür ve genellikle kalıcı nörolojik hasara neden olur. Yale Tıp Fakültesi'nde kritik bakım nöroloğu olan Dr. Kevin Gobeske, vücudun şişme ve iltihaplanmaya yol açan bağışıklık tepkisinin de beyne zarar verebileceğini söyledi. CDC'ye göre nörolojik semptomlar geliştiren hastaların yaklaşık %30'u ölmektedir. Hayatta kalanlar felç, zihinsel bozukluk ve kişilik bozuklukları gibi ciddi, uzun vadeli koşullarla baş başa kalabilirler.
Tedavisi var mı?
EEE virüsünü hedef alan herhangi bir tedavi yoktur, bu nedenle doktorlar ağrı kesici ilaçlarla semptomları yönetmeye veya şiddetli vakalarda şişliği kontrol etmek için steroid kullanmaya odaklanırlar. Gobeske, “Elimizde çok fazla iyi seçenek yok” dedi. Neden bazı insanlar tamamen iyileşirken diğerlerinin EEE enfeksiyonu nedeniyle hastaneye yatırıldığı açık değil. Abraham, belirli grupların ağır hastalık riskinin daha yüksek olup olmadığını söylemek için yeterli kanıt olmadığını söyledi. Atlar için aşılar olsa da, hiçbiri insanlar için onaylanmadı. Gobeske, hastalığın nadir görülmesi ve yeterince karmaşık olması nedeniyle insanlar için bir aşı geliştirilmesine yönelik bir çabanın olmadığını söyledi.
En iyi önleyici strateji, durgun suyu dışarı atarak, kapı veya pencere ekranlarındaki hasarı onararak ve bazı yüksek riskli bölgelerde alacakaranlıktan sonra dışarıdaki faaliyetlerden kaçınarak sivrisineklere maruz kalmayı sınırlamak. Wolfe, eyaletinizde EEE rapor edilmemiş olsa bile, yılın bu zamanlarında zirve yapan Batı Nil virüsü gibi sivrisinek kaynaklı tüm hastalıklardan kaçınmaya yardımcı olmak için bu önlemlerin alınmasını öneriyor. Wolfe "Bir sivrisinek tarafından ısırılmaktan mutlu olmanız için iyi ve sağlıklı bir neden bilmiyorum. İster sıtma, ister dang ya da doğu atı olsun fark etmez özellikle iyi bir sonucu yok" dedi.
© 2024 The New York Times Company
