Farnaz Fassihi / The New York Times
Devlet medyasına göre, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanını taşıyan bir helikopter Pazar günü ülkenin dağlık kuzeybatısında düştü ve son aylarda hem uluslararası hem de iç cephede ülkeyi saran kargaşayı derinleştirdi.
63 yaşındaki Reisi, İran'ın Azerbaycan sınırından ortak bir baraj projesinin açılışını yapmak üzere yola çıkmıştı. Devlet medyasının bildirdiğine göre, Reisi ve Dışişleri Bakanı Amir Abdullahiyan'ı taşıyan helikopter, kötü hava koşulları ve yoğun sis nedeniyle yerel saatle 13.00 sularında Jolfa kenti yakınlarında düştü.
Arama-kurtarma ekipleri 10 saatten fazla bir süre boyunca yağmur ve sis altında yüksek dağlar ve sık ormanlardan oluşan bir bölgeyi taradı. Bir noktada yetkililer hava muhalefeti nedeniyle havadan arama çalışmalarını durdurarak yaya askerleri, Devrim Muhafızları'nın seçkin komandolarını ve 40 kurtarma ekibini kaza alanını bulmak üzere bölgeye gönderdi.
Gecenin ilerleyen saatlerinde bile devlet medyası ne can kayıpları ne de Cumhurbaşkanı'nın ya da uçaktaki herhangi bir kişinin durumu hakkında bilgi verdi. Kazanın nedeni de bilinmiyordu.
İşleyişte aksama olmayacak
Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney devlet televizyonunda yaptığı konuşmada "Ülkenin işleyişinde hiçbir aksama olmayacak" dedi ve şöyle devam etti: "Üst düzey yetkililer işlerini yapıyorlar ve ben de onlara gerekli noktalarda tavsiyelerde bulundum ve ülkenin tüm işleyişi sorunsuz ve düzenli bir şekilde devam edecek"
Muhalefeti şiddetle bastıran bir muhafazakâr olan Reisi, yaygın olarak dini liderin olası halefi olarak görülüyor. Reisi'nin akıbeti konusundaki belirsizlik, İran için özellikle çalkantılı bir döneme denk geliyor.
İsrail ile uzun süredir gölgede kalan savaşı, Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'e saldırması ve Gazze Şeridi'ndeki savaşın yanı sıra bölge genelinde bir dizi saldırı ve karşı saldırının patlak vermesiyle su yüzüne çıktı.
İsrail'in Nisan ayında Suriye'deki İran Büyükelçiliği kompleksindeki bir binaya hava saldırısı düzenlemesinin ardından düşmanlıklar daha da belirginleşti. İran, onlarca yıllık düşmanlığın ardından İsrail'e yönelik ilk doğrudan saldırısıyla misilleme yaparak ülkeye 300'den fazla insansız hava aracı ve füze fırlattı ve bunların çoğu düşürüldü.
Ülke içinde de İran yaygın bir öfkeyle karşı karşıya ve pek çok kişi din adamlarının yönetimine son verilmesini istiyor. Yolsuzluk ve yaptırımlar ekonomiyi çökertti ve hayal kırıklıklarını körükledi.
Hamaney'den sonra en güçlü kişi
Reisi, ülkedeki İslam devrimi sırasında yetişmiş sertlik yanlısı bir din adamı. İran'ın teokratik sistemi altında Reisi, cumhurbaşkanı olarak dini lider Hamaney'den sonra İran'ın siyasi yapısındaki en güçlü ikinci kişi.
2021'de cumhurbaşkanı olduktan sonra Reisi iktidarını sağlamlaştırdı ve Batı ile gerilimi azaltmak isteyen reformistleri marjinalleştirdi. Rusya ve Çin ile daha yakın ekonomik ve güvenlik bağları kurarak "güçlü diplomasi" politikası izlediğini defalarca söyledi.
Nükleer programı ilerletti
Reisi'nin görev süresi boyunca İran, İsrail ve ABD'ye karşı saldırılar düzenleyen Orta Doğu'daki vekillerini destekleyerek ve ülkenin nükleer programını ilerleterek bölgesel nüfuzunu genişletmeye devam etti.
Aynı dönemde Reisi, ülkeyi yöneten din adamlarına karşı sokaklara dökülen ve çoğu kadın ve gençlerden oluşan yerli protestoculara yönelik kapsamlı ve ölümcül bir baskıyı yönetti. Hak grupları yüzlerce protestocunun ülkenin güvenlik güçleri tarafından öldürüldüğünü söyledi.
Reisi, Hamaney'in yerine dini liderlik koltuğuna oturmak için ön sıralarda yer alan isimlerden biri olarak görülüyor.
Bu rol için en büyük rakiplerinden biri ise Hamaney'in oğlu.
Kaza sonrası İran'ın politikası değişmez
Kazaya rağmen bazı analistler İran'ın yurtdışındaki gündeminde büyük bir değişiklik beklemediklerini söyledi. Analistler, ülkenin tüm politikalarının belirlenmesinden ülkenin dini liderinin sorumlu olduğunu, cumhurbaşkanının gücünün ise bu kararları yürürlüğe koymaktan geldiğini söyledi.
Uluslararası Kriz Grubu'nun İran direktörü Ali Vaez, "Bir açıdan bakıldığında bu sonuç, İran'ın yurtdışındaki çıkarlarını formüle etme ve bunlara göre hareket etme biçiminde bir değişimin habercisi değil" dedi ve ekledi:
"Başkan da dahil olmak üzere diğer kilit paydaşların görüşleri doğrultusunda da olsa, dış politikaya ilişkin stratejik kararları alan kişi yüce liderdir"
Dışişleri Bakanı Abdullahiyan, Arap ülkeleriyle yoğun bir şekilde bölgesel diplomasi yürütüyordu. Geçtiğimiz aylarda Katar'da İran'ın desteklediği militan grupların liderleriyle de bir araya gelmişti; bunlar arasında Filistin İslami Cihad ve 7 Ekim'de İsrail'e karşı saldırı düzenleyen Hamas da vardı.
Ayrıca Şubat ve Mayıs aylarında Umman'da gerilimi azaltmak ve İran'ın nükleer programıyla ilgili yaptırımları hafifletmek için ABD ile gizli dolaylı görüşmelerde bulundu.
© 2024 The New York Times Company
