Çok yönlü bir sanatçı olan Abdülmecid Efendi’nin hayatı ve resimleri üzerine kurgulanan Şehzade’nin Sıra Dışı Dünyası: Abdülmecid Efendi sergisi SSM’de. Eserler onun sıra dışı dünyasını sanatseverlere açıyor
Bir insanı ne kadar doğru tanıyabilirsiniz? Biyografisinin satır satır tarih kitaplarına kaydedilmiş bir tarihi figür olması, sizce hakkında her şeyi bildiğimiz anlamına mı gelir? Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi Müdürü Dr. Nazan Ölçer’le röportaja giderken aklımdan bu sorular geçiyor. Söz konusu kişi okuldaki tarih kitaplarından başlayarak okuduğunuz, hayatınız boyunca haklarında bin bir şey duyduğunuz Osmanlı hanedanından bir isim olunca, onu belli çerçeveler dışında düşünüp, değerlendirmek ister istemez zor oluyor. Tarihin çizdiği resmiyet dolu portreyle, gerçek insan portresinin çizgileri birbirine karışıyor. Tarihin üzerine bir perde örttüğü bu kişilerden biri de Abdülmecid Efendi. Onun sanatçı ve aydın kişiliği bir yana, ‘aile babası’ kimliği de pek bilinen özellikleri arasında yer almıyor. SSM’de yeni başlayan Şehzade’nin Sıra Dışı Dünyası: Abdülmecid Efendi sergisi, işte ona dair pek çok bilinmeyeni gün yüzüne çıkartmakla kalmıyor, dönemi ve yakın çevresine dair de bir tür belgesel niteliği taşıyor. Abdülmecid Efendi’nin hayatı ve sanatı üzerine kurgulanan sergi, 1 Mayıs 2022’ye dek bir anlamda bu ‘sıra dışı dünyanın’ kapılarını sanatseverlere açıyor. Sergi; SSM’nin koleksiyonu, 14’ü resmi kurum koleksiyonu, 17’si aile koleksiyonu, özel müze ve galeri koleksiyonlarından eserlerle birlikte hayatının son 20 yılını geçirdiği Fransa’nın Nice şehrindeki Musee Massena Koleksiyonu’ndan 1926 tarihli bir otoportre ile Rochefort’taki Pierre Loti Müze Evi’nden gelen ve Abdülmecid Efendi’nin Loti’ye hediye ettiği orijinal çerçeveli 2 resimle beraber 60 tablo ve 300’ü aşkın belgeden oluşuyor. SSM’ye vardığımda Dr. Nazan Ölçer’le bir yandan bu etkileyici sergiyi gezerken bir yandan da merak ettiklerimi soruyorum. Dr. Nazan Ölçer: “Sergimizde sıra dışı, şefkatli bir aile babası var. Ve tabii en önemlisi Osmanlı Ressamlar Cemiyeti gibi bir kurumun hamisi ve kurucusu da. Pek çok ressamın yurt dışına gönderilmesine önayak olan böyle bir kişilik var karşımızda”Bu sergi nasıl doğdu? Aslında koleksiyon ve gelecek projeler belirliyor bazen bazı hedefleri, çünkü burası bir müze.Yurt dışından da çok sergi getirttik, Türk sanatıyla da ilgili pek çok sergi yaptık. Bazen serginizin koleksiyonu sizi yönlendiriyor, bir konuda çok eseriniz var ve o kendiliğinden önünüze dökülüyor, o sanatçıların arşivi de ona refakat ediyor. Arşiv tabii çok önemli bir husus. Sanatçı hakkında ipuçları o belgelerde saklıdır. 1800’lerin son çeyreği özellikle ve 20. yy’ın ilk çeyreği, o dönemle ilgili müthiş bir koleksiyon var elimizde. Şimdi sıra Abdülmecid’e geldi. Onun da bizde hayli tablosu vardı.Böyle trajik bir hayata sahip, hem önemli şeylerin de yaşandığı ama büyük bölümü bir çöküşe şahit olmuş bir şahsiyetin, sanatla bu kadar teselli bulmasını ve hiçbir resmi eğitim almadan kendi kendini yetiştirmesini etkileyici bulmuşumdur. Sergiye hazırlık arşiv tarama çalışmaları ve bilimsel analizlerle beraber neredeyse 2 yıl sürdü.Nasıl biriymiş Abdülmecid Efendi?Abdülmecid Efendi (1868-1944) Otoportre, 1926, Tuval üzerine yağlı boya, Ville de Nice, Musée, Masséna Koleksiyonu Kendi kendini yetiştirmiş bir insan olduğunu görüyoruz. Bir imparatorluğun dağılmasına, çökmesine, babasının ölümüne küçücük yaşta şahit olmuş. Ondan sonra tahtını kaybetmiş bir sultanın oğlu olarak hanedanda birazcık bir kenara çekilmiş, kardeşleriyle birlikte gölgede kalmış bir kişi. Hayatının yarısını böyle geçirdikten sonra veliaht oluyor nihayet ama o kısa süren bir veliahtlık. Ondan daha kısa süren bir halifelik yaşıyor. Ve tabii asıl ilgimizi çeken yenilikçi bir kişi, zaten reformcu bir kuşaktan geliyor. Pek çok önemli reformun onların döneminde yapıldığını görmekteyiz. Babasının tahttan indirilişi ve trajik ölümünden sonra da Sultan Abdülmecid Efendi de bu reformcu çizgiye sadık kalıyor. Jön Türklerle ilgili yasak yayınları sipariş alıp okuduğu ve bulundurduğu gerekçesiyle hafiyeler tarafından jurnal ediliyor 2. Abdülhamit’e ve 2. Meşrutiyet’in ilanına kadar uzun bir süre sarayda göz altında yaşıyor. Bu kapalı dönemde bir resim dersi alma şansı olmamış. Karşımızda daha çok kendi kendini yetiştirmiş, saray koleksiyonundan bolca kopyalar üretmiş, onlardan ilham almış, çok kitap okumuş, resim kadar müziğe de düşkün, beste yapan, nota sipariş veren ama aynı zamanda hat sanatına da düşkün bir sanatçı var. Edebiyat da müzik kadar yaşamının bir parçası olmuş. Fransızca, Almanca ve İngilizce dillerine hâkim; piyano, keman ve viyolonsel çalan Fransızcadan kitap çeviren bir şehzadeden bahsediyoruz.
Tevfik Fikret’ten Abdülhak Hamid’e yakın dostları
Kaç bölüm bu sergi?Abdülmecid Efendi (1868-1944) Hanzade Sultan Portresi, 1936 Tuval üzerine yağlı boya SSM, Resim KoleksiyonuGörünenin Ötesinde Abdülmecid EfendiSisSisFintenSergiyi 1 Mayıs 2022’ye dek SSM’de izleyebilirsiniz.
