Herkül Millas
1920’li yıllarda yaşanan dramın asıl aktörleri olan mübadiller, o dönemin siyasi başaktörlerinin devasa görünümleri önünde sönük kalmışlardır. Zaten alışılagelen bir yaklaşımdır: Tarih “liderlerin” üzerinden anlatılır. Kitleler figüran gibidir, kişiler ise ayrıntıdır, teferruattır. Oysa en büyük kayıpları onlar yaşadı: Evlerini, mahallelerini, komşularını, dükkan, bahçe ve tarlalarını, miras kalan aile eşyalarını, sevdikleri kedi ve köpeklerini, hayallerini, mezarlıklarını ve nihayet inançlarını, yani güvenle neye bakmışlarsa, hepsini kaybettiler. Bunları neden kaybettikleri hâlâ anlaşılmış da değildir. Ve bu insanlar yüz binlercedir.
