Farah Stockman/ The New York Times
"Polonyalılar işgal edilmenin acısını bilir." Mart ayının başlarında soğuk bir gecede, Ukrayna ile Polonya arasındaki dağlık sınıra yakın bir çadırda Ukraynalı mültecilere sıcak yahni dağıtan bir opera sanatçısı bana bunu söyledi. Esasen kayağa gitmeyi planlıyordu, onun yerine buraya geldi. Opera sanatçısı Susan Grey, II. Dünya Savaşı sırasında Polonya halkına atıfta bulunarak, “1939'da aynı durumdaydık. Böyle ağırlanma fırsatımız olmadı. Gidecek bir yerimiz yoktu" diye konuştu.
Sanki bütün Polonya Ukraynalı mültecileri karşılama çabasına katılmış gibi. Destek malzemelerini sınıra götürmek için işlerinden izin alan yazılımcılar ve üst düzey yöneticilerle tanıştım. Varşova'daki oteller ücretsiz oda, sigorta şirketleri ise ücretsiz sigorta sunuyor.
Yüzde 90'ı kapıların açılmasını destekliyor
Polonyalıların yaklaşık yüzde 90'ı ülkelerinin kapılarını Ukraynalı mültecilere açması gerektiği kanısında. Bu durum, Papa'nın Polonya'yı iç savaştan kaçan Suriyelileri kabul etmeye ikna edemediği 2015 yılı ile çarpıcı bir tezat oluşturuyor. Yaklaşık üç ay önce Polonya polisi, Iraklı ve Suriyeli sığınmacıları Belarus'a geri itmek için onlara tazyikli su sıkıyordu.
Polonyalılar bu kez durumun farklı olmasına çok sayıda gerekçe gösteriyor: Ukraynalılar komşudur. Onlar Hristiyan. Onlar kardeş Slavlar.
Ama hikayenin tamamı bu değil. Vladimir Putin Ukrayna'yı işgal etmeden önce, Ukraynalılar taksi şoförlüğü veya elma toplama gibi düşük ücretli işlerde çalıştıkları Polonya'da ayrımcılık ve saygısızlıkla karşı karşıya kalıyordu. Şimdi ise, Ukrayna bayrağı Varşova Belediye Binası'nda dalgalanıyor ve Kraków'daki St. Mary Bazilikası'nda Ukrayna milli marşı çalınıyor.
Varşova'daki ABD Büyükelçiliği önünde tanıştığım, Oleksandr Romashchenko elinde Ukrayna’nın uçuşa yasak bölge ilan edilmesini isteyen bir pankart tutuyor. "Polonyalıların davranışları bize iki halkın kardeş olduğu hissettiriyor" diye konuşuyor Romaschenko.
Yan kapıdaki bir işgalden kaçıyorlar
Birkaç yıl önce Varşova’da iş bulan eşiyle birlikte Kiev'den Polonya'ya taşındığını söyleyen Romashchenko, burada her zaman hoş karşılanmadıklarını vurguladı. Ama gerçek arkadaşların birbirlerini zor zamanlarda tanıdığını da sözlerine ekledi.
Bu kriz hızla II. Dünya Savaşı'ndan bu yana Avrupa'daki en büyük insani felaket halini alıyor. Polonya, Ukraynalılara kollarını ardına kadar açtı çünkü bu mülteciler uzak bir ülkedeki iç savaştan kaçmıyor: Hemen yan kapıdaki bir işgalden kaçıyorlar.
"Ben demiştim" demenin bir manası yok
Polonya yıllardır Rus tehdidi konusunda Avrupa'nın en yüksek sesli uyarılarını yaparken Almanya gibi ülkeler ise Moskova’yla iş yapmaya devam ediyordu. Ancak şimdi "Ben demiştim" demenin bir manası yok. Yapılacak tek şey Avrupa’nın birliğini yansıtıp bu yöne doğru gelen mülteci dalgasına hazırlanmak.
Varşova Belediye Başkanı Rafał Trzaskowski, salı günü Varşova Belediye Binası'ndaki ofisinde bana mülteci sayısının hızla katlandığını söyledi. “Üç gün önce 7 bin kişi şehrin karşılama programından faydalanmak isterken, bu rakam dün 20 bindi, bugün 30 bin oldu” diyor.
ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris bu hafta şehri ziyaret etti ve savaştan etkilenen Ukraynalılara 53 milyon dolarlık yeni insani yardım sözü verdi. İlk mülteci dalgası, burada arkadaşları ve akrabaları olan birçok insanı içeriyordu. Ancak yeni gelenlerin çoğu bir ruhu dahi tanımıyor.
Evlerini teklif eden Polonyalılar var
Trzaskowski "Annenin öldüğü, babanın savaşırken çocuklarını bir trene bindirdiği, buraya 12 yaşında tek başlarına gelmiş olanlar var” diyor. Belediye başkanı, Polonya'daki iyi niyetin süreceğini umuyor. Trzaskowski, birkaç günlüğüne evlerini teklif eden Polonyalı ev sahiplerinden telefonlar aldığını ve şimdi "Bu insanlarla ne yapabilirim?" diye sorularla karşılaştığını vurguladı.
Yakın tarihli bir mahkeme kararı sayesinde Trzaskowski, Varşova'da Spyville olarak bilinen, Ukraynalı mülteciler için konut olarak yenilemeyi planladığı eski bir Sovyet dönemi binasına el koymayı başardı. Bu harika bir sembol olacak ancak bina sadece belli sayıda aileyi barındırabilecek. Trzaskowski bu sıralarda stadyumları geçici konutlara dönüştürmeyi düşünüyor.
"Yıkıcı sonuçlarıyla yüzleşmek zorunda kalacağız"
Avrupa ayrıca, yerleştikleri topluluklardaki mültecilere karşı popülist öfkeyi körüklemeyi amaçlayan, güçlü bir Rus dezenformasyon kampanyasına da karşı koymaya hazırlanıyor. Polonya'nın eski Moskova büyükelçisi Katarzyna Pełczynska "Bununla ve yıkıcı sonuçlarıyla yüzleşmek zorunda kalacağız" vurgusunu yapıyor.
Şimdilik Varşova'da günlük yaşam büyük oranda eskisi gibi devam ediyor. İnsanlar kuru temizleme dükkanlarına girip çıkıyor, çiçek satın alıyorlar, gergin bir şekilde haberleri kontrol ediyorlar.
Gençliğini Polonya'da Demir Perde arkasında geçiren Varşova'daki bir sanat öğretmeni, bana Polonyalıların Rus tehdidinin doğasını Batı Avrupa halkından daha iyi anladığını söyledi. Ukrayna'da akla gelmeyecek olayları izlerken, burada da düşünülemez bir şeyin olup olmayacağını merak ediyor: Panik yapmıyoruz ama panikliyoruz.
Ukrayna ve Polonya arasındaki bağlılıkta ilginç öyküler de var. Örneğin 1939’da Sovyetler Birliği tarafından yutulan Polonya köyü Ustrzyki Dolne… 1951'de bir arazi takası olmasaydı, bu köyün sakinleri şimdi Rusya ile savaşta olan Ukraynalılar olacaktı.
Ustrzyki Dolne'nin 33 yaşındaki belediye başkanı Bartosz Romowicz, yedi yıl önce seçildiğinden beri komşu ülkedeki çatışmaları izliyordu. O zamanlar Kırım ve Doğu Ukrayna'daki iki Rus yanlısı ayrılıkçı yerleşim bölgelerindeki çatışmalar, köyünden yaklaşık yaklaşık 1500 kilometre uzaktaydı.
Bu mesafe, Romowicz’in sınırın diğer tarafında Ukrayna'nın Boryslav kentindeki meslektaşı ile bir elektrikli araba projesi başlatma hayali kurması için yeterince uzaktı. Aralık ayında Romowicz projeyi tartışmak için oraya gitti. Bugün, Ukraynalı mevkidaşından gıda ve ilaç kıtlığına dair mesajlar alıyor. Romowicz bu mesajlar sonrasında sınırın ötesine insani yardım malzemeleri ulaştırdı.
"Zelenskiy yenilirse büyük felaket olur"
Polonya’da, Ukrayna'nın her şeye rağmen galip gelmesi gerektiği yaygın bir görüş. Ukrayna kaybederse, Putin dikkatini Avrupa'dan alacağı bir sonraki lokmaya çevirebilir. Polonya muhtemelen vahşi bir Rus işgaline ve sınırında şiddetli bir ayaklanmaya maruz kalacak.
Polonya'da yaptığım her konuşmanın altında yatan çelişki bu. Herkes bana Ukrayna'nın kazanmasının ne kadar önemli olduğunu; Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy yenilirse büyük bir felaket olacağını söylüyor.
Zelenskiy’nin bütün Avrupa'nın güvenliği için savaştığını belirtiyorlar. Öte yandan, hiç kimse bu varoluş mücadelesinde Ukrayna'ya askeri yardımda bulunmak istemiyor. Bunu yapmak, hedef tahtasını Polonya’nın sırtına koyar, NATO ve ABD'yi Rusya ile nükleer bir çatışmaya sürükler. Polonya'nın elini kolunu bağlayan ve Polonya halkını yandaki cinayetlere karşı çaresiz bırakan jeopolitik hakikat işte bu.
©️ 2022 The New York Times Company
