ABD'nin Türkiye’ye Rus yapımı S-400 hava savunma sistemlerini Ukrayna’ya gönderme çağrısında bulunduğu konuşuluyor. Konuya aşina olan üç kaynağa göre ABD, Türkiye'nin Rus yapımı S-400 füze savunma sistemlerini işgalci Rus güçleriyle savaşmasına yardımcı olmak için Ukrayna'ya gönderme olasılığını gayri resmi olarak gündeme getirdi.
Kaynaklar Reuters'e verdiği demeçte, ABD'li yetkililerin geçen ay Türk mevkidaşlarına öneriyi sunduklarını ancak özel veya resmi bir talepte bulunulmadığını söylediler. Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman'ın bu ayın başlarında Türkiye'ye yaptığı ziyarette de bu hususun kısa bir süreliğine gündeme geldiğini belirttiler. Biden hükümeti, S-300'ler ve S-400'ler de dahil olmak üzere, Rus yapımı ekipman ve sistemleri kullanan müttefiklerinden, bu silahları Ukrayna'ya devretmeyi düşünmelerini istiyor.
Analistler, Türkiye’nin bu teklifi reddetmesine kesin gözüyle bakıyor. S-400'ler iki NATO müttefiki arasında uzun süredir devam eden bir tartışma konusu. Türk yetkililer, S-400 sistemlerinin Ukrayna'ya devriyle ilgili herhangi bir ABD önerisi veya teklifi hakkında yorum yapmadı.
Gerçekçi bir öneri değil
Türk kaynaklar ve analistler böyle bir önerinin gerçekçi olmadığını belirtti. Bunun birinci sebebi, S-400'lerin Ukrayna'da kurulması ve işletilmesiyle ilgili teknik engeller. İkincisi ise, Ankara'nın Moskova'dan gelecek siyasi tepkilerden çekinmesi. Washington, ilk teslimatın Temmuz 2019'da gelmesinden bu yana Ankara'dan defalarca kez Rus yapımı S-400’leri başlarından savmasını istedi. ABD, Türkiye'nin savunma sanayisine yaptırımlar uyguladı ve NATO üyesi Türkiye'yi F-35 programından çıkardı. Ankara, müttefiklerin tatmin edici şartlarda silah sağlamaması nedeniyle S-400'leri tercih etmek zorunda kaldığını söylemişti.
Yaratıcı yollar bulma çabaları hızlandı
ABD'li yetkililer, Türkiye'yi Washington'un yörüngesine geri çekmek için bu anı değerlendirmek istiyor. ABD ve Türkiye kaynakları, şu ana kadar belirli bir teklifin ivme kazanmamasına rağmen, son haftalarda gergin ilişkiyi düzeltmek için "yaratıcı" yollar bulma çabalarının hızlandığını söyledi. Sherman 5 Mart'ta verdiği röportajda, "Sanırım herkes S-400'ün uzun süredir devam eden bir sorun olduğunu biliyor. Belki de şimdi, bu sorunu çözmenin yeni bir yolunu bulabileceğiz” diye konuştu.
Sherman’ın tam olarak ne demek istediği belli değildi ve Türkiye Dışişleri Bakanlığı onun yorumlarıyla ilgili soruları yanıtlamadı. Aynı şekilde Beyaz Saray da, Sherman’ın Türkiye ziyareti sırasında yapılan öneriyle ilgili demeç talebini karşılıksız bıraktı. Bu çaba aynı zamanda, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy’nin Ukrayna hava sahasını koruma çağrısına yanıt niteliği taşıyan, Biden hükümetinin daha kapsamlı bir girişiminin parçası. Diğer NATO müttefiklerinin sahip olduğu Rus yapımı S-300'ler ve S-400'ler de Amerikalı başkan tarafından talep ediliyor.
Konuşmalara aşina bir başka kaynak, Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'den, Ukrayna saldırısı hakkında özel bir bilgi almadığını söyledi. Türkiye, Karadeniz'de Ukrayna ve Rusya ile bir deniz sınırı paylaşıyor ve her iki ülkeyle de iyi ilişkilere sahip. Hükümet, işgalin kabul edilemez olduğunu ve Ukrayna'ya desteğini dile getirdi ancak arabuluculuk teklifinde bulunurken Moskova'ya yönelik yaptırımlara da karşı çıktı. Analistler, Ankara'nın yakın enerji, savunma ve turizm bağlarına sahip olduğu Moskova'yı gücendirmemek için söylemini dikkatle formüle ettiğini belirtiyor.
Ancak Ankara, Kiev'e askeri insansız hava araçları da sattı ve daha fazla ortak üretim anlaşması imzalayarak Kremlin'i kızdırdı. Türkiye, Rusya'nın Suriye ve Libya'daki politikalarının yanı sıra, 2014'te Kırım'ı ilhak etmesine de karşı çıkıyor. Philadelphia merkezli Dış Politika Araştırma Enstitüsü'nün araştırma direktörü Aaron Stein, "Türkiye ince bir ipte yürümeyi başardı. Rus S-400’lerin Ukrayna’ya gönderilmesi kesinlikle ciddi bir Rus öfkesine yol açacaktır. Ve Erdoğan için S-400 Türk egemenliğinin bir sembolü haline geldi, bu yüzden onu takas etmek güller ve çiçeklerden ibaret olmaz” diye konuştu.
