Greenpeace Akdeniz Türkiye’de 2023 yılı için hava kirliliğinin en yoğun olduğu 20 noktayı tespit etti. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın hava kalite izleme istasyonlarından PM 10 verilerinin analiz edilmesiyle edinilen saptamalara göre ülkenin en kirli bölgesi Hatay’ın İskenderun ilçesi. İskenderun’da yılın 235 günü boyunca PM 10 limit değerini aşan seviyede kirli hava solundu. İskenderun’u İstanbul Kadıköy’e bağlı Göztepe takip ediyor. Göztepe’de kirli hava solunan gün sayısı 222. Onun ardından gelen Iğdır’ın merkez ilçesinde ise kirli havaya maruziyet süresi 195 gün. Peki hava kirliliği ne gibi zararlara yol açabilir?
Ölüm nedenlerinde 5. sırada
Greenpeace Akdeniz İklim ve Enerji Proje Sorumlusu Gökhan Ersoy, Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre hava kirliliğinin dünya genelinde dakikada 13 insanın ölümüne yol açtığını söylüyor ve ekliyor: “Türkiye’de ise ölüme yol açan risklerde tütün, aşırı kilo, yüksek tansiyon ve yüksek kan şekerinin ardından hava kirliliği 5’inci sırada yer alıyor.” Bu riskler elbette ki en kirli üç bölgeyi daha da şiddetli bir biçimde tehdit ediyor. Peki bu üç bölgenin diğer bölgelere göre daha kirli olmasındaki faktörler neler? Hava kirliliğinde İskenderun’dan sonra gelen Göztepe en dikkat çeken nokta olarak göze çarpıyor.
Göztepe’deki kirlilik limitin 6.3 kat üstünde
Göztepe’deki kirliliğin nedeni olarak ise akla kentsel dönüşüm geliyor. Bölgedeki yıllık PM 10 kirlilik değeri 94.9 mikrogram olarak ölçüldü. Bu değer ise DSÖ’nün yıllık limit değeri olan 15 mikrogramdan tam 6.3 kat daha fazla. Birçok yerde hummalı kentsel dönüşüm çalışmaları yürütülürken Göztepe niçin daha çok etkileniyor? Ersoy’a göre Göztepe’deki kirliliğin tek kaynağı kentsel dönüşüm değil.
Göztepe’yi D-100 ve sanayi siteleri kirletiyor
Şöyle ifade ediyor: “Göztepe'de kentsel dönüşümün yanı sıra ulaşım ve sanayi faktörlerini dikkate almamız gerekiyor. İstanbul’un günün her saati en yoğun çevre yollarından bir tanesi olan D-100, Göztepe’deki hava kalite izleme istasyonuna 10 metre uzaklıkta bulunuyor. Buna ek olarak 300 metre uzaklıkta bir sanayi sitesi ile birlikte farklı ölçekte sanayi işletmeleri bulunuyor ve bu etmenler İstanbul’daki diğer kentsel dönüşüm bölgelerinden Göztepe’nin ayrışmasına sebep oluyor.”
En kirli bölge İskenderun
İskenderun için ise deprem bölgesinde yer alması akla gelen ilk etmen. Peki başka hangi unsurlar İskenderun’daki hava kirliliğini tetikliyor? Ersoy, yıllık ortalamalar karşılaştırıldığında Hatay genelinde hava kirliliğinin 2021 yılına göre yüzde 45, 2022 yılına göre ise yüzde 13.86 arttığını söylüyor ve devam ediyor: “İskenderun da hava kirliliği yüksek seviyede artan Hatay’ın en kirli bölgesi. Demir-çelik, beton ve çimento işletmelerinden kaynaklanan kirlilik rüzgarlar ile İskenderun’a taşınıyor. Konut alanlarındaki ısınma ve ulaşımdan kaynaklanan kirlilik yüküne enkaz kaldırma çalışmaları sırasında ortaya çıkan partikül madde kirliliği de eklenince 2023’ün en kirli bölgesi olarak İskenderun karşımıza çıkıyor.”
Iğdır bir ders niteliğinde
Iğdır’daki hava kirliliğinin nedeni ise daha farklı. Ersoy şehirdeki kirlilik yoğunluğunun kentleşmenin lokasyon olarak kötü bir noktada kümelenmesinden kaynaklandığını söylüyor ve sözlerini şöyle sürdürüyor: “Iğdır bize imar planlarında ve kentleşme politikalarında hava kirliliğini bir değişken olarak denkleme yerleştirmemiz gerektiğini anlatıyor. Kentin etrafındaki dağlar bir çanak yapısı ile kenti içine alıyor.”
Kirlilik kapanı
“Bu yüzden düşük rüzgar hızı ve sıcaklık farkı nedeniyle yükselen havanın sıcak ve soğuk hava kütleleri arasında sıkışıp kaldığı gün sayısından kaynaklı olarak kirli hava her ne kadar sanayileşme sınırlı olsa da dağılmıyor ve kenti bir kirlilik kapanına çeviriyor. Ayrıca Iğdır’a hakim rüzgarlar Ağrı, Kars ve Ermenistan’daki çimento fabrikalarından kaynaklanan kirliliği de kente taşıyor.”
Türkiye’nin en kirli 10 bölgesi
- Hatay İskenderun
- İstanbul Göztepe
- Iğdır merkez
- Osmaniye merkez
- Kahramanmaraş Elbistan
- Osmaniye Kadirli
- Konya Karatay
- Aydın Nazilli
- Bursa Nilüfer
- Bursa Kestel
