Tripp Mickle / New York Times
ABD Başkanı Donald Trump, Cuma günü Apple’a karşı saldırıya geçti ve şirketin iPhone'ları ABD'de üretmeye başlamasını ya da yurtdışında üretilen iPhone'lar için en az %25 vergi ödemesini talep etti.
Bu ültimatom, teknoloji devini tedarik zincirini ABD’ye taşımaya zorlayan on yıllık baskının son halkası oldu. Trump, 2016’da ilk kez başkanlığa aday olduğunda seçmenlere, “Apple’a o lanet bilgisayarları ve diğer şeyleri bu ülkede üretmeye başlamasını sağlayacağım” sözü vermişti.
Ancak Apple, üretimini ülkesine taşımak yerine Çin'den Asya'nın diğer ülkelerine — Hindistan, Vietnam ve Tayland dahil — kaydırdı. Neredeyse hiçbir şey ABD'de üretilmiyor ve iPhone’ların yaklaşık %80’inin hâlâ Çin'de üretildiği tahmin ediliyor.
Apple iPhone’ları ABD’de üretebilir mi?
Evet, Apple iPhone’ları ABD’de üretebilir. Ancak bunu yapmak pahalı, zor. Piyasa araştırma şirketi TechInsights’tan analist Wayne Lam'a göre ABD'de üretime geçilirse Apple’ın iPhone fiyatlarını 2 bin doların üzerine çıkarmak zorunda kalması kuvvetle muhtemel. Böyle bir durumda Apple yeni makineler satın almak ve Çin’de olduğundan daha fazla otomasyona güvenmek zorunda kalır çünkü ABD nüfusu çok daha küçük.
Lam “Bu saçmalık. Kısa vadede ekonomik olarak mümkün değil” ifadelerini kullandı.
Apple’da dokuz yıl üretim tasarımı yöneticiliği yapan Matthew Moore'a göre üretim zincirinin taşınması bazı avantajlar sağlayabilir, örneğin ürünlerin yurtdışından taşınmasının çevresel maliyetleri azalabilir. Ancak bu faydalar, aşılması gereken zorlukların yanında önemsiz kalır.
Peki Apple neden ABD'de üretime başlamadı?
Tedarik zinciri uzmanlarına göre 2025’te iPhone üretimini ABD’ye taşımak akılsızlık olur. iPhone neredeyse 20 yaşında. Apple’ın üst düzey yöneticileri, insanların 10 yıl içinde iPhone’a ihtiyaç duymayabileceğini, çünkü yapay zekâya göre tasarlanmış yeni bir cihazla değiştirilebileceğini söylüyor. Lam'a göre bu nedenle Apple, geri alamayacağı büyük bir yatırım yapmış olur.
Lam “iPhone 29’u görürsem şaşırırım” dedi ve Apple’ın iPhone’u Vision Pro gibi artırılmış gerçeklik ürünleriyle yıkmaya çalıştığını belirtti.
Apple ayrıca, 2013’te Mac masaüstü bilgisayarlarını ABD’de monte etmeye başladığında kötü bir deneyim yaşadı. Çalışanlar vardiya sonunda işten çıkıp yerlerine kimse gelmeyince üretimi geçici olarak durdurmak zorunda kaldı. Ayrıca şirket, ihtiyacı olan küçük, özel vidaları yeterince üretebilecek bir tedarikçi bulmakta zorlandı.
2019’da Apple CEO’su Tim Cook, Trump’a Teksas’taki fabrikayı gezdirdi. Ancak bilgisayarlardaki son etiketler, orada monte edilen Mac Pro’nun Tayland ürünü olduğunu gösteriyor.
Çin’in sunduğu ama ABD’nin sunamadığı şey nedir?
Küçük eller, devasa mevsimlik işgücü ve milyonlarca mühendis.
Tedarik zinciri uzmanlarına göre genç Çinli kadınların küçük parmakları var ve bu da onları iPhone üretiminde değerli kılıyor çünkü vidalar ve diğer minyatür parçaları küçük cihazlara yerleştirmede daha çevik davranıyorlar. Adının açıklanmaması koşuluyla konuşan iki kişi, Apple’ın üretimi ABD’ye taşımaya dair yaptığı son analizde ABD'de bu becerilere sahip insanların bulunamadığına dikkat çekiyor.
Çin’de, Apple yeni bir iPhone için üretimi artırırken ülke içinde fabrikalarda çalışmak üzere göç eden milyonlarca insan var. Bu işçiler genellikle yaz aylarında işe başlıyor ve Çin Yeni Yılı’na kadar çalışıyor, böylece Apple tedarikçileri onlara tüm yıl boyunca maaş ödemek zorunda kalmıyor. Bu kişiler fabrikalara bağlı yurtlarda yaşıyor ve futbol sahasından uzun montaj hatlarında çalışıyorlar, donanım bileşenlerini sağlayan tedarikçileriyle iç içe geçmiş bir ekosistemde faaliyet gösteriyorlar.
Çin mühendis açısından zengin bir ülke. 2017’de Cook, Çin'in birden fazla futbol sahasını dolduracak kadar takım mühendisine sahip olduğunu, ABD’nin ise ancak bir odayı doldurabileceğini söylemişti.
“Bunlar binlerce mühendisin çalıştığı sofistike fabrikalar” diyen Moore “Bunu alıp başka yere taşıyamazsınız” dedi.
Apple neden iPhone üretimini Hindistan’a kaydırıyor?
Apple, Çin’den ithal edilen iPhone’lara uygulanan yerel vergilerden kaçınmak için Hindistan’da üretimi artırmaya başladı. O dönemde Hindistan, Çin’in ardından dünyanın ikinci büyük akıllı telefon pazarı olarak yükseliyordu. Apple, burada satışlarını artırmak istiyordu ancak üretimi yerelleştirmeden rekabetçi fiyatlar sunamıyordu.
Pek çok açıdan Hindistan, yirmi yıl önceki Çin’e benziyor. Büyük bir mühendis havuzu var ve hükümet, Apple’ın üretim maliyetlerini düşürmek için fabrikalara teşvikler sunuyor.
Hindistan’daki üretim artarken, Apple gerçekten Çin’e daha az mı bağımlı hale geliyor?
Pek sayılmaz. Apple hâlâ iPhone’un ekranları ve Face ID modülleri gibi karmaşık bileşenlerinin çoğunu Çin’de üretiyor. Bu bileşenler, “ön montaj” adı verilen bir süreçten geçtikten sonra Hindistan’a gönderiliyor ve burada Lego parçaları gibi birleştirilerek nihai ürün haline geliyor. Sonuç olarak, ürün Hindistan’da monte edilmiş sayılıyor ama işin büyük kısmı Çin’de yapılıyor.
Bu şekilde Apple, ABD tarifelerinden kaçınıyor ama Çin’e olan bağımlılığı sürüyor.
© 2025 The New York Times Company
