NASA bir uzay aracını kasıtlı olarak saatte 14 bin mil yani yaklaşık 23 bin kilometre hızla bir uzay kayasına çarptırırken, bu taktiğin gelecekteki bir kıyameti gerçekten önleyip önleyemeyeceği merak konusu.
Bir uzay aracını kasıtlı olarak bir asteroide çarptırma fikri size Armageddon ya da Deep Impact gibi gişe rekorları kıran bilim kurgu filmlerini çağrıştırabilir. Ancak NASA'nın Double Asteroid Redirection Test (DART) uzay aracının yörüngesini değiştirmek amacıyla Dimorphos adlı küçük bir asteroide saatte yaklaşık 23 bin kilometre hızla çarpmasıyla bu fikir geçen hafta gerçeğe dönüştü. Uzay ajansı bu teknolojinin bir gün Dünya'yı kıyamet asteroidi ya da kuyruklu yıldızına karşı savunmak için kullanılabileceğini umuyor.
Dünya'ya çarpma ihtimali ne?
Her 2000 yılda bir, futbol sahası büyüklüğünde bir asteroid Dünya'ya çarparak o bölgede önemli hasara yol açıyor. Her birkaç milyon yılda bir, 66 milyon yıl önce Dünya'ya çarpan ve dinozorları öldüren meşhur asteroit gibi Dünyayı tehdit edecek kadar büyük bir nesne ortaya çıkar. NASA'ya göre şu anda bize doğru gelen bu büyüklükte bir asteroit yok. Ancak uzay ajansı henüz bulunmamış bir asteroit olma ihtimalini de göz ardı etmiyor. NASA, 140 metreden büyük bilinen hiçbir asteroidin önümüzdeki 100 yıl içinde Dünya'ya çarpma şansının olmadığını ve bugüne kadar bu asteroidlerin yaklaşık yüzde 40'ının bulunduğunu söylüyor.
Bu taktik Armageddon'u önleyebilir mi?
NASA, kinetik çarpma tekniğini test eden DART da dahil olmak üzere böyle bir asteroit etkisini önleme umuduyla çeşitli seçenekleri araştırıyor. DART'ın hedefi, Dünya'dan 6,8 milyon mil uzaklıkta ve yaklaşık 160 metre genişliğinde küçük bir uydu olan Dimorphos'tu.
Dimorphos, çapı yaklaşık 780 metre olan Didymos adlı bir ana asteroidin yörüngesinde dönüyor ve Dünya'dan 6,8 milyon mil uzaklıkta bulunuyor. Test sırasında DART saatte yaklaşık 23 bin kilometre hızla giderken Dimorphos ile çarpıştı. Bilim insanları çarpışmanın bir krater açtığına, uzaya kaya ve toprak akıntıları fırlattığına ve en önemlisi de asteroidin yörüngesini değiştirdiğine inanıyor. Kesin sonuçlar iki ay sonra açıklanacak olsa da NASA çarpışmanın uzay aracını daha küçük bir yörüngeye ittiğine ve Didymos'un etrafında dönme süresini 10 dakika kısalttığına inanıyor. Dimorphos ya da Didymos Dünya'ya şu anda yaklaşmıyor ancak NASA DART'ın sonuçlarının kıyamet günü asteroidini uzaklaştırmak için ne kadar büyük bir uzay aracına ihtiyaç duyulduğunu ve ne kadar hızlı gitmesi gerektiğini söyleyen modelleri oluşturacağını umuyor.
Zamanlama çok önemli
NASA'nın Maryland'deki Goodard Uzay Uçuş Merkezi'nde havacılık ve uzay mühendisi olan Brent Barbee'ye göre kinetik çarpma tekniğine güveneceksek zamanlama çok önemli. Eğer NASA Dünya'ya çarpacağı tahmin edilen bir asteroidi yıllar öncesinden tespit edebilirse ona çarparak durdurması için bir uzay aracı göndermek işe yarayabilir. Bir uzay aracının çarpmasının ardından asteroidin yörüngesinde beklenen değişiklik oldukça küçüktür, bu nedenle uzay taşının Dünya'da olabilecek bir çarpmada yeterince büyük bir fark oluşturması için Güneş'in etrafında birkaç tur atması gerekir.
Space.com'a konuşan Barbee, "Uyarı süreniz olduğunda, kinetik çarpıştırıcı işi halletmek için yeterli olabilir" dedi. Ancak, bize doğru gelen bir asteroit, dinozor öldüren asteroit gibi yeterince büyükse bir uzay aracı çarpışması yeterli olmayabilir. Barbee aslında bir sapmanın bir dizi yeni kabus senaryosunu da beraberinde getirebileceğini söyledi.
Örneğin, çarpışma asteroidi yeterince hareket ettirmezse asteroit Dünya'ya ilerlemeye devam eder fakat çarpışma noktası öncekiyle aynı olmayabilir. Böylece felaketin doğal versiyonundan farklı bir versiyonunu yapay olarak yaratmış oluruz. Oluşabilecek diğer senaryo ise bir gerçekleşen çarpışma asteroidi saptırmak yerine bir parçasını koparabilir ve endişelenecek ikinci bir uzay taşı yaratabilir.
Nükleer silah kullanabilir miyiz?
En çok konuşulan tekniklerden biri de bir asteroidi yok etmek için nükleer silah kullanmak. Ancak NASA bu işin Bruce Willis'in Armageddon filminde yaptığı gibi asteroide bir delik açıp ardından nükleer bir bomba patlatarak gerçekleşemeyeceğini söylüyor. NASA'nın gezegen savunma sorumlusu Lindley Johnson 2019'da yaptığı konuşmada "Eğer o filmleri izlediyseniz, tamamen düzmece olduklarını görürsünüz. Nükleer bir patlayıcıyı bu şekilde kullanmamız mümkün değil” dedi.
Bir asteroidin içinde ya da yüzeyinde nükleer bir silah patlatmak, yolumuza birden fazla küçük uzay taşı göndererek bizim için daha fazla sorun yaratabilir. NASA bunun yerine en iyi taktiğin asteroitten birkaç yüz metre uzakta bir nükleer silah patlatmak olacağına inanıyor. Dış Uzay Anlaşması'nın IV. Maddesi, Dünya'nın yörüngesinde, gök cisimlerinde ve uzayda nükleer veya kitle imha silahlarını yasaklamaktadır.
Başka hangi seçenekler var?
Bir asteroidi saptırmak için robotik madencilik, yerçekimi traktörleri ve hatta bir uzay taşını isle boyamak da dahil olmak üzere birkaç başka yöntem öne sürüldü. 2016 yılında Santa Barbara'daki Kaliforniya Üniversitesi'nden araştırmacılar, uzay taşlarını saptırmak için lazer kullanma önerileriyle uluslararası alanda dikkatleri üzerlerine çektiler. DE-STAR adlı projeleri, Dünya'nın yörüngesinde kayayı buharlaştırmak için yeterli akış ile uzaktaki asteroitlere yansıtılabilecek büyük bir lazer öngörüyor.
Araştırmacılar, bir gigawatt gücünde bir lazerin bir ay boyunca ateşlenmesi halinde 264 ft yaklaşık 81 bin metre genişliğindeki bir asteroidi çarpışmayı önlemeye yetecek şekilde yaklaşık 8 bin mil yani yaklaşık 13 bin kilometre hareket ettirebileceğini iddia ediyor.
Başyazar Qicheng Zhang'a göre kinetik çarpma tekniğinde olduğu gibi, zamanlama kilit önem taşıyacak. Zhang, "Diyelim ki 100 metre genişliğinde bir asteroit bugün bulunsa ve önümüzdeki hafta Dünya ile çarpışma rotasında olsa, yönlendirilmiş enerji uygun bir çözüm olmayacaktır çünkü bu eşit derecede etkili tek kullanımlık bir çarpıştırıcı veya patlayıcıdan ziyade büyük ve çok defa hedef alacak bir lazer gerekli" dedi. Öte yandan aynı asteroidi çarpmadan 30 yıl önce bulursak, yönlendirilmiş enerji bugün ABD ordusunun sahip olduğu birçok lazerin gücünün çok altında olan 10 kW lazerlerle bile çok etkili olacaktır.
Gerçekten önleyebilir miyiz?
Eğer Dünya'ya gelen bir kıyamet günü asteroidini erken tespit edebilirsek, feci bir çarpışmayı önleme şansımız olabilir. İster kinetik çarpma tekniği, ister lazer, isterse de nükleer bir çarpma kullanılsın bir asteroidin yörüngesini gezegenimizden uzaklaştırmak için küçük bir sapma yeterli olabilir tabi yeterince uzaktaysa. NASA'nın Dünya'ya Yakın Cisimler (NEO)'i izleyen özel bir Dünya'ya Yakın Cisimler Çalışmaları Merkezi (CNEOS) var ve şu anda yaklaşık 28 bin asteroidi izliyor.
CNEOS her iki yılda bir asteroit çarpmasının sonuçlarına ilişkin bir simülasyon yürütüyor. Geçen yılki senaryoda, 2021 PDC olarak adlandırılan 100 metrelik asteroit, gezegene çarpmasına sadece altı ay kalana kadar tespit edilemedi onu sarsmak için bir uzay gemisi göndermek veya gezegende birçok hayatı kurtarmak için yeterli zaman yoktu. NASA'da program bilimcisi olan Kelly Fast,"Asteroidler bizi bulmadan önce onları bulmak önemlidir. Bir asteroid çarpması önlenebilecek tek doğal felakettir" dedi. Eğer bir asteroit çarpma tehdidi yıllar ya da on yıllar öncesinden keşfedilirse, o zaman bir saptırma görevi mümkün olabilir. Gezegen savunması için ilk iş asteroitleri bulmaktır.
Bir asteroit Dünya'ya çarparsa ne olur?
Eğer bir kıyamet günü asteroidi Dünya'ya çarparsa, çarpmanın olduğu bölgedeki yaşam anında yok olur ve gezegen hızla karanlığa gömülür. Orman yangınlarından çıkan is gökyüzünü doldurur ve Güneşi engelleyerek herhangi bir şeyin büyümesini veya hayatta kalmasını son derece zorlaştırır. Bu arada, gelgit dalgaları, seller ve atmosfere parçacıkların yayılması da dahil olmak üzere büyük çevresel değişikliklerin tüm dünyaya yayıldığını görebiliriz. Bir asteroid çarpmasının insanları nasıl öldüreceği konusunda, 2017 yılında Southampton Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma, şiddetli rüzgarların ve şok dalgalarının sonucunda insanların yüzde 60'ından fazlasının ölebileceği ortaya koyuldu.
Araştırmacılar asteroit çarpmalarıyla ilişkili yedi etkiyi (ısı, basınç şok dalgaları, uçan enkaz, tsunami, rüzgar patlamaları, sismik sarsıntı ve kraterleşme) inceledi ve bunların ölümcüllüğünü hakkında tahminde bulundular. Genel olarak, rüzgâr patlamaları ve şok dalgaları en fazla can kaybına yol açan durumlar olabilir. Araştırmacılar, "Şok dalgaları atmosfer basıncındaki artıştan kaynaklanır ve iç organları parçalayabilirken, rüzgar patlamaları insan bedenlerini savurmak ve ormanları düzleştirmek için yeterli güce sahiptir" açıklamasında bulundu.
