Michael Schwirtz/The New York Times
Ukraynalı askerler siperlerinin dışında sigara içerken bir Rus Tigr zırhlısının kalıntıları yolun kenarında için için yanmaya devam ediyordu. Yakınlarda bir yerde ise köylüler ele geçirilen bir T-90 tankını Ukrayna ordusunun kullanabilmesi için tekrar çalışır hale getirmeye çalışıyordu.
"Hiçbir şeyiniz yoksa bu iş fiziken çok zor"
Rus kuvvetleri Mıkolayiv'i almak için üç gün savaştı ancak geçtiğimiz pazar günü Ukrayna birlikleri tarafından kentin kıyısından püskürtüldüler. Havaalanını geri alan Ukraynalılar; Rusların, Karadeniz boyunca ilerlemesini en azından geçici olarak durdurdu. Ertesi pazartesi sabahı Rus kuvvetleri tekrar saldırıya geçti.
Ukrayna ordusunun 59. tugayının bitkin komutanlarından Albay Sviatoslav Stetsenko şöyle diyor: “Çok az kişi halkımızdan böyle bir kuvvet bekliyordu çünkü üç gün boyunca uyumuyorsanız, gerisi yandığı için askerin tek öğünlük istihkakı kalmışsa, hava bu kadar kötüyse ve ısınacak hiçbir şeyiniz yoksa bu iş fiziken çok zor. Ama bizim insanımız bunlara dayandı."
Rus fiyaskosunun iki sebebi
Mıkolayiv Rus kuvvetleri için önemli bir hedef olmaya devam ediyor. Zaten pazar günü uzaktan gelen topçu atışı, Ukraynalılarca o kadar da uzağa itilmediklerini gösteriyor. Ancak Ukrayna'nın Odessa'dan 100 kilometre kadar uzaklıktaki bu kritik limanı savunmadaki beklenmedik başarısı bu savaşta ortaya çıkan iki eğilimi su yüzüne çıkarıyor.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Mıkolayiv'i ve diğer kentleri amaçladığı kadar hızlı şekilde ele geçirememesi büyük ölçüde ordusunun bocalaması yüzünden. Rus kuvvetleri lojistik güçlükler, şaşırtıcı taktik kararlar ve moral bozukluğundan muzdarip.
Ancak birçok analiste göre Rus ilerlemesini büyük ölçüde durduran ve Mıkolayiv’in düşmesine şimdilik de olsa önleyen şey, silah açısından daha geride olan Ukrayna kuvvetlerinin sert ve beklenmedik derecede becerikli savunması.
Siviller bombardıman yüzünden çıkamadı
Başka askeri birliklerin ve diğer yerel savunma birimlerinin de desteklediği 59. tugaya bağlı askerler üç gündür Mıkolayiv'i birkaç cephede birden çatıştıkları Rusya'dan koruyor. Rusya topçu birliğinin baraj atışları, helikopter ve roket saldırıları kimi zaman sivil mahalleleri de vuruyor.
Pazar günü Ukrayna'nın başka bölgelerindeki siviller de amansız bir Rus saldırısıyla karşılaştı. Ateşkes müzakerelerine yönelik çabalara rağmen, siviller kuşatma altındaki güney kenti Mariupol'dan devam eden ağır Rus bombardımanı nedeniyle çıkamadı. Başkent Kiev ve yakındaki İrpin kasabasından ayrılmaya çalışan siviller de Rus güçlerinin saldırısına uğradı. Çatışmadan kaçan insanların kullanacağı hırpalanmış köprüye havan mermisi atıldı, aralarında biri kadın, ikisi çocuk toplam dört kişi öldü.
Putin, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile yaptığı telefon görüşmesinde Rus güçlerinin sivilleri hedef aldığını reddetti ve Fransızlara göre tüm hedeflerine müzakere veya savaş yoluyla ulaşacağı iddiasında bulundu.
"Başlı başına büyük bir başarı"
Ukrayna kuvvetlerinin hala var olması ve 11 günlük savaşın ardından savunmaya geçebilmesi başlı başına büyük bir başarı. Çünkü çoğu askeri analist ve hatta bazı Ukraynalı generaller bile, Rusya tam ölçekli bir işgal başlatırsa neredeyse her açıdan daha küçük olan Ukrayna ordusunun birkaç günden hatta birkaç saatten fazla direnemeyeceğini öngörüyordu. Ancak yerel bilgilerinden yararlanan, küçük ve manevra kabiliyeti yüksek birliklerle hantal Rus birliklerine saldıran, anti-tank el bombası gibi Batı'dan askeri yardımı maksimum etkinlikle kullanan Ukrayna kuvvetleri Rusların ilerlemesini yavaşlatmayı başardı.
"Rus askerini uyutmuyoruz"
Mıkolayiv'i savunan kuvvetlerin komutanı Tümgeneral Dmitry Marçenko “Onlarla gece gündüz savaşıyoruz. Uyumalarına izin vermiyoruz. Sabahları sersem halde ve yorgun kalkıyorlar. Moral açısından da psikolojik durumları bozuldu” diyor.
Mıkolayiv Valisi Vitaliy Kim Rus kuvvetlerinden şaşırtıcı sayıda askerin teslim olduğunu söyleyerek terk edilen teçhizatı toplamaya yetecek sayıda askerlerinin ve belediye çalışanının bulunmamasından şikayet ediyor. Vali "Şu anda ruh halimiz iyi" diyor.
Tabii bu halin sürmesi açısından zaman çok değerli. Hassas askeri değerlendirmeler yapması nedeniyle isminin açıklanmamasını istemeyen üst düzey bir Ukraynalı askeri yetkili, Rus kuvvetlerinin kentin dışında yeniden toplandığını ve muhtemelen daha fazla ateş gücüyle bir karşı saldırıya hazırlandığını söylüyor. Rusya'nın hala Ukrayna'dan çok daha fazla askeri ve gelişmiş silahı var ve hava kuvvetleri gökyüzüne hükmediyor.
"Hazırlıksız yakalandık"
24 Şubat'ta gelen ilk saldırı, Beyaz Saray'ın muhtemel bir Rus işgaline dair haftalar öncesinden başlayan uyarılarına rağmen Albay Stetsenko'nun birimini şaşırtmış. Tugayı, Kırım sınırına yakın Oleşki adlı bir kasabanın dışında bir eğitim tatbikatındaymış, savaşa hazırlanma emri gelince tugayın sadece yarısı toplanabilmiş. Komutan emir üç dört gün önce gelseydi daha iyi hazırlanabileceklerini, hendek kazabileceklerini anlatıyor. Bu gecikme nedeniyle tugayının daha savaşın ilk saatlerinde yok olabileceğini de ekliyor.
Kırım'dan çıkan Rus kuvvetleri, Ukrayna birliğinin beş katı büyüklüğündeydi. Tugayının hava desteği yoktu, çalışır durumdaki uçaksavar sistemleri de birkaç adetti çünkü çoğu başkenti savunmak için Kiev'e gönderilmişti. İlk Rus hava saldırısında tugayın tanklarının ve zırhlı araçlarının çoğu imha edildi.
Stetsenko, savaşın başından beri bir arada olduğu Tugay Komutanı Albay Aleksandr Vinogradov'un üstleriyle temasını kaybettiğini ve anında karar vermek zorunda kaldığını söylüyor. Kuşatılan ve Rus savaş uçakları tarafından ağır kayıplara uğratılan Vinogradov kalan tank ve topçu birliklerine Ukrayna tugayının gerisinde konumlandıran Rus hava birliklerinin bir birimini delmelerini emretmiş.
"Köprü için hayatlarından vazgeçtiler"
Manevra, Ukrayna’nın ana savaş gücünün Dinyeper Nehri üzerindeki bir köprüden geçmesine ve Mıkolayiv'in yaklaşık 70 kilometre kadar batısına kadar geri çekilmesine olanak tanımış. Burada yeniden toplanıp savaşa devam etmek için diğer birimlerle bağlantı kurma şansı bulmuşlar.
Stetsenko “Düşmanın savaş uçakları tanklarımıza saldırdı, birkaç tank vurulup yandı, geri kalanlarsa kaçmadı. Arkalarında başka insanlar olduğunu biliyorlardı bu yüzden de köprüyü tutmak, ardından havaya uçurmak için hayatlarını feda ettiler" diye anlatıyor.
Taktik işe yaradı ancak bunun bedeli ağır oldu. Stetsenko'nun Mıkolayiv'e dönen tugayı, 2 Mart'ta Rus kuvvetlerine ilk büyük şehir olan Herson'u feda etmek zorunda kaldı. Stetsenko başka seçenekleri olmadığını söylüyor. Herson'u savunmaya çalışsalardı Rus kuvvetleri onları kuşatabilir ve aradaki bağlantıyı keserek batıya, Odessa'ya yol açabilirdi.
Kısa kesilmiş beyaz sakalı ve yüzündeki gamzelerin yerini almış derin yarıklarıyla Stetsenko savaş alanından beklenmeyecek bir profil çiziyor. Bugün 56 yaşında. On yıl önce emekli olduğu orduya 2020'de tekrar katılmaya karar vermiş. Aradan geçen bu sürede Ukrayna kuvvetleri doğu Ukrayna'da Kremlin destekli isyancılara karşı savaşırken Stetsenko da kendi payına düşeni yapması gerektiğini hissetmiş.
"Daha önce orduya hizmet etmiş birçok insanın yorgun olduğunu biliyordum" diye anlatıyor: "Aileden uzakta bu kadar uzun süre yaşamak zor ama hizmet verecek insanlara ihtiyacımız vardı. Bunun üzerine askere alma merkezine gittim ve sözleşme imzaladım."
"Rus ordusu hakkındaki derinlikli bilgi avantaj sağlıyor"
Rus birliklerinden çok sayıda asker teslim oluyor gibi görünürken bu tür bir adanmışlık Ukraynalı askerlerin savaş alanında sergilediği şiddetli direnişi açıklamaya yardımcı olabilir. Rus ordusu hakkında sahip oldukları derinlikli bilgi de Ukrayna kuvvetlerine avantaj sağlıyor.
1980'lerde Sovyet ordusunda genç bir asker olarak görev yapan Stetsenko Uzak Doğu'ya gönderilmiş. Şimdi, gençliğini geçirdiği Rus garnizonlarından askerlere karşı savaşıyor. "Onlar artık benim düşmanım" diyor ve ekliyor: "Buraya elinde silahla, işgalci olarak gelenlerin her birinin topraklarımızda gübreye dönüşmesi için elimden gelen her şeyi yapacağım."
"Hiçbir şey bilmesem de tamirden biraz anlarım"
Stetsenko, pazar akşamı Rus birlikleri karşı saldırı için yeniden toplanırken savaş seslerinin bir kez daha yükseldiği kentin dışındaki ön cepheye döndü. Bir, bir buçuk haftadır Kiev ve Harkov gibi birkaç önemli şehirde yoğunlaşan şiddetli savaşın doğal gelgiti böyle. Mıkolayiv'de Stetsenko ve silah arkadaşları kente bir gün kazanırdı. Sabah birkaç saatliğine güneş açtı, öğleden sonra hafif kar yağışı geldi. Birkaç gün önce ıssız olan sokaklarda bebek arabasını iten anneler ve köpek gezdiren insanlar tekrar göründü.
54 yaşındaki Nikolai Bilyaşçat, savaşın en yoğun olduğu kenar mahallelerden birinde şimdi Ukrayna bayrağı taşıyan bir Rus T-90 tankı üzerinde çalışan komşularına katıldı. Ukrayna kuvvetleri köprüyü tankı havaya uçurmuş. Şimdi tankın sadece sol tarafındaki paletler düzgün çalışıyor. Bilyaşçat "Hayatım boyunca şoförlük yaptım, bu yüzden tanklar hakkında hiçbir şey bilmesem de tamirden biraz anlarım" diyor.
© 2022 The New York Times Company
