Anton Troianovski-Patrick Kingsley / The New York Times
Nakit paraya ihtiyaçları var ama Visa ve Mastercard Rusya'daki operasyonlarını askıya aldığı için umutsuzluk içinde ATM'lerin önünde sıraya girmişler, birbirleriyle nereden dolar çekebileceklerini konuşuyorlar. Kimisi de İstanbul'daki kafelerde sessizce oturmuş, telefonlarından Telegram'a ya da Google Haritalar'a bakıyorlar. Diğer Rus sürgünlerin barınacak yer bulmasına yardımcı olmak için destek grupları örgütlüyorlar.
Buzdağının görünen kısmı
Rusya'nın geçen ay Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana on binlerce Rus İstanbul'a kaçtı. Savaş suçu olarak değerlendirdikleri duruma öfkeliler; zorunlu askere alınmaktan, Rusya sınır kapısının kapanmasından, döndüklerinde işlerini kaybetmekten kaygı duyuyorlar. İstanbul'da karşılaştığımız buzdağının görünen kısmı. On binlerce kişi daha önce Rusya'ya göç veren Ermenistan, Gürcistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Kazakistan gibi ülkelere gitti. Sadece Avrupa vizesi olanlara açık olan Letonya'nın kara sınır kapısında saatlerce bekleyenler var.
1920 yılı ile karşılaştırıyor
Yaklaşık 2.7 milyon Ukraynalının savaşın vurduğu ülkeden göç etmesi dünyanın dikkatini insani krize çekerken Rusya'daki otoriterliğin daha da derinleşmesi birçok Rus'u gelecek konusunda umutsuzluğa sevk etti. Rusların göçü Ukraynalıların göçünden çok daha küçük ölçekte olsa da, bazıları durumu Rus İç Savaşı sırasında Komünist Bolşeviklere muhalif 100 binden fazla kişinin o dönemde adı Konstantinopolis olan İstanbul'a sığındığı 1920 yılı ile karşılaştırıyor.
Aralarından sanatçılar da var
Chicago Üniversitesi'nden Rus ekonomist Konstantin Sonin "Barış zamanında daha önce hiç böyle bir şey olmamıştı" diyor: Rus topraklarında savaş yok. Münferit bir olay olarak bakıldığında çok büyük şey bu. Kaçanlardan bazıları savaş hakkında "yanlış bilgi” diye damgalanan paylaşımları suç sayan acımasız yeni yasa kapsamında tutuklanmaktan korkan blogcular, gazeteciler ve aktivistler. Aralarında kendilerine Rusya'da bir gelecek görmeyen müzisyenler ve sanatçılar da var. Hükümetlerinin yaptıklarını ahlaken kabul etmek şöyle dursun, kendi orta sınıf yaşamlarının bir gecede darmadağın olmasından korkan, teknoloji ve hukuk gibi alanlarda çalışanlar da kaçıyor.
Linçe uğramaktan çekiniyorlar
İşlerini, ailelerini ve artık erişemeyecekleri Rus banka hesaplarında paralarını bıraktılar. Ölümcül işgal nedeniyle Batı ülkeyi tecrit ederken, Rus oldukları için yurtdışında linçe uğramaktan çekiniyorlar, Rus kimliğinin olumlu algısının yok olmasına ise çok üzülüyorlar.
Geçmişimizi de elimizden aldılar
Moskovalı oyun yazarı Polina Borodina hükümetinin Ukrayna'ya açtığı savaşı yorumlarken “Sadece geleceğimizi değil, geçmişimizi de elimizden aldılar" diyor. Ülkeden çıkışın hızı ve boyutları işgalin Rusya'da neden olduğu sarsıntıyı da yansıtıyor. Devlet Başkanı Vladimir Putin'in tüm baskılarına karşın Rusya geçen aya kadar dünyanın geri kalanıyla seyahat bağlantıları güçlü, internetin çok da sansür edilmemesi nedeniyle bağımsız medyanın kendisine bir platform bulduğu, teknolojisi gelişen, sanat ortamı ise birinci sınıf bir ülkeydi. Batılı orta sınıf yaşamını yansıtan Ikea, Starbucks, uygun fiyatlı yabancı araba gibi ürünlerin kullanımı yaygındı.
24 Şubat sabahı her şey değişti
Ancak 24 Şubat sabahı birçok Rus bütün bunların sona erdiğini anladı. Rusya'da gelişmekte olan yardımseverlik kültürünü tanıtmaya yıllarını veren gazeteci Dmitri Aleşkovski, ertesi gün arabasına atlayıp Letonya'ya geçti. Aleşkovski, Putin hakkında “Bu kırmızı çizgi aşılırsa artık hiçbir şeyin onu tutamayacağı açıkça görüldü. İşler daha da kötüye gidecek" diyor.
Putin işgalin ilerleyen günlerinde Rusya'nın bağımsız medyasının son kalıntılarını da kapatmaya çalıştı. OVD-Info isimli insan hakları grubuna göre 24 Şubat'tan bu yana ülke genelindeki savaş karşıtı protesto gösterilerinde 14 binden fazla kişi tutuklandı. Bu rakama geçtiğimiz pazar günü 37 kentte düzenlenen gösterilerde tutuklanan 862 kişi dahil.
İstanbul'a günde 30 uçak geliyor
Elbette birçok Rus savaşı destekliyor fakat bu destekçilerin çoğu, devlet tarafından yönetilen televizyon haberlerine güvendikleri için Rusya'nın saldırganlığının boyutundan bihaber. Konuya böyle bakmayan birçok insansa tıpkı 1920'de olduğu gibi bir kez daha sürgünlere sığınak haline gelen İstanbul gibi yerlere akın etti. Avrupa'nın büyük kısmı semalarını Rusya'dan gelen uçuşlara kapatırken Türk Hava Yolları Moskova'dan günde beş sefere kadar uçak kaldırıyor; buna diğer havayolları da eklendiğinde bazı günlerde Rusya'dan İstanbul'a gelen uçak sayısı 30'u aşıyor.
"Tarih özellikle Rusya'da sarmal gibi ilerliyor"
Bu ay içinde eşiyle birlikte İstanbul'a kaçan, 64 yaşındaki St. Petersburg'lu spor yorumcusu Kirill Nabutov "Tarih özellikle Rusya'da sarmal gibi ilerliyor" diyor: Dönüp dönüp aynı yere geliyor. Nabutov'un annesinin kuzeni 18 yaşındayken Komutan Peter Wrangel'in filosuyla birlikte 1920'de İstanbul'a gitmiş. Oradan da Tunus'a geçerek sigorta sigorta şirketi kurmuş.
Gürcistan’da 20 bin Rus
Şimdi ise yeni bir sürgün kuşağı hayata sıfırdan başlama ihtimalinin ürkütücülüğüyle karşı karşıya. Çoğu, hayatları boyunca Putin'e karşı çıktıkları konusunda ısrar ediyorlar ama hepsi bu saldırgan savaşı başlatan ülkeyi temsil ediyor gibi görülmenin içlerini kemiren gerçeğiyle yüzleşiyor. Gürcistan'ın resmi rakamlarına göre savaşın başlangıcından bu yana ülkeye 20 bin Rus gitti. Sürgünler burada sosyal medyada Rus karşıtı gönderilere, düşmanca yorumlara yansıyan, göz korkutucu bir ortam buldu.
Kremlin'in kısa süre önce kapattığı Rus insan hakları grubu Memorial International'dan Leyla Nepesova "Rusların Putin ile bir olmadığını açıklamaya çalıştık. Biz de Putin'den nefret ediyoruz" diyor. 26 yaşındaki Nepesova bir hafta önce Gürcistan'a kaçınca sokakta küfür yemiş, bir taksi şoförü de kendisine şöyle bağırmış: "Bize 'Siz Russunuz, işgalcisiniz' dedi. Burada Ruslardan nefret ediyorlar ki onları suçlayamam."
Birçok Gürcü Ukrayna işgali ile Rusya'nın 2008'deki Gürcistan savaşı arasında açık bir paralellikler görüyor. Birçok insan yeni gelenleri memnuniyetle karşılarken bazıları güvenlik veya ahlaki nedenlerle Rusya'dan kaçan Rus muhaliflerle Putin'i destekleyenler arasında ayrım gözetmiyor.
Gürcistan Merkez Bankası, Gürcü bankalarına para yatıran yeni Rus müşterilerininRusya'nın Gürcistan'ın bazı kısımlarını işgalini kınayan bir açıklama imzalamasını talep etti. Bu talep, Rusya'ya geri dönmeyi ümit edenler için epey sorunlu. Bazı Gürcülerse ev sahiplerinden Rus kiracıları reddetmeleri çağrısında bulundu.
Şu anda Ukrayna'da gönüllü olarak savaşan Gürcü vatandaşı Nodari Karalaşvili ülkesindeki ev sahiplerine, bankalara ve politikacılara seslendiği çevrimiçi bir videoda “Elleriniz kirli. Her biriniz. Bunları neden satıyorsunuz? Hangi kanın bedeliyle?” diyor.
Hükümetin her gün birkaç bin Rus'un geldiğini söylediği komşu Ermenistan'da sürgünler daha iyi karşılandıklarını söylüyor. Rus devletine ait Sberbank'ta avukatlık yapan 25 yaşındaki Daur Dordzheir işini bıraktığını, mali işlerini yoluna koyduğunu, vasiyetini yazdığını, annesiyle de vedalaştığını söylüyor. Ermenistan'ın başkenti Erivan'a giden Dordzheir geçmişte Rus hükümetine karşı yaptığı yorumlarının kendisini hedef haline getirebileceğinden endişe ediyor. “Bu savaşın başlangıcından beri binlerce Rusla birlikte devlet düşmanı sayıldığımı anladım” diye konuşuyor.
©️ 2022 The New York Times Company
