Geçen yıl 6 Şubat'ta yaşanan büyük depreme karşı evi dayandığı için kendini şanslı hissediyordu ancak Ekim aynıda telefonuna devletin dairesinin mülkiyetine el koyduğuna dair bir mesaj aldı. Gönderilen mesajda 61 yaşındaki Yapar'ın Hatay ilindeki mülkünün tapularının, binlerce depremzedeyi etkileyecek bir şehir planlama yasası değişikliği kapsamında Hazine'ye devredildiği bildirildi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki, Şubat ayı başında yaptığı açıklamada, 6 Şubat 2023'te ülkenin güneydoğusunu yerle bir eden depremde ağır hasar gören kentlerdeki mahallelerin yeniden imarını hızlandırmak için hükümetin bu değişiklikle getirilen yeni yetkilere ihtiyacı olduğunu söyledi.
'İnşayı hızlandırmak için geçici bir önlem'
Hatay, ülkenin modern tarihindeki en ölümcül sarsıntıda en fazla zararı gördü. Kasım ayında kabul edilen yönetmeliğe göre el koymalar, yeniden inşayı hızlandırmak için geçici bir önlem olan rezerv yapı alanları oluşturmak içindi. Yönetmeliğe göre mali yükün ayrıntıları verilmiyor ancak etkilenenlerin inşaat maliyetlerini ödedikten sonra bir mülk almaya hak kazanabilecek.
Uygulamadan habersizler
Türkiye'de deprem sigortası zorunlu olmakla birlikte, bu kural her zaman uygulanmıyor ve sigorta genellikle yeniden inşa veya yeni mülk satın alma maliyetlerinin sadece bir kısmını karşılıyor. Yaklaşık iki düzine bölge sakini, avukat ve yerel yetkiliyle yapılan görüşmeler, binlerce ev sahibinin el koyma planlarından habersiz olduğunu ve birçoğunun mülklerinin etkileneceğini sosyal medyadan öğrendiğini gösteriyor.
Reuters'ın konuştuğu kişiler, beş ay geçmesine rağmen hükümetin henüz mağdurlara ne kadar ödeme yapacakları, ödeme yapamazlarsa ne olacağı, hak kazanabilecekleri herhangi bir tazminat ve tapularının tam olarak ne zaman ve ne kadar süreyle hükümetin elinde kalacağı konusunda bilgi verilmediğini anlattı. Hatay Barosu Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Başkanı Ecevit Alkan konuyla ilgili, "Bu tıpkı bir restorana gittiğinizde size bir yemek getiriyorlar ama fiyatını bilmiyorsunuz. Hesap neyse ödemek zorundasınız" yorumunu yaptı.
Evin yıkılması planlanıyor
Reuters, Hatay'ın Samandağ, Defne ve Antakya ilçelerinde kararların iptali için Hatay İdare Mahkemesi'ne dava açan dört ev sahibi ve iki avukatla konuştu. Şehircilik Bakanlığı ve Erdoğan'ın ofisi Reuters'ın sorularına yanıt vermedi. Muhalefet partileri yeni yasa hakkında bakanlıktan daha fazla bilgi talep eden soru önergeleri sundular ancak bu önergeler cevapsız kaldı.
Yapar, eşi, oğlu ve kızıyla birlikte, Hatay'da hayatta kalan en az 215 bin kişi gibi konteyner kamplarda ya da çadırlarda yaşıyor. Emekli inşaat mühendisi iki katlı evini onarmak için para biriktiriyordu. Mülkiyetin devlete geçmesi nedeniyle işe başlayamıyor. Evin yıkılması planlanıyor. Dava açanlar arasında bulunan Yapar, binanın tamir edilemeyecek durumda olduğunu reddetti ve "Evlerimizi kendimiz yeniden inşa edebiliriz ve devletten bir kuruş bile istemiyoruz" diye ekledi.
Samandağ Belediye Başkanı Refik Eryılmaz, hükümetin ilan edilen rezerv alanlarında modern bir çarşı ve yeni konut planını memnuniyetle karşıladığını söyledi. Ancak, hükümetin projeyi ya da yasal ve mali düzenlemeleri açıklamadan ilçedeki mülk sahiplerine kısa mesaj göndermesinin yanlış olduğunu ekledi. CHP'li Eryılmaz verdiği bir röportajda "Hükümet yetkilileri kamuoyuna tatmin edici bir açıklama yapmadı, bu sorunlu bir durum" dedi.
Reuters'a konuşan ev sahipleri ve avukatlar, yeterli bilgi paylaşılmaması nedeniyle güvensizlik duyuyor ve ev sahiplerinin ödeme yapamaması halinde devletin mülklerine el koyabileceğinden korkuyor. Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun'da yapılan yeni değişiklik, bakanlığa bağlı Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü'ne, mal sahiplerinin rızasını almadan özel mülkleri rezerv yapı alanı olarak belirleme konusunda geniş yetki verdi.
"200 hektardan fazla arazi rezerv alanı ilan edildi"
Samandağlı bir avukat olan Orhan Özen, yasanın mülkiyet haklarını ihlal ettiğini ve sorunsuz bir yeniden inşa süreci vaat edilmesine rağmen mülk sahiplerinin mülkleri Hazine'ye devredildikten sonra nasıl korunacaklarının belirtilmediğini söyledi. Resmi verilere göre Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü şu ana kadar Hatay ilinde 200 hektardan fazla araziyi rezerv alanı olarak ilan etti.
Samandağ'da iki parsel arsa için yürütmeyi durdurma davası açan Özen, bu kararın kentteki en değerli mülkleri kapsadığını söyledi. "Kamu yararı ile vatandaşlar arasındaki denge göz ardı ediliyor" diyen Özen, yasadaki ayrıntı eksikliğinin, sahibinin borcunu ödemeden ölmesi halinde yeni bir mülke ne olacağı da dahil olmak üzere belirsizliğe yol açtığını sözlerine ekledi. Reuters tarafından görülen bir savunmada, şehircilik bakanlığı, davacıların bakanlık kararıyla belirlenen daha geniş alan üzerinde değil, yalnızca bireysel mülkler üzerinde hak sahibi oldukları gerekçesiyle yürütmeyi durdurma talebinin reddedilmesi gerektiğini belirtti.
