22 Aralık 2024, Pazar Gazete Oksijen
30.04.2021 11:30

Çiçek açınca ölüyorum!

Monokarpik bitkiler çiçek açıp tohuma durunca hayata veda eder ama sizi yüzüstü bırakmazlar. İster tohumuyla, ister yanlarından verdiği yavrularıyla bitkinizi koleksiyonunuzda tutabilirsiniz

Çiçeklerine bayılıp aldınız, eve getirdiniz, o da nesi, çiçekle birlikte anne bitki de ölmesin mi?!  İşte onlar monokarpik özellikteki bitkiler. Yunancada monos tek, karpos meyve demek. Bir kez çiçek açıp tohum verdikten sonra ölen bitki türleri için Monokarpik terimi ilk olarak Alphonse de Candolle tarafından kullanılmış.  Sukulentinizin monokarpik olup olmadığını anlamak için çiçeğini gözlemleyebilirsiniz. Eğer bitkiniz sanki tam ortasından yükseliyor gibi gözüküyor ise monokarpik bir tür olma ihtimali büyük. Çiçeği ortasından değil de rozetin yanlarından geliyor ise polikarpik yani birçok defa çiçek ve tohum verebilen, çiçek açınca ölmeyen türlerden demektir. 

Klanchoe luciea
Klanchoe luciea
Monokarpik bitkiler çiçek açana kadar aslında uzun süre yaşar, sonrasında da bir süre idare eder. Aslında çiçek açması direkt olarak ölümüne sebep olmaz. Ama çiçek açıp, tohuma durması, hormonların gücünü bu oluşuma aktarması ana bitkide kimyasal değişime sebep olur ve birçok yavru verip yorgun düşer, hayata veda eder ama sizi yüzüstü bırakmaz. İster tohumundan ister yanlarından verdiği yavrulardan bitkinizi çoğaltmanız, koleksiyonunuzda tutmaya devam etmeniz olası. 

100 yıl yaşayanı da var

Bir ağaç olarak anılan muz, bir ot türüdür ve meyve verdikten sonra o gövdede artık yaşamaya devam etmez, yeşil aksamı iyice kendini bırakıp sarardığında, yanlarından yavrular verdiğinde dibinden kesilir. Ananas, enginar, Caryota mitis (Fishtail palm-Balık kuyruğu palmiyesi), Zinnia, Marigold, ayçiçeği, havuç, brokoli, hardal otu, karnabahar, ebegümeci monokarpik olanlar arasında.  Çoğu Agave çiçek açmadan önce 40-50 yıl kadar yaşar, 100 yıla kadar yaşayanları vardır, Century plant (Yüzyıl bitkisi) denmesinin sebebi belki de ondandır. Ortasından metrelerce çıkan etkileyici çiçeği uzunca süre dayanır, tohum oluşturur, yanlarından bol bol yavru verir, sonra da yavaş yavaş ölür.  Bazı bambular ve Yuccalar da böyledir. Yuccaların rozetlerinden biri çiçek açtığında o rozet tekrar çiçek açmaz ama gövdesinin başka yerlerinden gelişen yeni rozetler çiçeklenir. 
Aeonium arborerum
Aeonium arborerum
Bromeliad ailesinden birçok bitki (hani şu kocaman parlak renkli çiçekleri 6 ay üzerinde durup sonra ölen tropik bitkiler), sukulentlerden Sempervivum, Aeoniumların çoğu, FlapJack Kalanchoe olarak bilinen Kalanchoe luciae, Sinocrassula bu listede yer alır.  Sempervivum, yani aslında adı “living forever - sonsuza kadar yaşayan” da olsa çiçek açınca ölüyor, öncesinde 3-4 sene yaşıyor, ama ölürken de yokluğu fark edilmeyecek kadar çok yavruluyor.

Doğal akışa bırakın

E peki ne yapmak lazım? Ana bitkinin bakımına devam etmek ve yavru vermesi için yüreklendirmek gerek. Bazı türleri  çiçeklenirken budamanın ömrü uzattığı söylenir ama hangileri olduğuna dair bilgim yok. Ölümsüzlük hırsıyla olaylara çok da fazla müdahale edilmesini de sevmiyorum nitekim!  Bitkiden tohum almak veya yavrularını ana bitki öldükten sonra ayırarak başka saksılara geçirerek her birini yeni bir bitki olarak değerlendirmek yapılacak en doğal akış. ‘Monokarpiktir, ölür’ diye sevdiğiniz bir bitkiyi siz yine de almamazlık etmeyin, o ölür ama yenileri onu aratmaz!
Fem Güçlütürk
Fem Güçlütürk