Türkiye’de 2023 yılında toplam 239 bin 835 yabancıya çalışma izni verildi.108 bin 250 kişiyle Suriyeliler izni alanların başında geliyor. Oysa, savaşın başladığı 2011 yılında sadece 118 Suriyeli Türkiye’de çalışma izni almıştı. 2011 yılında Türkiye’de çalışan yabancı işçilerin yüzde 46’sını üniversite mezunları oluşturuyordu. 2023’te bu oran yüzde 18’e düştü
Türkiye’de 2023 yılında toplam 239 bin 835 yabancıya çalışma izni verildi. Bu izni alanlarda 1.sırada Suriyeliler geliyor. Öyle ki, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın verilerine göre, geçen sene 108 bin 250 Suriyeli çalışma izni aldı, ardından 17 bin 785 izinle Ruslar ikinci ve 13 bin 128’le Türkmenistanlılar üçüncü oldu. Oysa bir zamanlar Suriye değil birinci olmak, listede ilk 20’lere girmiyordu. Nitekim savaşın başladığı 2011 yılında Türkiye’de çalışma izni alan Suriyelilerin sayısı sadece 118’di. Bu Suriye’yi 42 ülkeden 32. yapıyordu. Ardından her geçen yıl sayı büyüdü ve 2023 yılında 100 bini aştı. Suriyelilerin listede 1.sıraya yerleştiği kırılma ise 2016 yılında yaşandı. 2015’te Türkiye’de çalışma izni en çok alanlar Gürcistanlılar olarak kaydedildi. Ardından Ukrayna ve Kırgızistan’tan sonra Suriye 4. sırada geliyordu. 2016’da bir önceki yıla göre yüzde 230 artış, toplam 13 bin 290 izinle Suriyeliler zirveye yerleşti ve bir daha inmedi.
Hangi sektörlerde çalışıyor?
Şu anda Türkiye’de çalışma izni alan yabancılar ilk sırada konaklama faaliyetlerinde yer alıyor. Konaklamayı, ev içi çalışma personelliği ve toptan ticaret takip ediyor. Bina dışı inşaat, giyim eşyaları, tekstil ürünleri ve metal ürünleri imalatı yabancıların çalıştığı öne çıkan sektörlerden. Dengeler değişmeden, yani savaşın başladığı yıllarda ise sektörler farklılık gösteriyordu. Öyle ki, 2011 yılında yabancı çalışanlar en çok eğitim, konaklama, havayolu taşımacılığı ve yaratıcı sanatlar, gösteri ve eğlence faaliyetlerinde kendilerine yer bulmuşlardı. Yıldan yıla eğitim, havayolu taşımacılığı ve yaratıcı sanat alanları listede aşağı sıralara düşmeye başladı.
Eğitim durumuna bakacak olursak, geçen sene Türkiye’de çalışma izni alan 239 bin 835 yabancıdan, üniversite mezunu olanların oranı yüzde 18. Oysa 2011 yılında bu oran yüzde 46’ydı. 2015’de yüzde 30’lara, 2020’de yüzde 20’lere düştü.
Başvuru yurtdışından da yapılabiliyor
Yabancı uyruklu çalışanların Türkiye’de kendine yer bulabilmeleri içinse Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan çalışma izni almaları gerekiyor. Çalışma izni, 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’na göre, yabancıya geçerlilik süresi içinde Türkiye’de çalışma ve ikamet hakkı veren bir belge. Çalışma izni başvuruları, yurtiçinde doğrudan bakanlığa, yurtdışında yabancının bulunduğu ülkedeki Türkiye büyükelçiliğine veya başkonsolosluğuna yapılıyor. Bu izinler, süreli, süresiz, bağımsız ve Turkuaz Kart olmak üzere dörde ayrılıyor. Süreli çalışma izninde, ilk başvuruda yabancıya en çok 1 yıl izin veriliyor, uzatmalarla süre uzatılabiliyor. Süresiz izne, Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar başvurabiliyor ve uzun dönem ikamet izninin sağladığı tüm haklardan yararlanabiliyorlar. Bağımsız çalışma izni ise, profesyonel meslek mensubu yabancılara, diğer kanunlarda belirtilen özel şartların sağlanması kaydıyla bağımsız çalışma izni veriyor, bakanlık yabancının mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisini değerlendirip bu izne karar veriyor. Turkuaz Kart ise, sahibine Türkiye’de süresiz çalışma ve ikamet hakkı, eşine ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına oturum izni sağlayan bir kart. Yatırım, ihracat, istihdam açısından veya bilimsel ve teknolojik gelişmelere katkısı itibarıyla nitelikli işgücü olarak değerlendirilen kişilere veriliyor.
