TBMM dün İsveç'in NATO üyeliği teklifini onaylayarak, Ankara'nın bazı müttefiklerini hayal kırıklığına uğratan 20 aylık gecikmelerin ardından Batı bloğunu genişletme yolundaki son büyük engeli de ortadan kaldırdı. İsveç ve Finlandiya, Rusya'nın Ukrayna'yı geniş çaplı işgalinin ardından askeri ittifaka katılma teklifinde bulundu. Ancak Mayıs 2022'de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İskandinav ülkelerinin katılma taleplerini reddetti.
Türkiye Finlandiya'nın teklifini Nisan 2023'te onayladı ancak NATO üyesi Macaristan ile birlikte İsveç'i bekletti. Macaristan, Stockholm'den özel bir talepte bulunmadı ancak Türkiye İsveç'ten, ülkesinde teröristleri bastırmak için daha fazla adım atmasını talep etti. Peki bu süreçte Stockholm, Helsinki, Washington ve diğer NATO ülkeleri, Ankara'nın kaygılarını gidermek için neler yaptı? Siyasi analistlere göre Batı ile ilişkiler gerilmiş olsa da Erdoğan için jeopolitik zaferler söz konusu.
İsveç ve Finlandiya hangi tavizleri verdi?
2022'de Madrid'de yapılan bir NATO toplantısında Türkiye, İsveç ve Finlandiya ile silah ambargolarını kaldıracakları ve PKK üyelerine ve Ankara'nın 2016'daki darbe girişiminden sorumlu tuttuğu FETÖ'ye karşı önlemler alacakları bir anlaşma imzaladı. Aynı yıl Stockholm, Türkiye'ye askeri teçhizat ihracatı yasağını, şirketlerin ya da ürünlerin ayrıntılarını açıklamadan kaldırdı.
İsveç geçen yıl Haziran ayında, bir terör örgütüne üye olmayı yasadışı hale getiren yeni bir terörle mücadele yasa tasarısı sunarak anlaşmanın kendisine düşen kısmını yerine getirdiğini söyledi. Daha sonra 2023'te İsveç'in üst düzey bir mahkemesi Ankara'nın FETÖ üyesi olduğunu söylediği iki Türk'ün iadesini engelledi ve bir temyiz mahkemesi de Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından PKK'yı finanse etmeye teşebbüs eden bir kişinin mahkumiyetini onadı.
Adalet Bakanı Gunnar Strommer, Türkiye ve çoğunluğu Müslüman olan diğer ülkelerdeki eleştirilere cevaben, İsveç'in Müslümanların kutsal kitabı Kuran'ın alenen yakılmasını engellemek için yasayı değiştirip değiştiremeyeceğini incelediğini söyledi. Finlandiya ise 2022 yılında Türkiye'ye silah ihracatı izni vermeyi duruma göre değerlendirmeyi kabul etti. Yaklaşık bir yıllık bir bekleyişin ardından Ankara Helsinki'nin onayını aldığını açıkladı.
Diğer NATO üyeleri ne yaptı?
Erdoğan geçen yıl Temmuz ayında bir NATO konferansında İsveç'e sonunda yeşil ışık yakılacağının sinyalini verdiğinde, NATO üyesi Kanada, optik ekipman da dahil olmak üzere insansız hava aracı parçaları üzerindeki ihracat kontrollerinin kaldırılması için Türkiye ile görüşmeleri yeniden başlatmayı kabul etti.
Hollanda da Türkiye'ye silah sevkiyatı üzerindeki kısıtlamaları kaldırdı.
Yine geçtiğimiz Temmuz ayında, Türk ve İsveçli liderler arasında yapılan bir toplantının ardından, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ittifakın terörle mücadele için özel bir koordinatör atanacağını açıkladı. Ekim ayında da Genel Sekreter Yardımcısı Thomas Goffus'u bu göreve atadı.
ABD F-16 savaş uçaklarına onaylayacak mı?
Ankara'nın 20 milyar dolar değerinde F-16 savaş uçağı ve 79 modernizasyon kiti satın alma talebinin Washington tarafından onaylanıp onaylanmayacağı tartışılıyor. Erdoğan'ın geçtiğimiz Temmuz ayında İsveç'in NATO'ya katılmasına onay vermesinden bir gün sonra Beyaz Saray, Kongre'ye danışarak F-16'ların Türkiye'ye transferine devam edeceğini açıkladı.
Erdoğan geçtiğimiz Ekim ayında İsveç'in NATO teklifini değerlendirilmek üzere TBMM'ye gönderirken, F-16'ları açıkça nihai onay ile ilişkilendirdi. Ankara 2021 yılında F-16 alım talebinde bulunmuş ancak ABD Kongresi'nde itirazlarla karşılaşmıştı. Ankara o zamandan beri bunun yerine Eurofighter jetlerinin potansiyel alımını gündeme getirdi.
İsveç'in teklifinde son durum ne?
Erdoğan'ın meclisin kararını muhtemelen birkaç gün içinde imzalayarak kanun haline getirmesi bekleniyor. Bunun ardından Türkiye, NATO kuralları çerçevesinde nihai belgeyi Washington'a teslim edecek. Türkiye ana engel olarak görülse de Macaristan da İsveç'in teklifini onaylamadı. Başbakan Viktor Orban salı günü yaptığı açıklamada İsveç başbakanını ülkesini ziyaret etmeye ve üyeliği müzakere etmeye davet ettiğini söyledi. Macaristan teklifi onaylayan son ülke olmayacağına söz verdi ancak parlamentosu Şubat ortasına kadar tatilde.
