Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, dünya genelinde 55 milyondan fazla kişi demans hastası. Demans; hafıza kaybı, genel bilişsel bozulma ve psikolojik değişimler gibi bir dizi semptomun yanı sıra Alzheimer gibi belirli hastalıkları da kapsayan bir durum. Her yıl yaklaşık 10 milyon yeni vaka ortaya çıkıyor ve bu sayının hızla artması, beyin sağlığının önemini bir kez daha gözler önüne seriyor.
Beyin sağlığı; düşünme, öğrenme, iletişim kurma ve amaçlı hareket etme gibi bilişsel becerilerin tamamının iyi durumda olmasını ifade eden bir kavram. The Huffington Post'un haberinde yer alan; Cedars-Sinai Maxine & Bernard Platzer Lynn Aile Bellek ve Sağlıklı Yaşlanma Programı Direktörü Dr. Zaldy Tan, “Beyin sağlığı, bireyin günlük yaşamındaki önemli işlevleri yeterince yerine getirebilmesini sağlayan bir durumdur” diye açıkladı.
Cleveland Clinic Lou Ruvo Beyin Sağlığı Merkezi Direktörü Dr. Dylan Wint ise “Toplum olarak beyin sağlığına hayatın en erken dönemlerinden itibaren önem vermeliyiz” diyerek, beyin sağlığının “yaşam boyu yapılan seçimlerden” etkilendiğini vurguladı.
The Huffington Post'un haberine göre; genetik faktörler, kronik hastalıklar ve kişisel risk unsurları demans gelişiminde rol oynayabiliyor. Ancak uzmanlara göre, herkesin bilişsel işlevlerini güçlendirmek için uygulayabileceği evrensel yollar da mevcut. Demans uzmanlarına göre zihninizi yaş aldıkça keskin tutmak için benimsemeniz gereken 7 beyin sağlığı kuralı şunlar:
1. Düzenli egzersizi haftalık rutininize dahil edin
Araştırmalar, düzenli fiziksel aktivitenin bilişsel işlevleri güçlendirdiğini, stresi azalttığını, kaygıyı artıran hormonları dengelediğini ve hafızayı keskinleştirdiğini gösteriyor.
Dr. Tan, “Fiziksel egzersiz, sağlıklı damarların ve beyne yeterli kan akışının korunması açısından önemlidir. Ayrıca düşme riskini azaltarak kafa travmalarının önüne geçer” dedi.
Bu noktada önemli olan yoğunluk değil, süreklilik. Alzheimer Derneği Tıbbi ve Bilimsel İlişkiler Başkan Yardımcısı Heather M. Snyder, “Yürüyüş, dans, bahçe işleri… Size uygun olan neyse onu bulun ve hayatınıza hareketi katın” dedi.
2. Beyninizi yeni aktivitelerle zorlayın
Beyin bir kas değildir, ancak kas gibi çalıştırılabilir. Uzmanlar, yeni beceriler geliştirmenin nöroplastisiteyi desteklediğini, yani beynin zamanla değişip uyum sağlama kapasitesini artırdığını, belirtiyor.
Dr. Wint, “Zihin oyunları oynayabilir, yeni bir hobi edinebilir, bir kursa katılabilir veya yeni bir dil ya da müzik aleti öğrenebilirsiniz. Önemli olan, yaptığınız şeyin sizi gerçekten zorlaması ve yeni bir şey öğrenmenizi sağlamasıdır" ifadelerini kullandı.
3. Uyku kritik öneme sahip
Kaliteli ve kesintisiz yaklaşık 7 saatlik uyku, bilişsel işlevleri korumada kritik öneme sahip. Uyku sırasında beyin, demans riskini artıran toksinleri temizler; ayrıca hafıza, duygusal denge ve problem çözme becerilerini geliştirir.
Snyder, “Kesintileri en aza indirin. Eğer uyku apnesi gibi bir sorununuz varsa, mutlaka bir sağlık uzmanına danışın” dedi.
Horlama, diş gıcırdatma, gündüz aşırı yorgunluk ya da geceleri sık sık tuvalete kalkma gibi belirtiler, altta yatan bir uyku bozukluğuna işaret edebilir.
4. Zihninize dinlenme molaları verin
Yeterli uyku kadar, bilinçli dinlenme zamanları da zihinsel sağlığı destekler.
Dr. Tan, “Kaslarımız veya eklemlerimiz ağır bir egzersizden sonra nasıl dinlenmeye ihtiyaç duyuyorsa, beynimiz de yoğun bir günün ardından toparlanma sürecine ihtiyaç duyar” dedi. Bu dinlenme anları kısa bir şekerleme, gözleri kapatıp birkaç dakika meditasyon yapmak gibi basit aktiviteler olabilir.
5. Stresi ve yüksek tansiyonu kontrol altına alın
Uyku kadar stres yönetimi de bilişsel sağlığın temelidir. Dr. Tan, “Kronik stres, yüksek tansiyona yol açabilir ve bu durum beyin ve kalp sağlığına ciddi şekilde zarar verir” dedi.
Araştırmalar, hipertansiyonun hafıza kaybına, planlama ve organizasyon becerilerinde azalmaya ve inme riskinde artışa neden olduğunu ortaya koyuyor.
Doktorlar, beslenme düzeninin iyileştirilmesi ve gerekli durumlarda ilaç tedavisiyle bu durumu kontrol altına almanın önemine dikkat çekiyor.
6. Sosyal ilişkileri sürdürün
Bir diğer önemli kural: Sosyal izolasyondan kaçınmak.
Dr. Tan, “İnsan beyni sosyal bir yapıya sahiptir; diğer insanlarla etkileşim içinde olduğunda gelişir. Bu etkileşim olmadığında, hafıza ve bilişsel beceriler zamanla gerileyebilir" diye açıkladı.
Bu, herkesin dışa dönük olması gerektiği anlamına gelmiyor. Dr. Wint, bunun kişinin kendi anlamlı bulduğu bir sosyal aktiviteyi sürdürmesi anlamına geldiğini belirtti:
“Sevdiklerinizle vakit geçirmek, spor veya kültürel etkinliklere katılmak, bir inanç topluluğuna dahil olmak ya da gönüllü çalışmalara katılmak beyin için son derece faydalıdır”
7. Sigara içmeyi bırakın
Sigaranın fiziksel sağlık üzerindeki zararları bilinse de, beyin üzerindeki etkileri de son derece yıkıcıdır. Araştırmalar, sigara içmenin beynin hacmini azalttığını, erken yaşlanmaya yol açtığını ve Alzheimer riskini artırdığını gösteriyor. Snyder, “Sigara bırakıldığında, bilişsel gerileme riski sigara içmeyenlerle benzer seviyelere inebilir” dedi.
Tamamen bırakmak mümkün değilse, tütün zararını azaltma stratejileri (örneğin dumansız tütün ürünleri tercih etmek veya tüketimi azaltmak) uygulanabilir.
Ayrıca, alkolün de hem kısa hem uzun vadede nörolojik hasara yol açan bir nörotoksin olduğu hatırlatılıyor; bu nedenle tüketimin azaltılması beyin sağlığı açısından büyük önem taşıyor. Beynin yaşlanma sürecini tamamen kontrol etmek mümkün olmasa da, bu basit kurallar uzun vadede büyük fark yaratabilir.
Dr. Tan “Bu kuralları uygulamaya ne zaman başlanmalı? Ne kadar erken olursa o kadar iyi. Ancak başlamak için asla geç değildir” diyerek sözlerini tamamladı.
Kaynak: Gazete Oksijen
