Sosyal medya platformu TikTok'ta yeni bir akım başladı. Dünyanın çeşitli yerlerinden kullanıcılar, dışarıda dedikodu yapan insanları, hakkında konuştukları kişilere ifşa etmeyi umarak tanımadıkları insanların videolarını paylaşıyor. Uygulamadaki bazı kişiler bunun bir kamu hizmeti olduğunu ve insanlar hakkındaki gerçekleri ortaya çıkardığını söylerken, diğerleri bunun son derece etik dışı olduğunu söylüyor.
The Guardian'a konuşan Marrissa Meizz, dedikodu ifşasıyla ilk tanışan insanlardan biri. Marissa bir gün arkadaşlarıyla yemek yerken telefonunun titremeye başladığını ve "Bunu NYC'deki Marissa'ya gönderin" başlıklı bir TikTok videosuyla karşılaştığını anlattı. Videoyu yükleyen hesap olan @Drewbdoobdoo, "Burnumu alakam olmayan işlere sokmaktan nefret ediyorum ama adınız Marissa ise dinleyin" sözleriyle New York'ta bir parkta, birkaç kızın sohbetine kulak misafiri olduğunu paylaştı. Kızlar, arkadaşları Marissa'nın şehir dışında olduğu bir hafta sonunu doğum günü partisi vermek için bilerek nasıl seçtiklerini anlatıyorlardı.
Kirli çamaşırlar ortaya dökülüyor
Meizz videoyu izleyince konuşmanın kendisiyle ilgili olduğunu anladı. Kullanıcıların yabancıları gizlice dinlediği ve TikTok izleyicileriyle paylaştığı benzer videolar, uygulamada ilginç bir trend haline geldi. Bu videoların düzinelercesi çeşitli hashtagler altında ortaya çıkıyor ve tarafların kirli çamaşırlarını ortaya döküyor: Gizli aileleri olan babaları, bekarlığa vedalarda aldatan nişanlılar ve farkında olmayan bir üyelerinin arkasından şikayet eden arkadaş gruplarını.
Bazı ifşalar geri de tepebiliyor. Meizz TikTok'a girip Drew'a yanıt verdikten ve onun kendisi hakkında konuştuğunu ifşa ettikten sonra "videodaki kız" olarak tanınmaya başladığını söyledi. Meizz, "İnsanlar beni sokakta tanıyor ve 'Sen şu arkadaşı olmayan kızsın' diyorlardı" dedi. Bu dedikodu gözetimi çağında, TikTok kullanıcıları sadece etrafındakilerin sosyal yaşamlarını denetlemekle kalmıyor, bunu genellikle sözde kurtardıkları kişinin pahasına yapıyorlar.
Dedikodu zarar verebilir
Dedikodunun işlevi ve kötülüğü, çağlar boyunca tartışma konusu oldu. Psikolog Dr. Audrey Tang dedikodunun güçlü bir sosyal bağlanma biçimi olduğunu söylüyor. Tang, "Dedikodu, iç grupta olma hissini tanır. Eğer sohbete katkıda bulunmuşsak, dopamin bile almış oluyoruz. Bağ kuruyoruz ve oksitosin salgılanıyor" dedi.
"İnsanların içlerini dökebilecekleri bir yere ihtiyaçları var"
Providence College'da iletişim profesörü ve A Gossip Politic kitabının yazarı Dr. Andrea McDonnell, yüzeyde müstehcen görünse de, skandal odaklı dedikodunun "Sosyal kodları çiğneyen şeylere de işaret edebileceğini" söyledi. McDonnell, "Bu videolar, dedikodunun her zaman yaptığı şeylerden birinin, yani kötü davranışları denetlemenin bir tezahürü" dedi. Tang ise "İnsanların içlerini dökecekleri bir yere ihtiyaçları var. Tatsız gelebilir ve sert olabilir ama bazen iyi bir arkadaş olmaya geri dönebilmek için duygularınızı serbest bırakmanız gerekir" ifadelerini kullandı.
Ancak dedikodunun birçok erdemini savunan bazı akademisyenler, görüntüleme ve tıklamaların ötesinde herhangi bir değeri olduğu konusunda şüpheli. Bir başka TikTok fenomeni olan Kellie Yancy'nin iki videosu, kaldırılmadan önce toplam 20 milyon görüntülenme aldı. Yancy bir paylaşımında "Sarah her kimse, arkadaşların senin hakkında konuşuyor. Senin dandik giyindiğini söylediler" ifadelerini kullandı. Yancy daha sonra telefonu çevirerek yanındaki masaya baktı ve "Bekle, şimdi sana tam olarak kimin senin hakkında konuştuğunu göstereceğim, Sarah" diyerek masadakileri de videoya çekti. Etik uzmanı Dr. Emrys Westacott, "Bu eğilimin yüz binlerce kişi tarafından izlenecekse nasıl iyi niyetli olarak adlandırılabileceğini anlamakta zorlanıyorum" dedi.
Etik dedikodu neye benziyor?
Dedikodu üzerine çalışan uzmanlar, dedikoduyu etik bir şekilde paylaşmanın yolları olduğuna inanıyor. Sunucu Kelsey McKinney'in dinleyicilerin "arkadaşlarının arkadaşları" hakkında gönderdiği dedikoduları paylaştığı popüler podcast Normal Gossip'te, anonimleştirilmiş hesaplar gerçekten sadece bir hikaye haline geliyor. Extremely Online kitabının yazarı, teknoloji gazetecisi Taylor Lorenz, bunun aksine, yoldan geçenler hakkında kötü konuşulduğunu bildiren videoların "insanların doğal olarak kamuya açık olmayan konuşmalarına" odaklandığını söylüyor.
Sosyal medya herkesi paparazzi yaptı
McDonnell da aynı fikirde olduğunu belirterek, "Akşam yemeğine çıkan ortalama bir insan için genellikle mahremiyet hakkımız olduğunu düşünürüz. Sosyal medya bizi herkesin paparazzi olabileceği bir yere getirdi" diye konuştu. 21. yüzyıl ünlülerin, kraliyet mensuplarının ya da politikacıların özel hayatlarına pek de nazik davranmıyor. Yazılı basın ve internet siteleri hayatlarını en çok merak ettiğimiz kişilerin doğrulanmamış dedikodularını yayınlıyor. Bugünlerde ise dedikodu hesapları bizden bir adım ötedeki ünlülerin perde arkası dramalarına takmış durumda.
"Bu toksik bir şey"
TikTok'un dedikodu gözetimine olan açlığı, diğer insanların hayatları hakkındaki sırları ortaya çıkarmaya yönelik insani arzuyu tatmin etmekle ilgili. Ancak bu videolar genellikle beğeni almak amacıyla öznenin temel rıza ve mahremiyet hakkını göz ardı ediyor. Lorenz, "Bu bir kamu hizmeti değil, bu toksik bir şey. Ben bunu dedikodu olarak bile görmüyorum, gözetim devleti saçmalığı olarak görüyorum. İnsanların düşük riskli bir dramayla uğraşıyormuş gibi hissetmelerini sağlıyor, ancak bunun gerçekten sonuçları var" dedi.
