Görüş mesafesi ne kadar?

Her şey o kadar hızlı değişiyor, yenileniyor ki hayale dayalı kavramları yaratmak bile zorlaşıyor. Özellikle bilim kurgu konusunda bir tür yavaşlama, tıkanma gözlemlemek mümkün. Zaten neredeyse her gün kendimizi bir bilim kurgu hikayesinde hissediyoruz. Beş on yıl önce hayal bile edemeyeceğimiz pek çok şey şu anda gerçek oldu ve daha da gelişiyor. İnsanlar yakın gelecekten ötesini düşünmüyor. Mesleklerin, iş yapış şekillerinin, konuların ufkunun on beş yılla sınırlı olduğu netleşiyor. Bu dönem bile belirsizlikler, bilinmezlerle dolu, öngörülmesi imkansız bir dönem. Üstelik bugünler için düşünülenlerin, yapılan öngörülerin hatta hayallerin gerçekten sapması çok büyük boyutlarda oldu. Bundan elli altmış sene önce, Soğuk Savaş’ın uzay yarışı ve Ay’a gidilebilmesinin de etkisiyle gelecek uzayda geçecekti. Jetgiller’den Uzay Yolu’na onlarca dizi, film ve romandan hedef Ay’a sonra da uzayın derinliklerine yerleşmekti. Yıldız Savaşları tartışmaları bugüne kadar bile ayakta kaldı. Önemli dönüm noktası kocaman bir bin yılın değişecek olmasıydı. Bin yıl değişimi gezegen değişimini de birlikte getirecekti. Uzayda geçen neredeyse her yapıtta artık tek tek ülkeler yerine birleşik dünyalılar vardı. Bunlar bazen uzaylı müttefikleri ile birlikte hareket edebiliyordu. En güzeli ise Uzay Yolu’nda herkes “Scotty ışınla beni” deyip anında istediği yerde beliriveriyordu. Bir yandan da bugün su yüzüne çıkan korkuların temelleri o zamandan atılıyordu. Kubrick’in Space Odyssey 2001’inde bilgisayar HAL (isminin harfleri IBM’inkileri takip ederek yaratılmıştı) bir anda insanları devre dışı bırakmış, kontrolü ele alıveriyordu. Ya da Orwell, 1984 romanında, “Büyük Birader”in herkesi her an her yerde gözleyeceğini öngörmüştü. Yirmi otuz yıl sapmayla haklı çıktığı söylenebilir. Verinin en değerli olduğu, bir yandan korumak için çırpınılırken, bir yandan büyük veriyi ve ilgili algoritmaları kullananlar büyük bir güç elde etmeye başladılar. Hayatın her yerinde ve anında bulunan kameralar her hareketi kayıt altına alıyor. Bu kadar bilginin kimin elinde nasıl kullanılacağı da belirsiz. 1949’da yazılan 1984, otuz beş sene sonrasını öngörmüştü. Makul sapmayla. Peki biz bugün otuz beş sene sonrası için varsayımlarda, hayallerde bulunsak? 35 yıl sonra dünya Dünyanın, hayatın bugünden otuz beş sene sonra ne durumda olacağını hiç düşündünüz mü? Bugün doğanlar “yolun yarısına” gelmiş olacak. Belki üçte birine. Ama onları ne bekliyor olacak? İki bin elli yedi yılında sizi, sevdiklerinizi, ait olduklarınızı, yakınlarınızı, çocuklarınızı nasıl bir hayat bekliyor? Bunları hayal etmek, eskiden uzayı hayal etmekte olduğu kadar eğlenceli olabilecek mi? Sürdürülebilirlik bugün konuşulup korkulan gidişat yüzünden imkansızlaşacak mı? Yoksa insan doğru hareket, adım ve önlemlerle bu riskin de üstesinden gelebilecek mi? Bugünün CEO’ları, yöneticileri ilerisi için mangalda kül bırakmıyorlar. İki bin kırk ya da ellide sıfır karbon, yenilenmiş malzeme anlayışı yerleşiverecek. İnşaatlarda karbon canavarı demir, çelik, çimentodan kaçınılacak, yenilenebilir yakıtlar fosil yakıtların yerini alacak… Kim öle, kim kala. Otuz beş sene sonra kimse bugünkü yöneticilerin, CEO’ların yakasına yapışıp bugünkü sözlerinin hesabını sormayacak. Atış serbest. Ülkeler otoriterleşip silah yatırımlarına tavan yaptırıyorlar. Önümüzdeki önemli bir süre yatırımlar artarak sürecek. Ders alınmamışçasına. Savaş makinesi kaçınılmaz olarak fosil yakıta bağımlı. O zaman sürdürülebilirlik aslında romantik bir ütopya olarak kalıp, gündemden düşüp ciddi yıkımlar mı beklenecek? İş hayatı nasıl olacak? Bugün doğanlar otuz beş yaşlarında ne tür kurumlarda ne tip eğitim alarak ne tür işlere hazırlanacaklar? Ya da eğitim bugünküne benzer sürebilecek mi? İş yerleri binalar mı? İş yerinde hiyerarşi kalacak mı? Nasıl örgütlenecek? İş bulunabilecek mi? İşi olmayanlar nasıl hayatta kalacak? Doğuştan işsizlik maaşı olur mu? Yoksa distopyanın dibine vurup “Mad Max” hayatlarına mı savrulur insanlık? Gerçek-sanal iç içe Teknoloji eksponansiyel hızla değişmeye devam edeceğine göre otuz beş sene sonra nereye gelinir. Şu an web 3.0 üzerinden daha önce hiç deneyimlenmemiş metavörs hikayeleri anlatılıyor. Ama internet her on-on beş yılda kendi yeni sürümünü çıkartıyor. Şu anda web 3.0’a girerken otuz beş sene sonra web 5.0’a hatta 6.0’a geçilecekse, ortalığı kasıp kavuran metavörsün örümcek ağı tutmuş eski sistem kalacağı bir dönem gelir mi? Gerçek – sanal diye bir ayrım ortadan kalkar mı? İç içe evrenlerde yaşamı sürdürmek mümkün olur mu? Blokzincir mantığıyla başlayan merkeziyetsizlik, ödeme sistemlerinin çok daha ötesine geçip hayatın pek çok alanındaki düzenlemeyi merkezden koparabilir mi? Eski bilim kurgu yapıtlarında olduğu gibi “tek dünyalı” anlayışının tohumları atılmaya başlanabilir mi? Dronlar hayatın her alanına sızıp hem bireyselleşip hem sosyal araç haline gelir mi? Her türlü ticaretin lojistik çözümü, en önemli ulaştırıcısı olur mu? İnsan ilişkileri, eğlence biçimleri, aidiyetleri nereye evrilir? Kurumların hangileri kalır? Yoksa, işin suyunu çıkartıp, dünyanın kaynakları kıtlaştıkça, nüfus çok hızla artarken refah dağılımındaki eşitsizlik daha da artıp, otoriter güç çatışmaları arttıkça… birkaç milyar kişi eksiltecek bir savaş çıkar mı? İklim felaketi savaşları da tetikler mi? Yoksa, abartmaya gerek olmadan bugünkü hayatın biraz daha teknoloji yoğun yeni sürümünden öte bir durum mu olacak? Batı Cephesi’nde yeni bir şey olur mu? Önemli olan günlük itiş kakış miyopisinden bir an için sıyrılıp, biz ya da dünya nereye koşuyor bakmakta fayda var. Hayallerin genelde sahip olma hedefli olması, sürdürülebilir mi? Kısaca otuz beş sene sonra, iki bin elli yedide ne olacak, olacaksınız?