31 Ekim günü Atatürk Kültür Merkezi’nde (AKM) basın toplantısı düzenleyen Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Ayasofya-i Kebîr Câmi-i Şerîfi’ni ziyaret eden yabancı turistlerden 15 Ocak 2024'ten itibaren bilet ücreti alınacağını, Türk vatandaşlarının ibadet amaçlı yaptıkları ziyaretlerin ise eskiden olduğu gibi ücretsiz olacağını söyledi.
2020’de ‘müze’den ‘cami’ye çevrildi
Türkiye, 1985 yılından beri Dünya Kültür Mirası listesinde yer alan Ayasofya'yı, Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi ismiyle 24 Temmuz 2020 tarihinde ibadete açmıştı. Camiye çevirme kararı öncesinde, müze statüsünde olduğundan girişler de ücretliydi. Ancak camiye çevrildikten sonra giriş ücretsiz oldu. Ve tarihi yapının başta ana kapısı olmak üzere birçok yerine zarar verildi.
Tahribat iddiaları
Tarihi yapı, İmparator Kapısı'nın madalyonunun hasar gördüğü ve su haznesinin kırılıp içine ayakkabı konulduğu iddiaları ile gündeme geldi; Ayasofya'nın duvarlarından parçaların koparıldığı ve taşların arasına ve üstüne ayakkabı konulduğuna dair görüntüler sosyal medyada tartışıldı. Hatta Yunanistan Başbakanı Kyriakos Miçotakis, İmparator Kapısı’ndaki tahribatla ilgili UNESCO Direktörü Audrey Azoulay ile telefonda görüşerek söz konusu tahribatın tarihi yapının bütünlüğüne ve evrensel karakterine yapılan bir saygısızlık olduğunu söyledi.
“Denetim zayıf”
Restorasyondan sorumlu bilim kurulu üyesi Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, galeri katındaki restorasyonun tamamlandığını söyleyerek, “Ayasofya, cami yapıldıktan sonra üst galeri ziyarete kapatılmıştı. Şimdi buradaki restorasyon bitti ve galeri ziyarete açılacak. Müzelerde bir rehber eşliğinde 15-20 kişi yapıyı ziyaret eder, ardından da bir başka grup girer. Ancak burada öyle olmuyor, çok büyük bir kalabalık oluyor. Dolayısıyla denetim mekanizması zayıf” diyor.
Yoğunluk kontrol edilecek
“Ne kadar çok insan gelirse ve bu insanlar üzerinde denetim ne kadar zayıfsa o kadar aşındırma olur” diyen Ahunbay, bakanlığın, içeri girenleri sayısal anlamda kontrol altında tutmaya çalıştığını da ekliyor. Bu amaçla, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) tavsiyesi üzerine 15 Ocak itibarıyla Ayasofya’da ziyaretçi yönetim planına geçilecek. Buna göre, yoğunluk farklı güzergahlara dağıtılarak yönetilecek. Böylece ziyaret kalitesi ve güvenlik artırılmış, yoğunluk farklı katlara yayılarak kontrol altına alınmış olacak.
Turist girişi farklı olacak
İbadet amacıyla camiyi ziyaret eden Türk vatandaşlarının girişinde bir değişiklik yok. Mevcut ibadet alanında ibadetlerini gerçekleştirip, ibadet bittikten sonra yine şu andaki çıkış kapısından çıkacaklar. Diğer taraftan turistik ve kültürel amaçla ziyarete gelen yabancı ülke vatandaşları üst kotta, Topkapı Sarayı'nın olduğu üst kapıdan alınacak. Yabancı turistlerin, restorasyonu biten galeri katını gezip galerinin sonunda aşağı inerek çıkış kapısından çıkmaları sağlanacak. Böylece Ayasofya’ya ibadet amaçlı gelenlerle turistik amaçlı gelenlerin girişte çakışması engellenecek.
Ayrıca QR kod uygulaması ve kulaklık ile Ayasofya hakkında 16 dilde bilgilendirme yapılacak. Böylece ibadet edenleri rahatsız etmeden, sessiz bir ortamda ziyaretçilerin bilgi alması sağlanacak.
Restorasyon hangi aşamada?
Batı cephesindeki restorasyon çalışmalarının tamamlandığını söyleyen Ahunbay, “Güney, doğu ve kuzey cepheleri için projelendirmeler hazır; onların ihalesi yapılacak. Bunun dışında kurşun örtünün bakımının yapılması ve ciddi lekelenmeler ve aşınmaların elden geçmesi gerekiyor. 1950’lerde yapılan çimentolu sıvaların alınıp harçla sıva yapılması çalışması var” diyerek Ayasofya’yı “onarımı bitmeyen bir anıt” olarak nitelendiriyor.
