Türkiye, İsveç'in NATO'ya katılmasına yönelik muhalefetinden vazgeçerek sürpriz bir taahhütte bulundu ve İskandinav ülkesinin Batı askeri ittifakına üye olmasının önünü açtı. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Türkiye'nin güvenlik konularında daha derin işbirliği ve İsveç'in Türkiye'nin AB üyeliği sürecini canlandırma sözü karşılığında İsveç'in NATO üyeliğini desteklemeyi kabul ettiğini söyledi.
Stoltenberg'in Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve İsveç Başbakanı Ulf Kristersson ile yaptığı görüşmelerin ardından müjdelediği anlaşma, iki ülkenin birbirleriyle ticaret ve yatırımı artıracağını da belirtiyor. İsveç'in NATO üyeliğine karşı çıkan diğer tek ülke olan Macaristan'ın da muhalefetinden vazgeçmesi bekleniyor. Macaristan Dışişleri Bakanı salı günü yaptığı açıklamada ülkesinin İsveç'in NATO üyeliğini onaylamasının artık sadece teknik bir mesele olduğunu söyledi.
Anlaşmanın kamuoyuna duyurulmasından bu yana Erdoğan alışılmadık bir şekilde sessizliğini koruyor ve fikir değişikliğinin nedenleri hakkında yorum yapmaktan kaçınıyor. Konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde ne kadar hızlı ele alınacağı merak konusu. İşte Türkiye'nin İsveç'in NATO'ya girişini değerlendirirken göz önünde bulundurduğu temel faktörler:
Terör ve İslam karşıtı protestolardan duyulan endişe
Erdoğan'ın İsveç'in NATO üyeliğine muhalefeti, ağırlıklı olarak İskandinav ülkesinin PKK'ya karşı çok yumuşak davrandığına dair inancına odaklanıyordu. Geçen yıl Türkiye, İsveç ve Finlandiya arasında imzalanan bir anlaşma bu kaygıların bazılarını gidermeyi amaçlıyordu ve İsveç kısa süre önce terörle mücadele yasalarını sıkılaştırarak aşırılık yanlısı bir örgüte destek vermeyi sekiz yıla kadar hapisle cezalandırılabilir hale getirdi. İsveç, PKK ile bağlantılı kişilerin faaliyetlerini bastırdığını söylüyor. Pazartesi günü ana hatlarıyla açıklanan anlaşma kapsamında İsveç, PKK'nın YPG olarak bilinen Suriye kanadına karşı da çalışacağını söyledi.
Erdoğan'ı yakından ilgilendiren bir konu da Stockholm'de düzenlenen ve bazılarında Kuran-ı Kerim'in yakıldığı Türkiye ve İslam karşıtı protestolar oldu. İsveç hükümeti tarafından kınanmasına rağmen, gösteriler Türkiye'nin sert tepkisini çekti. Türk hükümeti, İsveç'i, Müslüman karşıtı duyguların kamusal alanda sergilenmesine izin verdiği için eleştirdi.
Ancak İstanbul'daki Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi Genel Sekreteri Çiğdem Üstün, İsveç'in terörist gruplarla nasıl başa çıktığının Türkiye için her zaman protestolardan çok daha önemli olduğunu söyledi. Üstün, "Türkiye için mesele esas olarak terör örgütleriyle ilgiliydi" dedi.
Türkiye ABD'den F-16 savaş uçakları istiyor
Erdoğan'ın Stoltenberg'e İsveç'in NATO üyeliği konusunda rotayı tersine çevirme sözü vermesi, Türkiye'nin F-16 savaş uçağı filosunu yenileme çabalarıyla da bağlantılı olabilir. Türkiye ABD'den 40 yeni F-16 satın almak ve mevcut filosunu yenilemek amacıyla gerekli kitleri satın almak için onay istedi. Bu talep Beyaz Saray tarafından desteklendi ancak Kongre'de muhalefetle karşılaştı. Hem ABD'li hem de Türk yetkililer böyle bir anlaşmanın İsveç'in NATO üyeliğiyle bağlantılı olmayacağı konusunda ısrar ettiler.
Ancak Erdoğan'ın İsveç'e yönelik vetosunu kaldırmasından birkaç saat sonra Başkan Joe Biden, ABD'nin Kongre'ye danışarak F-16 satışına devam etme niyetinde olduğunun sinyalini verdi. Erdoğan'ın İsveç'in NATO teklifini parlamentoya getirmeyi kabul etmesini memnuniyetle karşıladığını belirten Biden, Avrupa-Atlantik bölgesinde savunma ve caydırıcılığın arttırılması konusunda Türkiye ile birlikte çalışacaklarını söyledi.
F-16'larla ilgili herhangi bir anlaşmayı en çok eleştiren Senato Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Bob Menendez, ileriye dönük bir yol olabilir diyerek tutumunu yumuşatmış göründü. Menendez, Türkiye'nin komşusu Yunanistan'a yönelik potansiyel tehdit nedeniyle herhangi bir F-16 anlaşmasına karşı çıkmıştı. Üstün, F-16'ların resmi bir bağlantı olmamasına rağmen müzakerelerin önemli bir parçası olduğunu söyledi.
AB üyesi olmak istiyor
Pazartesi günü erken saatlerde Erdoğan, askeri örgütün Avrupalı üyeleri Türkiye'nin dünyanın en büyük ticaret bloğuna katılmasının önünü açmazsa İsveç'in NATO müttefiki olma girişimini engelleyeceği yönünde sürpriz bir uyarıda bulundu. Erdoğan ilk kez iki ülkenin hedeflerini bu şekilde ilişkilendirmiş oldu.
Bu açıklamaların ardından Avrupalı yetkililer İsveç'in NATO üyeliği ile Türkiye'nin 36 yıllık AB üyeliği arasında bir bağlantı kurulmasını reddetti. Avrupa Komisyonu sözcüsü Dana Spinant, "İki süreci birbirine bağlayamazsınız" dedi. Stoltenberg, Türkiye'nin AB ile ilişkisinin NATO için değil, Avrupa Birliği için bir mesele"olduğunu söyleyerek bu noktayı yineledi. Ancak gazetecilere yaptığı açıklamada "İsveç'in bugün bir AB üyesi olarak kabul ettiği şey, Türkiye'nin AB'ye katılım sürecini yeniden canlandırma çabalarını aktif bir şekilde desteklemektir" dedi. İsveç ayrıca gümrük düzenlemelerinin iyileştirilmesini isteyeceğini ve Türk vatandaşları için vizesiz Avrupa seyahatinin uygulanması için adımlar atacağını söyledi.
