Constant Méheut / New York Times
Orta Ukrayna’daki bir fabrikada çekicin metal sesiyle matkapların vızıltısı yankılanıyor. İşçiler, yakında cephede kullanılacak devasa zırhlı personel taşıyıcıları bir araya getiriyor. Bu gürültü, Rusya ile süren savaşta gelinen anı en iyi anlatan sahne.
Ukrayna, artık müttefiklerinden eskisi kadar güvenle silah temin edemediği için kendi savunma sanayisini ciddi şekilde büyütüyor. Zırhlı araç üreten özel şirket Ukrainian Armor’un CEO’su Vladislav Belbas’a göre, şirket geçen yıl önceki yıla kıyasla iki kat daha fazla araç üretti.
Ancak Belbas, “Bu yeterli değil” şeklinde konuştu ve havan topu montaj hattının da bulunduğu fabrikayı gezerken “Daha fazlasını üretmemiz gerekiyor” diye ekledi.
Belbas’ın görüşü, savaşın 3,5 yılının ardından Ukrayna’da oluşan daha geniş bir farkındalığı yansıtıyor. Başkan Donald Trump’ın Ukrayna’ya yönelik tutarsız desteği, Kiev’in en büyük silah tedarikçisi olan ABD’nin desteğinin devam edip etmeyeceğini sorgulatıyor. Trump yönetimi geçtiğimiz günlerde bazı silah transferlerini durdurmuş, ardından geri adım atarak Avrupa’daki müttefiklere silah satışına onay vermişti. Bu silahlar daha sonra Ukrayna’ya gönderilecek.
Ancak Batı’dan silah akışında sağlanan daha fazla kesinliğe rağmen, bu miktar hâlâ Ukrayna’nın Rus işgalini püskürtmek için ihtiyaç duyduğu seviyeye ulaşmıyor.
Bu gerçek, Ukrayna’nın Batılı müttefiklerine yönelik taleplerinde köklü bir değişime yol açtı. Savaşın ilk günlerinde öncelikle silah isteyen Kiev, artık daha çok kendi üretimi için para talep ediyor. Bu çaba; araç, motor, elektronik, silah ve mühimmat üreten kamu ve özel çok sayıda şirketi kapsıyor.
Savaşın başladığı 2022 yılında Ukrayna, ağırlıklı olarak Batılı ortaklarının hibe ettiği top, mühimmat ve makineli tüfeklere dayanıyordu. Şimdi ise, Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’ye göre, cephede kullanılan silahların yaklaşık %40’ını kendisi üretiyor ve bu oranı daha da artırmayı hedefliyor.
Bu artan öz-yeteneğin en çarpıcı örneği ise, cephede artık her yerde olan ve neredeyse tamamen Ukrayna’da üretilen drone'lar.
Zelenski, Şubat ayında savunma sanayisindeki bu büyüme için, “Bu bize huzur getirmiyor ama elimiz boş kalmayacağımıza dair moral veriyor” dedi.
Üretimi daha da artırmak için Ukrayna’nın ihtiyacı olan şey ise para. Bu da elinde pek yok. Kiev İktisat Okulu’ndan savunma sanayi uzmanı Olena Bilousova’ya göre, Ukrayna’nın yılda 35 milyar dolarlık askeri ekipman üretecek kapasitesi var, ancak şu anda bunun ancak 15 milyar dolarlık kısmını kullanabiliyor; fazlasını üretmeye gücü yetmiyor.
Ukrayna'nın en büyük sorunu silah üretimi için finansmanın yetersiz kalması
Bilousova, “Finansman konusu savunma sanayimizin önündeki en büyük tıkanıklık” dedi.
Geçen yıl, birkaç müttefik ülkeyle yapılan bir anlaşmayla Ukraynalı üreticilere 500 milyon dolardan fazla kaynak sağlandı. Bu rakam bu yıl iki katına çıkacak, fakat yine de kapasite ile finansman arasındaki farkı kapatmaya yetmeyecek. Ukrayna daha fazla ülkeden finansman sağlamaya çalışıyor.
Ukrayna üzerinde baskı kuran bir diğer unsur ise Rusya’nın büyüyen savaş makinesi. Rusya’nın bu yılki savunma bütçesi en az 150 milyar dolar, yani Ukrayna’nın yaklaşık üç katı.
Rusya mühimmat üretiminde NATO'nun çok ilerisinde
NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, Rusya’nın üç ayda ürettiği mühimmat miktarının, NATO’nun bir yılda ürettiğinin üç katı olduğunu söyledi.
Silah üretimindeki bu dengesizlik, Rusya’ya cephede ezici bir ateş gücü üstünlüğü sağlıyor. Eskiden Ukrayna’nın hakim olduğu drone savaşlarında bile durum böyle. Doğudaki Kostiantynivka kentini savunan Ukraynalı askerler, Rus saldırı drone'larının gece gündüz cepheyi izleyip hareket eden her şeyi hedef aldığını söylüyor.
Bombalanmış Kostiantynivka tren istasyonunun duvarına yazılmış grafiti mevcut durumu özetliyor. Duvarın bir kısmı yıkılmış olsa da şu İngilizce kelimeler hâlâ okunabiliyor: “Çok şey istemiyoruz. Bize sadece top mermisi ve hava desteği lazım. Gerisini biz hallederiz”
Karşı tarafın ateş gücüne yetişemeyen Ukrayna, uyum sağlamak zorunda kalıyor.
Ukrainian Armor, cephedeki askerlerden gelen geri bildirimlerle, drone'lardan kaçmak için özel tasarlanmış araçlar üretmeye başladı. Bunlardan biri saatte 145 km hıza ulaşabilen hafif bir buggy. Gövdesi çıplak metal iskelet, süspansiyon, iki koltuk ve hız göstergesi bile yok.
Belbas, fabrikayı gezerken gülümseyerek “Neden ihtiyacınız olsun ki?” dedi. New York Times, fabrikanın yerini açıklamama kararı aldı; çünkü Rusya düzenli olarak Ukrayna’daki silah üretim tesislerini hedef alıyor.
Ukrainian Armor ayrıca, savaş alanının artan robotizasyonunu gösteren büyük bir insansız taşıyıcı da üretiyor. Bu araç, daha küçük uzaktan kumandalı araçları cepheye taşımak için tasarlanmış bir tür drone ana gemisi. Küçük dronelar ise cephe hatlarına yiyecek ve mühimmat ulaştırıyor; taşıyıcı da sinyal aktarım istasyonu görevi görüyor.
Belbas, bu robotik araçların Ukrayna’nın sınırlı sayıdaki askerinin hayatını korumak için tasarlandığını, onları tehlikeli ikmal görevlerinden kurtardığını söyledi.
“Bir de işin maddi yönü var” diyen Belbas sözlerini şöyle sürdürdü: "Ukrayna hükümeti, öldürülen her asker için ailesine yaklaşık 15 milyon grivna (360 bin dolar) tazminat ödüyor. Böyle bir araç üretmek “beş kat daha ucuz”.
Rus genişlemeciliği ve ABD’nin NATO’ya bağlılığının azalması tehdidiyle karşı karşıya olan Avrupa da askeri harcamalarını ve silah üretimini artırıyor. Ukraynalı yetkililer, bunun kıtanın yeniden silahlanmasında Ukrayna’nın kazanılmış tecrübesinden faydalanılacağı anlamına gelmesini umuyor.
Zelenski, bu ay Roma’da Batılı müttefiklerine, “Ukrayna’nın yatırıma ihtiyacı var. Beceriye, teknolojiye ihtiyacınız var. Şu anda Ukrayna’yı korumak için inşa ettiğimiz her şey, sizi de koruyacak” dedi.
© 2025 The New York Times Company
