Daisuke Wakabayashi, Musinguzi Blanshe / New York Times
Ağustos ayı itibarıyla Çin, Afrika’ya 141 milyar dolar değerinde mal ve hizmet ihraç ederken 81 milyar dolarlık ithalat yaptı. Pazartesi günü Çin hükümeti tarafından açıklanan verilere göre, Afrika ile genişleyen ticaret dengesizliği, Çin yapımı bataryalar, güneş panelleri, elektrikli araçlar ve endüstriyel ekipman ihracatındaki artıştan kaynaklanıyor.
Afrika’ya ihracattaki bu büyük artış, Çinli üreticilerin fabrikalarının devasa miktarlarda üretmeye devam ettiği ürünlere yeni pazarlar bulmadaki direncini gözler önüne seriyor.
Çin uzun zamandır bölgenin en büyük ticaret ortağı. Ancak Çin malı ürün akışı, ABD ile devam eden ticaret savaşı sürerken ve Çin’in iç ekonomisinin büyümesi yavaşlarken hiç bu kadar önemli olmamıştı. Ağustosta Çin’in ABD’ye ihracatı %33 düşerken, Afrika’ya ihracatı %26 arttı.
Uganda’nın başkenti Kampala sokaklarında bu ticaret patlaması açıkça görülüyor.
Elektronik dükkânlarla dolu hareketli bir mahallede, neredeyse her vitrine sığdırılmış güneş panellerinin ortak bir özelliği var: Hepsi Çin malı.
Bir dükkân sahibi olan Mwiine Joseph, Çin güneş panellerinin son on yılda Avrupa ve Hindistan menşeli rakip ürünleri saf dışı bıraktığını söyledi. Sunduğu güneş panellerinin neredeyse %99’unun Çin malı olduğunu kaydetti. Günün sonunda Çin’den gelen ürünlerin fiyat konusunda rakipsiz olduğunu belirtti.
“Piyasada rekabet edebilmek için sadece ucuz güneş paneli ararım” diyen 38 yaşındaki Mwiine, “Çinliler bize bunu veriyor” sözlerini kaydetti.
Sadece güneş panelleri değil. Küçük ve kalabalık dükkândaki neredeyse her şey, ampullerden jeneratörlere kadar, Çin’de üretilmişti.
On yıldan fazla bir süredir Çin, kıta genelinde altyapı inşasına büyük yatırım yapıyor. Bu projeler, Pekin’in Afrika üzerindeki etkisini derinleştirdi, Çinli şirketler için iş fırsatları yarattı ve değerli hammaddelere erişim sağladı.
Trump Afrika'ya tarife uygularken, Çin, kıtaya daha fazla mal satmak için kolları sıvadı
Bu yıl Trump yönetimi, Afrika’ya verilen dış yardımları keserek birçok sağlık ve kalkınma girişimini belirsizliğe sürükledi. Ayrıca Güney Afrika’dan gelen mallara %30 gümrük vergisi dâhil olmak üzere birçok Afrika ülkesini tarifelerle hedef aldı.
Trump başlangıçta Lesotho’dan gelen ithalata %50 gümrük vergisi uygulamakla tehdit etti ve tekstile bağımlı ülke, ulusal felaket ilan etmek zorunda kaldı. Oran %15’e düşürüldü ancak bunun yine de Lesotho’yu zor durumda bırakması bekleniyor. Lesotho, 2000’de Kongre tarafından kabul edilen bir yasa kapsamında belirli ürünleri ABD’ye gümrüksüz gönderen yaklaşık yirmi Afrika ülkesinden biriydi.
ABD Afrika’dan geri çekilirken, Çin kendisini ekonomik denge unsuru olarak sunuyor. Haziranda Pekin, 53 Afrika ülkesine yönelik neredeyse tüm tarifeleri kaldıracağını açıkladı. Çin'in verdiği mesaj netti; verimli, karşılıklı fayda sağlayan bir ilişkiyi beslemeye kararlıydı.
Çin’in resmi haber ajansı Şinhua, ocakta yayımladığı bir başyazıda, Çin’in son üç yılda Afrika’da 1 milyondan fazla iş yarattığını ve son çeyrek yüzyılda kıtada yollar, demiryolları, köprüler ve limanlar inşa etmeye yardımcı olduğunu iddia etti.
Güneş panelleri ile Çin Afrika'da çıkarma yaptı
Pekin’in “çıkar evliliği” olarak sunduğu şey en çok güneş enerjisi sektöründe göze çarpıyor. Çin tüm sektörün hâkimi olmasına rağmen, Çinli güneş şirketleri amansız rekabet ve aşırı üretim nedeniyle fiyatların düşmesi ve kârların erimesiyle ayakta kalmakta zorlanıyor. Ancak düşen fiyatlar, enerjiye şiddetle ihtiyaç duyan Afrika’da güneş enerjisi patlamasını tetikledi.
Enerji düşünce kuruluşu Ember’a göre Çin’den güneş paneli ithalatı son 12 ayda %60 arttı ve 20 Afrika ülkesi bu dönemde rekor miktarda ithalat yaptı.
Uganda’da birçok Çinli güneş paneli üreticisi, ürünlerin hızlı teminini sağlamak ve Çin’den ithalat zahmetini ortadan kaldırmak için Kampala’da dağıtım ofisleri kurdu.
Su ve güneş enerjisi kurulum şirketi W. Water Works’ün genel müdürü Walter Cuccu, Çinli güneş paneli üreticilerinin Uganda’da yaygın olduğunu ve kıta genelinde şubeler açtıklarını söyledi. Kampala’da sekizden fazla Çinli firmanın dağıtım merkezi bulunduğunu belirtti.
Cuccu, firmaların agresif biçimde rekabet ettiğini, fiyatları düşürdüğünü söyledi. Güneş paneli fiyatlarının son 12 ayda %40 düştüğünü kaydetti.
Avrupa Afrika'nın potansiyelini fark edene kadar iş işten geçmiş olacak
Cuccu ayrıca, Avrupalı rakiplerin Afrika’da bu sektöre Çinli şirketler gibi yatırım yapmadığını belirtti ve “Çok geç olduklarında fark edecekler ki Çinliler zaten her şeyi ele geçirmiş olacak” ifadelerini kullandı.
Sadece temiz enerji de değil. Afrika’nın endüstriyel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik Çin ihracatındaki artış da dikkat çekici. Yılın ilk beş ayında kıtaya çelik sevkiyatları neredeyse %30 arttı. Tarım, inşaat ve gemi inşa makineleri teslimatları %40’tan fazla arttı. Ayrıca elektrik motoru ve jeneratör ihracatı %50’den fazla yükseldi.
Tüketici ürünlerinde de Çin'in eli güçlü. 2025’in ilk beş ayında Çin’in otomobil ihracatı %67 arttı, sadece mayısta sevkiyatlar ikiye katlandı. Çin halihazırda diğer kilit sektörlerde de hâkim durumda: Afrika’nın en büyük beş akıllı telefon markasından dördü Çinli ve Huawei ile Xiaomi bu yıl en büyük pazar payı artışlarını kaydetti.
Afrikalı liderler yıllardır Pekin ile dengesiz bir ilişkiye dair endişelerini dile getiriyor: Çin, Afrika’nın doğal kaynaklarını yutarken, pazarı kendi mamul ürünleriyle dolduruyor.
Çin mallarının yoğun bir şekilde kıtaya akması, Afrika ülkelerini zor durumda bırakıyor ve kendi yüksek katma değerli endüstrilerini geliştirme çabalarını baltalama tehdidi yaratıyor. Capital Economics’in Afrika ekonomisti David Omojomolo'ya göre ise yine de politika yapıcılar, Çin’in gözüne girmek zorunda hissediyor ve Çin'in oyunun kurallarını belirlediğine dikkat çekiyor.
© 2025 The New York Times Company
