Bilim insanları, NASA'nın ikonik Voyager 2 görevinden elde edilen verilerin derinliklerinde gömülü olan Uranüs'ün halkaları hakkında yeni bir gizemi ortaya çıkardılar. Voyager 2, Ocak 1986'da Uranüs'ün yanından geçerek 10 uydu ve iki halka keşfetti. Buz devini ziyaret eden ilk ve şimdiye kadar tek uzay aracı oldu. Bilim insanlarının zeta halkası olarak adlandırdıkları bu halkalardan biri o zamandan beri gökbilimcileri hayal kırıklığına uğrattı çünkü neredeyse yirmi yıl boyunca onu tekrar tespit edemediler. Ancak geçen yıl araştırmacılar beklenmedik bir hediye aldılar. Bu da amatör görüntü işlemcisi Ian Regan'ın, bulunması zor zeta halkası da dahil olmak üzere Uranüs'ün halka sisteminin yeni bir görüntüsü.
Üzerine düşünülmesi gerekilen bir çok bilgi var
Idaho Üniversitesi'nde gezegen bilimci olan Matthew Hedman, 5 Ekim'de Amerikan Astronomi Topluluğu Gezegen Bilimleri Bölümü'nün yıllık toplantısında yaptığı sunumda, "Uzun bir süre Voyager 2'den bu halkanın sadece iki görüntüsüne sahip olduğumuzu düşündük" dedi ve "Bu, Voyager verilerinde hala ikinci bir bakışı hak eden birçok bilginin kodlanmış olduğunu gösteriyor" diye ekledi.
Bilim insanları başlangıçta bu bulguyu gözden kaçırdılar çünkü Uranüs'e en yakın kırmızımsı tozlu halka tek bir görüntüde görünmüyordu ve Regan'ın bu özelliğin görünmesi için bir dizi görüntüyü bir araya getirmesi gerekiyordu. Uranüs sisteminin bu görüntüsünü elde etmek için yüzlerce görüntü alındı ve bunlar bir araya getirildi. Hedman,"Bu, zeta halkasının var olan en kapsamlı görüntüsü ve on yıllardır Voyager verilerinde olduğunu bilmiyorduk" dedi.
Elde edilen değerler şaşırtıcı
Önceki iki Voyager fotoğrafıyla birleştirilen yeni görüntü, Hedman ve meslektaşlarına halkanın Uranüs'ten uzaklığını, gezegenin yaklaşık 23 bin mil yani 37 bin kilometre üzerinde olduğunu hesaplamak ve parlaklığını tahmin etmek için yeterli bilgi sundu. Ancak bu değerlerin her ikisi de şaşırtıcı. Hawaii'deki Keck Gözlemevi, Voyager 2'den bu yana zeta halkasının ilk gözlemlerini 2007 yılında yaptı. Bu gözlemler halkayı gezegenin 25 bin mil yani 40 bin km üzerinde gösteriyordu.
Hedman, Keck gözlemleri için "İşin püf noktası, bu halkanın konumunun Voyager görüntüleriyle uyuşmamasıydı. 20 yıl boyunca bu halkada bir şeyler değişti. Yine de bunun ne olduğundan hâlâ tam olarak emin değiliz" dedi. Zeta halkası izlenmediği yirmi yıl boyunca gezegenden sadece uzaklaşmakla kalmadı aynı zamanda Keck gözlemlerinde Voyager 2'nin görüntüsünde olduğundan daha güçlü bir sinyal kaydetti.
Halkanın nasıl oluştuğuna dair net bir bilgi yok
Hedman, "Önemli ölçüde daha parlak hale geldi, bu da o 20 yıl içinde sisteme toz girdiği anlamına geliyor. Ne oldu, nasıl oldu? Hiçbir fikrimiz yok" dedi. Hedman, Uranüs'e bir uzay taşının çarpmış olabileceğini ve bunun parçalanarak zeta halkasına yerleşmiş olabileceğini ya da belki de değişen mevsimlerin sorumlu olabileceğini öne sürdü. Ancak her ikisi de sadece fikir. Her ne olduysa halkaları etkileyecek kadar etkili ve aynı zamanda bilim insanlarının radarından da kaçmış olmalı.
NASA önümüzdeki yıllarda Uranüs sistemini keşfetmek için büyük bir görev planlamaya başlayacak ancak bilim insanları bir süre bu görevden veri elde edemeyecekler. Hedman, James Webb Uzay Teleskobu'nun Neptün çevresindeki benzer halkaların Eylül ayında yayınlanan göz kamaştırıcı bir görüntüsünü yakaladığını belirtti. Hedmen son olarak "Neyse ki, gezegenlerin etrafındaki tozlu halkalara bakmakta çok iyi görünen bir teleskop var, bu güzel olabilir" dedi.
