Türkiye'de 6 Şubat'ta meydana gelen depremin ardından bölgeye gönderilen İngiliz arama-kurtarma uzmanları, ülkenin ve güney komşusu Suriye'nin bu hafta iki sarsıntıyla daha sarsılmasıyla birlikte karşılaştıkları yıkımdan ve süreçte yaşadıklarından bahsetti. Lancashire kurtarma servisinde itfaiyeci olarak çalışan ve ilk depremi takip eden günlerde Türkiye'ye gönderilen 77 İngiliz uzmandan biri olan Wayne Ward, "Eğer hala orada olsaydık, o binaların içinde olurduk" dedi.
Ward, 7.8 büyüklüğündeki depremin sabahında, Dışişleri Bakanlığı tarafından görevlendirilen uzman bir insani afet müdahale ekibi olan Birleşik Krallık Uluslararası Arama ve Kurtarma ekibinden (UK-Isar) görevlendirme bildirimi içeren bir kısa mesaj aldı. İtfaiyeci sadece birkaç saat içinde yedi yaşındaki ikiz kızlarına veda etti, eşyalarını topladı ve Birleşik Krallık'taki 14 itfaiye teşkilatından uzmanlarla birlikte Türkiye'ye doğru yola çıktı.
Hatay ilinde kurtarma görevlileri, yıkılmış binalar ve bölünmüş yollar da dahil olmak üzere tam ölçekli bir yıkımla karşılaştı. Ambulans ve polis sirenlerinin sesi hiç kesilmedi ve hava, geçen araçların yerden kaldırdığı beton tozuyla doldu.
"Kötü hissetmeye, endişelenmeye zaman yoktu"
41 yaşındaki Ward Türkiye'ye gelişinin ilk anlarından bahsederken, "Kendimizi kötü hissetmek ve her şey için endişelenmek için zaman yoktu. Sadece 'Şimdi yapmamız gereken bir iş var, olabildiğince çok insanı kurtarmaya ve olabildiğince çok insana yardım etmeye başlamalıyız' diyorduk" ifadelerini kullandı.
Türkiye'ye 11 binden fazla kurtarma görevlisi geldi
Birleşmiş Milletler müdahalesinin denetlenmesine yardımcı olan Uluslararası Arama ve Kurtarma Danışma Grubu (Insarag) genel sekreteri Winston Chang'e göre, yardım müdahalesinin zirvesinde Türkiye’ye dünyanın dört bir yanından 11 binden fazla kurtarma görevlisi geldi.
Chang Türkiye'de yaşananların, özellikle uluslararası kentsel arama ve kurtarma ekipleri için daha önce hiç görülmemiş düzeyde güçlü bir dayanışma gösterisi olduğunu söyledi. Genel sekreter, 2020 Beyrut patlaması, 2015 Nepal depremi ve 2004 Hint Okyanusu tsunamisi de dahil olmak üzere Insarag tarafından koordine edilen afet müdahaleleri arasında bu dayanışma gösterisinin hepsini geride bıraktığını ifade etti.
30 dakika sonra ilk depremzede kurtarıldı
Hatay'da Ward, arama ve kurtarma uzmanları, bir sıhhiye eri, bir doktor ve bir arama köpeğinden oluşan 12 kişilik bir ekibe liderlik etti. Ekip, operasyonun başlamasından sonraki 30 dakika içinde bir kadını ortadan ikiye bölünmüş bir apartmanının ilk katından çıkardı. Ekip, birçok kişinin cansız bedenini ailelerine ulaştırmak üzere enkaz altından çıkarmayı başardı.
"Hala rüyalarıma giriyor"
Afganistan'da iki kez görev yapmış ve itfaiye teşkilatında 15 yıl çalışmış olan Ward, "Vefat etmiş olsalar bile aile üyelerini çıkarabildiğimiz için bize müteşekkir oldular, cansız bedenlere ulaşmak onlar için her şeye rağmen onlar için çok şey ifade ediyordu" sözlerine bu durumun ne kadar acı-tatlı bir his olduğunu da ekledi. Arama kurtarma gönüllüsü "Hala rüyalarıma giriyor. Olanlar o kadar gözünüzün önündeydi ki, sesler, kokular ve olup biten her şey... Hala kafamın içinde dönüp duruyor" diyerek yaşadıklarını paylaştı.
"Olayın büyüklüğünü hemen anladım"
Lancashire itfaiyesinde teknisyen olarak çalışan Adam Varey, uluslararası bayraklar taşıyan askeri uçaklarla dolu Gaziantep havaalanı pistlerini hala anımsadığını paylaştı. Türkiye'ye yaptığı yolculuğun ilk ağır arama-kurtarma çalışması olduğunu belirten Varey, "Bunun şimdiye kadar dahil olduğum her şeyden daha büyük olacağını hemen anladım" diye de ekledi.
"Sabaha çadırlarımız buz tutuyordu"
Ekip, Hatay Stadyumu'nun yanında yemek yiyip uyuyacakları bir kamp kurdu ve kısa süre içinde İspanya, Hong Kong, Kore ve İtalya'dan uluslararası ekipler de gelmeye başladı. Yakınlarda bir mülteci kampı kuruluyordu. Varey, uyumanın rahatsız edici olduğunu, gecelerin sabaha çadırların buz tutacak kadar soğuk geçtiğini paylaştı. İngiliz teknisyen "Her sabah uyandığınızda hiçbir şeyi olmayan yerel halkı ve gece boyunca ne kadar üşümüş olabileceklerini, ayrıca enkaz altında kalan depremzedeleri düşünüyorsunuz" dedi.
"Yıkım şimdiye kadar hiç görmediğim derece büyüktü"
İlk kurtarma çalışmalarında, 91 yaşındaki kadını kurtarmak için bir çiti merdiven olarak kullandıklarını paylaşan ekip, bir diğer çalışmada mahsur kalan bir kadın ve erkeğe ulaşmak için 17 saat boyunca tünel kazdı. Varey kazı süreci boyunca ezilme korkusu yaşadığı için sürekli etrafını gözlemlediğini söyledi. Teknisyen süreç hakkında "Dürüst olacağım, oraya gittiğimde hayatım boyunca hiç korkmadığım kadar korktum, yıkım şimdiye kadar hiç görmediğim derecede büyüktü" sözlerinde bulundu.
Valery yaşadığı korkuyu anlattıktan hemen sonra da en çok hatırlayacağı şeyin enkazın arasında buldukları çocuk oyuncakları ve kitaplarla dolu anılar; bir de yerel halkın gösterdiği cesaret olacağını ekledi ve "Hiç bu kadar cesur insanlar görmemiştim" dedi
"Kaosun içinde düzen vardı"
51 yaşındaki Jim Davison'a ilk depremin hemen ardından kurtarma ekibi talebi bildirildiğinde, Lancashire Isar'ın ekip liderinin yanıt vermek için 20 dakikalık bir süresi vardı. Hatay'daki operasyon komutanı olarak Davison'ın rolünün büyük bir kısmı ekibini korumak ve kurtarma çalışmalarını hiçbir şeyin durdurmamasını sağlamaktı. Felaketin boyutuna uyum sağlamalarına yardımcı olmak, kalabalık yönetimi ve hayatta kalan aile üyelerine tercüman aracılığıyla zor haberleri iletmek de bu zorlu görevlere dahildi. 2011 Japonya tsunamisine de müdahale eden ekipte yere alan Davison, "Şüphesiz, Türk halkının bu felaketle başa çıkma şekli inanılmazdı. Oraya ilk gittiğinizde 'Aman Tanrım, bu tam bir kaos' diye düşünüyordunuz. Ama kaosun içinde bir düzen vardı" dedi.
Isar Lancashire nedir?
Isar Lancashire, deprem ve tsunamiye 7/24 Uluslararası müdahale sağlayan 15 Birleşik Krallık İtfaiye Teşkilatından oluşan UKISAR'ın bir parçası. Türkiye’ye 6 Şubat’ta 6 kişilik bir ekip gönderen ISAR Lancashire, 16’sında ülkelerine döndükleri haberini Twitter’da paylaşmıştı.
Our team has now returned back home, and the 6 members from Lancashire are recovering from their hard work and efforts over the past 10 days.
— ISAR Lancashire (@ISARLancashire) February 16, 2023
Incredibly grateful and proud of this team. @UK_ISAR_TEAM @LancashireFRS #999family #TurkeyEarthquake
Photo credit @Malcolm_999 pic.twitter.com/rBaJLr0lXz
Davidson, ekibin ilk kurtarma operasyonunda, sokaktaki insanlardan bir ambulans talep ettiğini, beş dakika içinde de bir ambulans geldiğini hatırlıyor. En başarılı kurtarmalardan bazıları, halkın enkaz altındaki sesleri ekibe bildirmesiyle gerçekleşti.
Arama kurtarma uzmanı "İnsanların içindeki insanlığı görmek inanılmaz. Sanırım bugünlerde herkes herkesten bıkmış durumda ve basında her zaman kıyamet ve kasvet var gibi görünüyor, ancak insanlığın güzel bir şey olduğunu fark ettiğiniz belirli zamanlar da var" sözleriyle yaşadıklarını özetledi.
