Mike McIntire / The New York Times
İki iş insanının Cenevre’de bir restoranda sohbet ederken sarf ettiği “Bay Putin'e hediye edilen bir yat” sözü, bir mahkeme davasında 421 sayfalık dava dosyasının derinliklerinde gömülüydü. Dosyadaki bu cümle neredeyse davaya dahil edilmeyi unutulacakmış gibiydi.
Londra’da 2010 tarihinde bir denizcilik şirketiyle ilgili mali anlaşmazlık davasında, yargıcın kararında atıfta bulunulan bu sinik cümle, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i olası lüks tekneleri, uçakları veya villalarından herhangi birine doğrudan bağlayan, ender rastlanan bir kanıttı. ABD ve Avrupalı yetkililer Rusya'nın Ukrayna'yı işgaline karşılık olarak Putin'in ve ona yakın kişilerin gizli servetinin peşine düştükçe yeni bir önem kazandı.
Putin'in mi, Rus devletinin mi?
İngiliz mahkemesinin belgesi, Rus lideri sahip olduğu söylenen zenginlikleriyle net bir şekilde ilişkilendirmenin neden bu kadar zor olduğuna dair bir ipucu da veriyor. Olympia isimli yat, Kıbrıs'taki bir şirket tarafından yönetiliyordu ve şirket kayıtları gerçek sahibinin Putin değil, Rus hükümeti olduğunu belirtiyordu.
Olympia, uzun süredir Putin’e ait olduğu iddia edilen varlıkların arasında gerçekten de devletin sahip olduğu veya kontrol ettiklerinden biri. Bu durum, Rusya Devlet Başkanı ve yakın çevresinin özel çıkarlarının, yirmi yıldır hakim oldukları hükümetlerinde ne kadar birleştiğini gösteriyor. Diğer varlıklar arasında dev bir tatil yeri, pahalı bir otomobil filosu, görkemli uçaklar ve daha fazla yat mevcut.
Yaptırımların Putin'e ulaşması zor
ABD ve müttefikleri, Putin de dahil olmak üzere en az 50 zengin Rus’un varlıklarını takip edip ele geçirmek için çok uluslu bir görev gücü oluşturdu ve bu doğrultuda yardımcı olacak bilgiler için ödüller belirledi. Ancak bazı analistler girişimin, çok sayıda el konulacak değerde varlığı hiç tespit edilmemiş Rusya liderinin üzerindeki olası etkisini sorguluyor.
Oligarklar ile eski arkadaşlarının Putin adına değerli mülklerini gizlice elinde tuttuklarına veya nakit parasını onun için offshore şirketler ve İsviçre banka hesaplarında sakladıklarına dair medyada ve kamuoyunda çokça tartışma olsa da, onun daha bariz lükslerinin çoğu devletin varlıklarında saklı. Yani büyük ölçüde Batı yaptırımlarının erişiminin ötesinde.
Avrupa Politika Analizi Merkezi'ne liderlik eden Rus dışişleri uzmanı Alina Polyakova, hükümet kaynakları ve kurumlarının büyük olasılıkla sözde servetinin en azından bir kısmını korumak için kullanıldığını, Putin'i kişisel olarak yaptırımlarda hedef olmasının esasen sembolik olduğunu söylüyor. Polyakova “Ona ulaşmak için tüm Rus hükümetine yaptırım uygulamamız gerekecek. Avrupa ve ABD'nin bunu yapmaya hazır olmaması için tabii ki nedenleri var" diyor.
Putin ve Rus enerji şirketi Gazprom
Rusya devletinin tamamını ekonomik olarak bloke etmek kolay değil. Örneğin bu, dünyanın en büyük enerji şirketlerinden biri ve Avrupa'nın önemli doğal gaz kaynağı olan Gazprom'u tamamen kara listeye almak anlamına geliyor. Rusların Ukrayna'daki bariz vahşeti üzerine dünya çapında öfke büyürken, Gazprom belirli borç ve özsermaye alımlarını kısıtlamayı amaçlayan sınırlı yaptırımlarla karşılaştı.
Gazprom yüzleştiği kısıtlı yaptırımlara rağmen Putin'in olası servetinin bir noktasında yer alıyor. Devlet tarafından işletilen gaz şirketinin, lüks gayrimenkul gibi bir misyonla ilgisi olmasa da Rus liderin Sibirya'nın dağlık bölgesinde keyif yaptığı lüks bir sığınak inşa etti. Eski başbakan yardımcısı ve Putin eleştirmeni Boris Nemtsov tarafından ortaklaşa yazılan bir raporda, projenin Kremlin'le bağı olmadığının iddia edilmesine rağmen konutun güvenliğinin Rusya devlet başkanı ve diğer üst düzey yetkililere koruma hizmeti sağlayan FSO tarafından sağlandığını belirtti.
Putin'in kullandığı jetler, saatler, uçaklar
Nemtsov'un 2012 raporunda, dağdaki tatil beldesi Putin'in kullanımına açık olarak tanımlanan 20 mülkten biri. Diğer mülklerin arasında düzinelerce lüks uçak, dört yat ve değeri yaklaşık 700 bin dolar olan 11 kol saati var. Hepsinin kamu fonlarıyla ödendiği iddia ediliyor.
Nemtsov, 2015 yılında Kremlin’i gören bir köprüde yürürken sırtından vurularak öldürüldü.
İfade özgürlüğüne gelen son kısıtlamalardan önce Rusya'da faaliyet gösteren birkaç bağımsız haber kuruluşunun yanı sıra, Nemtsov ve Alexei Navalny gibi muhalif seslerin çabaları sayesinde Putin'in vatandaşların ödediği vergiler ile lüks bir yaşam yaşadığı fikri bir sır değil. Kremlin onun imkanlarının ötesinde yaşadığını uzun süredir yalanlıyor. Putin resmi olarak yaklaşık 140 bin dolar maaş alıyor ve Moskova'da küçük bir dairesi var. Ancak sözcüsü, Nemtsov'un iddiaları hakkında bir Rus gazetesine verdiği demeçte, Rus liderin devlete ait konutları ve araçları “yasalara uygun olarak” kullandığını söyledi.
Saray ve teknede aynı korumalar
Putin'in özel korumaları, çeşitli lüks varlıklarla olan bağına işaret ediyor. Putin müttefikinin eski bir iş ortağı olan Sergei Kolesnikov 2010 yılında, devlet fonlarının Karadeniz'de “Putin'in sarayı” olarak bilinen 1 milyar dolarlık mülkün geliştirilmesine yardımcı olmak için harcandığını iddia ettiği bir açık mektup yazdı.
Hapisteki muhalefet lideri Navalny’nin geçen yıl yayınladığı araştırma, sarayın federal koruma teşkilatı üyeleri tarafından korunduğunu ve iç güvenlik teşkilatı FSB'nin bir noktada konutun üzerinde uçuşa yasak bölge uyguladığını ortaya çıkardı.
Son zamanlarda, mülkiyeti off-shore paravan şirketleri tarafından gizlenen 700 milyar dolarlık süper yatın gizlice Putin tarafından kullanıldığına dair iddialar var. Navalny'nin ekibi, yattaki mürettabat üyelerinin ve Putin’in Karadeniz konutundaki özel korumaların aynı Kremlin görevlileri olduğunu açıkladı.
Scheherazade adlı 459 metrelik yat iki helikopter pistine sahip ve tepesinde bir dizi uydu bulunuyor. Şu anda İtalya'da bir tersanede.
Navalny'nin ekibi Putin'in peşinde
Navalny ekibinden Maria Pevchikh soruşturmayı anlattığı bir videoda “Marshall Adaları’ndan bir off-shore şirketinin sahip olduğu yatın sahibi belirlenemezse, o zaman kimin çalıştığını ve onlara kimin maaş ödediğini belirlemeye çalışacağız" diye konuştu.
Amerikalı yetkililerin yatın Putin'e bağlı olabileceğine dair göstergeleri olduğunu ilk kez bildiren New York Times, Navalny ekibinin mürettebatın güvenlik bağlantıları hakkındaki bulgularını bağımsız olarak doğrulayamadı. Amerikalı yetkililer, geminin off-shore mülkiyetini çevreleyen kurumsal gizliliği açığa çıkarabilecek hangi bilgilere sahip olduklarını açıklamayı reddetti.
Rus devleti ve off-shore hesaplar
Birçok yargı alanı, varlıkları yalnızca off-shore hesaplarla yönetmek için vergi avantajları sunmakla kalmamış, aynı zamanda nihai sahiplerini kamuya açık olarak tanımlamayı imkansız olmasa da zorlaştıran şirket kayıtları sunmuştur. Bu hizmetlerde uzmanlaşmış hukuk firmalarının sızıntıları sayesinde, zengin Rusların uğrak müşteriler olduğu ortaya çıktı.
Bazen Rus hükümetinin kendisi yararlan taraf konumunda oluyor.
Paradise Papers
Bermuda'daki Appleby hukuk firmasından Paradise Papers ismiyle sızdırılmış dosyalar, yatırım bankası VTB Capital ve Gazprom dahil olmak üzere, Rus devleti tarafından kontrol edilen birkaç işletmenin denizaşırı projelerini gün yüzüne çıkardı. Aynı zamanda, belirsiz Kıbrıs şirketi Genetechma Finance Ltd. tarafından Bombardier Global 6000 özel jetinin 53.9 milyon dolara satın alındığı keşfedildi.
Appleby'nin kayıtları, Genetechma'nın Rus istihbaratıyla bağları olan devlete ait bir ekonomik kalkınma bankası VEB adına faaliyet gösterdiğini belirtiyor. Başkanının özel jetler kullandığı bildirilen VEB, Kıbrıs merkezli Genetechma'yı Lüksemburg'daki bir yan kuruluş aracılığıyla kontrol ediyordu.
Yaldız kaplamalı Olympia
İngiliz mahkeme belgelerinde, Putin ile bağlantısı anlaşılan Olympia yatının mülkiyet zincirinde farklı bir Kıbrıs şirketinin ismi delirdi. Dava, Rus denizcilik şirketleri sahiplerinin kendi aralarında ticaret yaptığına dair karmaşık suçlamaları içeriyordu. Bu şirketlerin arasında, Rus hükümetinin çoğunluk hissesine sahip olduğu Sovcomflot’da vardı.
Yargıç Andrew Smith 2010 yılında Londra mahkemesinde verdiği kararda, davadaki çeşitli aktörlerin nüfuz pozisyonlarını Putin ile “iyi bir ilişkiye” sahip olmak için nasıl kullandıklarını açıkladı. Yargıç verdiği bir örnekte, Cenevre'deki restoranda Olympia’nın Putin’e hediye edilmesinin bahsi geçtiği toplantıyı hatırlattı. 2002 yılında 35 milyon ila 50 milyon dolara mal olduğu tahmin edilen; raporlara göre mermer banyolar, geniş yaldız kaplamalar ve bir jakuzi ile donatılan yatın, Kıbrıs merkezli bir şirket olan Unicom tarafından yönetildiği söyleniyordu.
Son yıllarda mülkiyetin şeffaflığını talep etme konusunda katılaşan Kıbrıs'taki şirket kayıtları, Unicom'un bir Bermuda şirketine ait olduğunu gösteriyor. Bermuda’daki şirketin sahibi ise Rus devletine ait bir nakliye firması.
Cayman Adaları tescili altında seyreden Olympia'nın en son Baltık Denizi'nde, St. Petersburg’un yakınlarında olduğu biliniyordu.
© 2022 The New York Times Company
