Güneş milyonlarca yıl tek doğal ışık kaynağımızken, elektriğin bulunmasıyla gecemizi aydınlatan lambalar hayatımıza girdi. Geceleri saatlerce oturup evdeki parlak ışıklar altında bilgisayar, cep telefonu ve televizyonla vakit geçiriyoruz.
Peki bunun, bize kilo aldırdığını biliyor muyuz?
İnsan biyolojisi sirkadiyen iç ritme göre hareket eder. 24 saatlik iç ritmlerimiz vardır. Bu biyoritmlerimizi belirleyen ise güneşten gözümüze gelen ışıktır. Güneş ışığı iç saatimizi kurar. İç saatimizin ana merkezi beyinde suprakiazmatik nukleus (SCN) denen bir merkezdir. Bu merkez, güneşin dalga boyuna ait zaman bilgisini tüm vücutla paylaşır. Böylece özellikle hormon salınımıyla ilgili 24 saatlik ‘to do list’ hazırlanır. Basit anlatımla bu işin normali, stres hormonu kortizolün sabah, uyku hormonu melatoninin gece salgılanmasıdır. Doğru olan düzen budur. Normalde sabah ve öğlen güneşin renk tayfında mavi kısım yoğun iken, güneş batarken turuncu-sarı- kırmızı renkler hakim olur. Biz bunları manzaranın güzelliği diye izlerken, beyin bu gördüğümüz ışık renklerine göre hormon salgılarını ayarlar. İşte cep telefonu, bilgisayar gibi elektronik cihazlar ve evdeki yoğun beyaz ışık beyindeki gece sinyalini güçsüzleştirir. Gündüz olduğu gibi hala kortizol yüksek, melatonin düşük kalır. İşte bu durum, vücudu geceleri kilo almaya müsait hale getirir. Harvard Üniversitesi’nden bir çalışmada, geceleri aydınlıkta oturanların, yediklerini değiştirmeseler dahi prediyabetik hale geldikleri, kan şekerlerinin yükseldiği görüldü. Basit mantıkla, ne zaman kortizol varsa o zaman vücut bunu stres olarak algılayıp siz yemeseniz bile kan şekerinizi yükseltir. Gece yüksek ışığa maruz kalmak vücudun iç saatini şaşırtır, sabah yapacağını gece yapar. Yani gece kortizolü eşittir fazla kilodur. Özellikle de iç organlar etrafındaki biriken yağlarla alınan kilolar. Ne yapmalıyız?
• Güneş batımından itibaren yüksek ışığa maruz kalmayacağız. • Evimizdeki ışıkları kısacağız. Eski tip ampuller ekonomik değil ama daha sağlıklıdır. • Yatana kadar kırmızı-turuncu renklerde gece lambalarıyla oturacağız. Kısılabilir özellikteki ampullerle evdeki ışığı azaltacağız veya mum ışığında oturacağız ya da abajurların üzerini kırmızı/turuncu bir örtüyle örteceğiz. • En önemlisi de saat 21’de başlayacak olan melatonin salgımızı azaltmamak için, ertesi sabaha kadar cep telefonu ve elektronik cihazlara veda edeceğiz.
