Ait olmak büyütür

Ocean’s Eleven filmi hatırlardadır. Danny Ocean (George Clooney) ve suç ortağı Rusty Ryan (Brad Pitt) Las Vegas’ta üç büyük kumarhaneyi aynı anda soymak üzere plan yapar, gerekli yetenekleri belirler ve kasa hırsızından ağır vasıta operatörüne, patlayıcı uzmanından akrobata kadar farklı yeteneklerden bir takım oluşturur. Planın her parçası ayrı projelendirilir. Farklı senaryolar hesaplanır, sonunda da hayret verici bir işleyişle iş yani soygun başarıyla tamamlanır. Filmin yapım yılı 2001 ve yeni dönemin yapılanma mantığının habercisi gibi. Aslında yirminci yüzyıl, savaş sonrasında gerçek anlamda başlar. Savaş, bu yüzyılı her açıdan düzenlemiştir. Savaşın, her konuda sürekli kitlesel üretim, lojistik dağıtım, stratejik çözüm yöntemleri, ihtiyacı ve bunların çok kısa zamanda yapılma zorunluluğu -üstelik hataların bedelinin hayatlar olması dolayısıyla- bilgi ve deneyim patlamasına yaradığı kesindir. Hepsi savaş öğretileri Optimizasyon, malzeme mükemmelleştirme, performans yöntemi geliştirme, motivasyon hep savaş öğretileri. Sadece 25 yıl önceki birinci savaşta açık kabinli, çift kanatlı basit makineli tüfekli uçaklar kullanılırken, bu savaşta okyanus geçecek kadar havada kalabilen, atom bombası atabilecek uçaklar gelişiverdi. Zaten yirmi sene sonra ses hızı aşıldı, yirmi beş sene sonra aya gidildi. Hem de Almanya’dan Londra’ya vuran V2 teknolojisinin devamıyla ve onu yaratan aynı ekip tarafından yönetilerek. Savaş üç beş yıl içinde insanlığa çok büyük bir sıçrama yaptırdı. Milyonlarca can kaybına, yıkılıp yakılan hayatlara ve şehirlere rağmen. Yeniden ayağa kalkma ekonomileri uçurdu, yeni olanaklar ve kazanılan alışkanlıklar globalleşmenin de önünü açtı. Üretebilen ve yapabilen her yere her şeyi satmaya başladı. Sermaye yapılanması değişti, finansal enstrümanlar farklılaştı. Sahiplik odak oldu. Savaş sırasında öğrenilenler, askeri yapılarda görev alanların yeniden işe dönmesi ile beraber önemli oranda tecrübe transferini de sağladı. Şirket organizasyonları da askeri yapıya benzedi. En tepeden aşağı, piramit şeklinde emir komuta zinciri içinde hiyerarşik yapılar benimsendi. Saha ile merkez arası, savaş alanı ile genelkurmay gibi görüldü. Organizasyon şemaları yapıldı. Her tarafa giden tek, çift taraflı oku olan çizgiler, noktalar… Karar aşamaları düğümleri bunlar için yazılan talimatlar, şekiller… Yapılar oturdukça bürokrasi arttı. Departmanlar bağımsız krallıklara dönüştü. Herkes kendi hedefine performansına odaklandı. Kurumlarda zaman baskısı ve hız gereği artarken, tam tersine hantallaşma yaygınlaştı. Pek çok kurum kendi büyüklüğünü çalışan sayısıyla ifade etmeyi marifet sandı, sanmakta. “Büyük” ifadesi yönetilen iş hacminde olmalı. Çok esnek, hafif, hızlı şekil değiştiren, belirsizlikler arasında yol alırken sürekli uyum sağlayabilecek, veriyi tekilleştirip anlamlandırabilen, buna göre yol planı olan bir yapıya geçmek bu yeni yüzyılın, dönüşümün gereği. Yeni endüstri devrimi İlk üç endüstri devriminin birbirinin devamı olmasına karşılık, bu dördüncüsü ilk üçünü kaldırıp yepyeni bir durum ortaya koyuyor. Bundan sonra, kocaman her fonksiyonu, her birimi, uzmanlık ve yetkinlik alanı içinde bulundurma ve finanse etme gayreti içerisinde, yetenek dahil kaynaklarını dar alanda tedarik durumunda, çok katmanlı hiyerarşik hantal alışılmış işleyiş ve yapıların ayakta kalma şansı pek az. Konuları proje yönetimi olarak ele alarak, farklı bölümlere ayırıp farklı alanlarda beceri ve yeteneği olan kurumlarla iç içe işleyerek çözmek gerekecek. Proje parçalarını en verimli ve etkin iş birliği ile çözecek “partnerler” belirleyip onlarla birlikte bir arada çalışan işleyişler yaratmak lazım. Yani sahibi olduğun kendine ait kocaman yapılar yerine değer temelli ekosistemler oluşturmak şart. Bu tür hücresel yapılarda oluşan ekosistemler “B2B” ilişki değil bir ortaklık ilişkisi gibi çalışmalıdır. Start-up yapılarının gelişmeler ve gerekler doğrultusunda sisteme eklemlenmesi etkinliği ve verimliliği arttıracaktır. Kurum, böylece gereksiz sayıdaki insanı sürekli taşımaktan, verimliliği düşük, dönemsel işlevleri bünyede tutmaktan, riskin tamamını kısıtlamaktan, ofis vb. sabit kıymet yükünden kurtulup, bünyeye almaktansa sermayesine bile katkıda bulunulacak hücrelerden oluşan bir ekosistem yaratarak hafifleyecek, rahatlayacak verimli ve etkin hale gelecektir. Böylece Ocean’s Eleven filmindeki gibi, kurumlara bir George Clooney bir Brad Pitt yetecektir. Akıllı projeler ve onların stratejik yönetimi için ekosistem içindeki unsurların her defasında çeşitli şekillerde kompoze edilerek, adeta yeniden besteleyerek yepyeni verimli çözümler bulunabilecektir. Çoklu disiplinli, çoklu yetenekli, birbirinin aynısı olmayan pek az sayıdaki yönetici, dünyanın her yerinden farklı yapı ve uzmanlıklardan bir araya getirdikleri proje yapılanmasıyla istenen hız ve esnekliği yakalayacaktır. Clooney ve Pitt bulmak İğKağ yapılarını aşar, engellenir. Yeniden yapılanmak, her seviyedeki, işkolundaki, büyüklükteki kurum için kaçınılmaz. Her şeye “sahip” olma hırsının yerini, doğru ekosistemlere “ait” olmaya bırakacağı netleşiyor. Erken başlamakta fayda var, Clooney-Pitt sayısı az, yetiştirmesi zor.