ABD ekonomisi, Covid-19 salgınından kaynaklanan emek mücadelesinin ardından rotasını tersine çevirme işaretleri gösterdi. Danışmanlık şirketi Challenger, Gray & Christmas’a göre, ABD'li işverenler 2022'de bir önceki yıla göre yüzde 13 daha fazla işten çıkarma duyurdu. 2021'i bir kenara bırakırsak, geçen yıl CGC'nin 1993'te izlemeye başlamasından bu yana en az yıllık işten çıkarma yaşandı.
Yüzde 649 arttı
Damlamanın çoktan sele dönüştüğü bir sektör var. Challenger'ın rakamlarına göre, 2022'de teknoloji endüstrisi açıklanan işten çıkarmaları yüzde 649 artırdı ve toplam 97 bin 171 ile 20 yıldan uzun bir süre önce dot-com çöküşünden bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. Bu yıl daha iyi görünmüyor. Sektördeki işten çıkarmaları takip eden Layoffs.fyi web sitesine göre Ocak ayında şimdiye kadar Amazon.com 18 bin kişiyi işten çıkarma yapmayı planladığını söyledi. Coinbase, Flexport ve Salesforce dahil olmak üzere iki düzineden fazla ABD merkezli teknoloji şirketi işgücünü yüzde 10 veya daha fazla azaltacaklarını söyledi.
"Fazla iyimser davrandık"
Bazı durumlarda yöneticiler, Covid sonrası ekonomiyi yanlış yorumladıklarını söylediler. Facebook'un ana şirketi Meta Kasım ayında 11 bin işten çıkarmayı açıkladığında, CEO Mark Zuckerberg, şirketin pandemi gelir artışlarını kalıcı bir hızlanma olarak algılamakta yanıldığını söyledi.
Dot-com krizi, 1990'ların sonlarında İnternet ile ilgili firmaların spekülasyon yolu ile olması gerekenden fazla yatırım alması sonucu oluşan bir borsa balonudur.NASDAQ’daki sağlıksız büyümenin ardından 2000 yılının Nisan ayında 1 sene içerisinde ABD'de yapılan toplam venture capital yatırımlarında yüzde 60 civarında bir düşüş yaşandı.
Ödeme şirketi Stripe’ın kurucu ortakları John ve Patrick Collison, Kasım ayında personel sayısında yüzde 14'lük bir azalma olduğunu duyururken, çalışanlarına gönderdikleri bir e-postada fazlasıyla iyimser olduklarını kabul ettiler ve durumun kötülüğüne dair inatçı enflasyon, enerji krizi, daha yüksek faiz oranları, azalan yatırım bütçeleri ve daha az start-up finansmanı dahil olmak üzere çeşitli nedenler sıraladılar.
| 2022'nin başından bu yana en fazla işten çıkarma yapan teknoloji şirketleri | |
| Amazon | 18 bin |
| Meta | 11 bin |
| Salesforce | 9 bin |
| Cisco | 4 bin |
| Peloton | 4 bin |
| Carvana | 4 bin |
| 3,7 bin | |
| Better.com | 3 bin |
CGC'nin kıdemli başkan yardımcısı Andy Challenger, teknolojideki işten çıkarmaların daha büyük acılara işaret edebileceğini belirterek "Ekonomi soğumaya devam ederken, bunun sadece bir başlangıç olması ve diğer sektörlerdeki şirketlerin işten çıkarmalara yöneldiğini görmeniz çok olası. Ancak teknoloji endüstrisi pandemide kadar büyük bir hızla işe alıyorlardı ki kendilerinin önüne geçebilirlerdi” diye konuştu.
Teknoloji için büyük sorunlardan biri, geçmişin yavaş ve sabit moduna geri dönememesi. Risk sermayesi destekli girişimler, kendilerini halka açılmak veya satın alınmak üzere konumlandırmak için genellikle kısa vadeli finansal sürdürülebilirlik üzerinden büyümeyi zorlarken, halka açık teknoloji şirketlerindeki hisse fiyatları sürekli artan büyüme varsayımlarına dayanıyordu. Bu şirketlerin hepsi roket gemilerini güvenli bir şekilde indirmeye dönerse, yatırımcıların hayal gücünü her zaman olduğu gibi yakalayabilecekleri açık değil.
Acele edilen yatırımlar
Bununla birlikte, bazı aşırılıklar geriye dönüp bakıldığında oldukça aptalca görünüyor. Evde fitness girişimi Peloton Interactive, pandeminin spor salonlarının kapatıldığı ilk yılında çalışan sayısını ikiye katlayarak yaklaşık 6 bin 500'e çıkardı ve 12 aydan kısa bir süre sonra CEO'sunun istifa ettiğini ve satışların düşmesi nedeniyle yaklaşık 3 bin çalışanın işten çıkarıldığını duyurdu. Meta'dan Zuckerberg, şirketin yeni metaverse bölümüne yıllık 10 milyar dolarlık bir yatırımın müjdesini verdi ancak amiral gemisi ürünü Horizon Worlds, Ekim 2022 itibarıyla ayda ancak 200 bin aktif kullanıcı çekiyordu.
"İki yıldaki kötü kararlarını halının altına süpürüyorlar"
Kendini uzaktan çalışma dünyasına hazırlayan Salesforce 2020'nin sonlarında Slack Technologies'i 27,7 milyar dolara satın aldı, ardından Ocak ayında 8 bin kişiyi işten çıkaracağını duyurdu. İşveren inceleme servisi Glassdoor Inc.'in baş ekonomisti Aaron Terrazas, "Bu işten çıkarmalardan bazıları iş önceliklerinin yeniden düzenlenmesinden kaynaklanıyor. Bazı işten çıkarmalar için gerçek şu ki, son iki yılın kötü kararlarını halının altına süpürüyorlar” ifadelerini kullandı.
Yatırımcılar ve müstakbel çalışanlar geçmişte işten çıkarmaları bazen yorumladıklarından, teknoloji şirketleri işten çıkarmaları işlerin ters gittiğini kabul etmek yerine sorumlu yönetimin bir işareti olarak göstermeye çalışıyor. Alphabet tarafından finanse edilen bir girişim sermayesi şirketi olan CapitalG'nin ortağı Lauren Illovsky'ye göre bu, yatırımcıların duymaya istekli olduğu bir hikaye.
Teknoloji şirketleri, işten çıkarmaların itibarlarına verebileceği zararı en aza indirmek için çeşitli şeyler yapıyor. Çoğu durumda, işten çıkarılan işçiler cömert kıdem tazminatı paketleri alırlar. Stripe, izin verdiği işçilere 14 haftalık kıdem tazminatı, altı aylık sağlık sigortası, 2022 ikramiyeleri ve cömert öz sermaye hisseleri verdi. Ayrıca, özellikle mühendislik ve ürün yönetimi gibi kritik alanlarda, yatırımcılara mevcut çıkarmaların gelecekteki beklentilerini etkilemeyeceği sinyalini vermeye çalışan diğer şirketler işten çıkarma yaparken bir taraftan personel almaya da devam etti.
Kodlama yeteneklerinden vazgeçmek istemiyorlar
Layoffs.fyi'yi kuran Roger Lee, işten çıkarmaların insan kaynaklarını ve işe alımları orantısız bir şekilde etkilediğini ve şirketlerin yıllarca bir araya getirmek için harcadıkları yüksek değerli kodlama yeteneklerini bırakma konusunda isteksiz göründüğünü söylüyor. Lee, "Şirketler, kriz sona erdiğinde yeni mühendis bulmanın tüm acısını tekrar yaşamak istemiyor" dedi.
Değişen işgücü piyasası, çıkarılan çalışanların yeni işverenlerde aradıklarını da değiştiriyor olabilir. Teknoloji camiasında bir işe alma aracı haline gelen profesyonellere yönelik anonim sosyal ağ Blind'in bin 262 ABD'li kullanıcısıyla yakın zamanda yapılan bir ankete göre, yüzde 80'i mevcut ekonomik iklim nedeniyle daha fazla nakit ve daha az hisse bazlı tazminatı tercih ettiklerini söyledi.
Günümüz teknolojiye daha bağlı
Günümüz teknolojisi çok daha büyük ve çipler, yazılımlar ve bulut bilgi işlem aracılığıyla dünyanın altyapısına çok daha derinden bağlı. Ekim ayında yapılan bir ZipRecruiter anketine göre, işten çıkarılan işçilerin neredeyse yüzde 80'i üç aydan kısa bir süre içinde yeni bir iş buldu.
Teknoloji tarihçisi Margaret O'Mara, San Francisco'nun dot-com günlerinde çok daha korkunç bir yer olduğunu hatırlıyor. O’Mara, "Pacific Heights'ta yürürdünüz ve her kahve dükkanı mavi gömlekli ve bej pantolonlu adamlarla dolup taşıyordu, bilgi oturumları yapıyor, iş bulmaya çalışıyorlardı, iş yoktu" dedi.
