Türkiye'de uygulanan ekonomi politikaları özellikle küçük işletmeler için ayakta kalmayı zorlaştırdı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı Seçimleri öncesinde en düşük kamu işçisi maaşını 15 bin liraya yükseltti. Ancak bu gibi ücret artışları tüm özel sektörde olduğu gibi İstanbul'un canlı gece hayatını oluşturan garsonlar, DJ'ler, dansçılar ve kulüp organizatörleri ve bar sahiplerini kapsamıyor.
Anbean değer kaybediyor
İstanbul'a manzaralı bir restoranda klasik bir gecede insanlar rakı içip Türkçe pop ile eğlenirken dansözler çıkıyor. Tipik bir meyhane gecesinde Aslı Can dans ederken yarım saat içinde üstü 100 liralık banknotlarla doluyor. Ancak banknotlar çok gibi görünse de Can dans ederken bile değerleri düşüyor. Türk lirası, ekonomik krizin ortasında her gün tarihi düşük seviyelere iniyor. Lira, 2021 yılında dolar karşısında yarı yarıya değer kaybetti ve seçimlerden sonraki haftalarda daha önce görülmemiş seviyelere geriledi.
"Eskiden 100 dolar bahşiş verirlerdi"
30 yıldır dans ettiğini anlatan Can, "Eskiden insanların bana kişi başı 100 dolar bahşiş verdiği zamanlar olurdu. Şimdi çoğu müşterinin 100 lira bahşiş veriyor" ifadelerini kullandı. Şu anda 100 lira yaklaşık 3 Sterlin değerinde, 2018'de ekonomik kriz başlamadan önce 22 Sterlin değerindeydi.
Sektörü ölüm anlamına gelebilir
Kriz, Türkiye'nin en kalabalık ve canlı şehrine sadece hayati bir finansal can simidi değil, aynı zamanda karakterinin önemli bir parçasını sağlayan gece hayatı sektörü için yavaş bir ölüm anlamına gelebilir. Bu arada, ülkedeki hayat pahalılığı krizi müşterilerden sanatçılara ve kulüp sahiplerine kadar herkesi etkiliyor. Resmi enflasyon oranı yüzde 40'a yakın ancak Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) bunun aslında yüzde 100'den fazla olduğunu tahmin ediyor. Konaklama sektöründeki fiyat artışları yoğun bir şekilde hissediliyor. ENAG sadece Mayıs ayında gıda fiyatlarında yüzde 7, kafe ve restoranlarda ise yüzde 9'luk bir artış gözlemledi. Dışarıda bir gece geçirmek, pek çok kişinin karşılamakta zorlandığı bir zevk haline geldi.
"Her gün fiyatlar değişiyor"
Gelen herkesin fiyatlardan şikayetçi olduğunu belirten Can, "Her gün fiyatlar değişiyor. Meyhaneye gitmek pahalı olduğu için insanlar evde içiyor. Artık daha sık insanların evlerine gidip dans ediyorum" dedi. Covid-19 salgınının acı verici bir şekilde yavaş toparlanması, diğer tüm düzenlemelerin kaldırılmasından yıllar sonra, Haziran sonuna kadar süren gece 1'den sonra müzik yasağını da içeriyordu. Muhalefetteki Cumhuriyet Halk Partisi'nden (CHP) bir milletvekili gece hayatı endüstrisinin pandemiden büyük zarar gördüğünü açıklayarak bir meclis araştırması talep etti ve bu durumun birçok işletmenin kapanmasına neden olduğunu söyledi ayrıca bazı müzisyenlerin bu yüzden intihar ettiğini öne sürdü.
DJ ve barmen Tuna Öztürk, "Eğlenmeye çıkan insanlar için ikinci ya da üçüncü içki yok. Çoğunlukla içemiyorlar. Eskiden haftada iki ya da üç kez çaldığım zaman benim için daha keyifliydi. Şimdi ayda bir çalabilirsem mutlu oluyorum" dedi. Pandeminin sektöre büyük bir darbe vurduğunu belirten Öztürk, "Kulüp ve barlarda büyük bir kayıp yaşandı. Şimdi sadece birkaç kulüp var. Müzik yasağı her şeyi daha da zorlaştırdı" diye konuştu.
Geçinebilmek için birden fazla işte çalışmaya alışan Öztürk, gündüzlerini İstanbul'un arka sokaklarından birine sıkışmış bir barda, gecelerini ise komşu Club Banger'da geçiriyor. Çaldığı arka sokaklardaki gece kulüplerinden beklediği minimum ücret bin lira, bazen daha büyük kulüpler için 2 bin 500 liraya kadar çıkıyor. Daha fazlasını talep etmek istemediğini belirten Öztürk, "Bazen kulüpler o kadar boş oluyor ki ücret talep ettiğim için suçlu hissediyorum" dedi.
Hem Can hem de Öztürk, konut krizinin ve ekonomik krizin diğer etkilerinin yaşam masraflarını neredeyse dayanılmaz hale getirdiğini söyledi. Can'ın çok sayıda kedi ve köpeğinin yanı sıra ışıltılı kostümlerle dolu dairesinde, pille çalışan kamp lambalarından oluşan bir koleksiyon bulunuyor. Can, pandemi sırasında biriken borçlarını ödeyemediği için iki yıldır elektriği ve gazı kesik. Elektriğini açmanın ona en az 11 bin liraya mal olacağını tahmin ediyor. Öztürk ise günlerini, geceler hareketlenmeden önce çalıştığı bar ve kafede klasik müzik çalarak geçiriyor.
