Ben Hubbard ve Zolan Kanno-Youngs / The New York Times
Avrupa ve ABD, Ukrayna'yı işgali nedeniyle Moskova'yı izole etmeye çalışırken, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Rusya Devlet Başkanı'ndan dostum diye bahsetti. NATO liderleri ittifakı genişletmek için çalışırken, Erdoğan ülkesi için imtiyazlar isteyerek süreci geciktirdi.
Bir yılı aşkın bir süredir Batılı müttefikleri tarafından oyunbozan olarak görülen Erdoğan pazartesi günü karar değiştirdi. İsveç'in ittifaka katılmasına yönelik itirazlarından vazgeçti ve NATO zirvesinin salı günü yeni bir güç ve birlik duygusuyla toplanmasının önünü açtı.
Erdoğan, fikir değişikliğini açıklamak şöyle dursun, kararı hakkında henüz kamuoyuna bir yorumda bulunmadı ancak İsveç'i engellemeye devam etmekten kazanacağı çok az şey olduğu ve ABD ile diğer NATO müttefikleriyle bozulan ilişkilerini düzeltmekten potansiyel olarak daha fazla fayda sağlayabileceği sonucuna varmış görünüyor. Daha salı günü Erdoğan, Başkan Joe Biden ile bire bir görüşmesini, soğuk ilişkileri olan iki lider arasında parlak yeni bir başlangıç olarak değerlendirdi. Litvanya'nın Vilnius kentindeki Biden ile bir araya gelen Erdoğan "Daha önceki tüm görüşmelerimiz ısınma turları gibiydi ama şu anda yeni bir süreci başlatıyoruz" dedi.
Putin'i yalnızlaştıracak bir değişim
Erdoğan bir yandan yakınlaşma sinyalleri verirken bir yandan da Türkiye'yi Rusya'dan uzaklaştırdığına dair işaretler veriyor ki bu da onu Batılı liderlerin gözüne sokacak ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i daha da yalnızlaştıracak bir değişim. Türk risk analiz kuruluşu PanoramaTR'nin araştırma direktörü Osman Sert, "Bu Erdoğan'ın ilk U dönüşü değil ve son da olmayacak. Erdoğan Batı'ya bir köprü oluşturmak için bir şeyler yapması gerektiğini biliyor" ifadelerini kullandı.
Rusya'nın geçen yıl Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana Türkiye, Moskova ile Batı arasında eşsiz bir orta yol tutturdu. Erdoğan işgali kınadı ve Türk boğazlarını çoğu askeri gemiye kapatarak Rusya'nın Karadeniz'deki filosunu güçlendirme kabiliyetini sınırladı. Aynı zamanda Türkiye, Rusya'ya yaptırım uygulamayı reddetmekle kalmadı, Türkiye'nin Rusya'ya ihracatını artırarak ve indirimli Rus gazı satın alarak ticari bağlarını genişletti.
Türk yetkililer, Türkiye'nin bu tutumunun onu gerekli bir diplomatik aracı haline getirdiğini, esir takası ve Ukrayna tahılının Karadeniz üzerinden ihracatını güvence altına alan bir BM anlaşmasına yardımcı olduğunu savunuyor. Yine de Erdoğan'ın Putin'le sık ve dostane görünen görüşmeleri Batılı yetkililerin Erdoğan'ın gerçek bağlılığının nerede yattığını merak etmesine neden oldu.
Krizleri atlatmasına yardımcı olabilir
Erdoğan'ın İsveç konusundaki geri dönüşü siyasi tarzıyla uyumlu: Analistler, Erdoğan'ın sık sık kendisini güçlendirmesini beklediği politikaları artırdığını ve bu politikalar değer kaybettiğinde bunları özür dilemeden bir kenara attığını söylüyor. Bu dönüş aynı zamanda Türkiye ekonomisinin enflasyon, ağır borç yükü ve yıkıcı depremlerin yol açtığı yüksek maliyetlerin baskısı altında sarsıldığı bir döneme denk geliyor. Batılı ülkelerle iyi ilişkiler ve ekonomik bağlar sürdürmek, tıpkı Rusya ile ticareti korumaya çalıştığı gibi Erdoğan'ın krizleri atlatmasına yardımcı olabilir.
İsveç geçen yıl NATO'ya katılmak için başvuruda bulunduğundan beri Erdoğan, İsveç'i Türkiye'nin terörist olarak gördüğü muhalifleri barındırmakla suçlayarak ve ancak bu muhalifleri bastırdıktan sonra NATO'ya katılmasına izin vereceğini söyleyerek en önemli engel oldu.
İsveç de buna karşılık verdi ve Erdoğan için bir kazanç oldu. İsveç terörle mücadele yasalarını sertleştirdi, anayasasını değiştirdi ve Türkiye'nin talep ettiği bazı kişileri iade etmeyi kabul etti. Türkiye pazartesi günü birkaç taviz daha kazandı: İsveç terörle mücadele çabalarını sürdürmeyi ve Türkiye ile ekonomik işbirliğini arttırmayı kabul etti. Erdoğan ayrıca pazartesi günü sürpriz bir şekilde Türkiye'nin uzun süredir askıda olan Avrupa Birliği'ne katılma hedefini İsveç'in NATO'ya katılma hedefiyle ilişkilendirmeye çalıştı ancak bu çabası somut bir sonuç vermedi. Analistlere göre Erdoğan'ın fikrinin değişmesinde başka konular daha büyük rol oynamış olabilir.
Türkiye, ABD'den F-16 savaş uçakları ve diğer askeri teçhizatı satın almaya çalışıyordu ancak anlaşma, bazı üyelerinin Türkiye'nin İsveç'in NATO teklifini onaylamaması halinde bunu onaylamayacaklarını söylediği Kongre tarafından engellendi. Salı günü Biden'ın ulusal güvenlik danışmanı Jake Sullivan, başkanın transferi desteklediğini ancak bunu Türkiye'nin İsveç kararıyla doğrudan ilişkilendirmediğini söyledi.
"Yüzleşeceği baskılara değmeyecekti"
Erdoğan muhtemelen NATO müttefiklerinin sabrının tükenmeye başladığının ve İsveç'in üyelik başvurusunu bekletmenin ilişkileri daha da kötüleştireceğinin farkındaydı. German Marshall Fund of the United States'in Ankara ofisinin direktörü Özgür Ünlühisarcıklı, "Türkiye, süreci uzatarak elde edebilecekleri potansiyel ek faydaların artık Türkiye'nin yüzleşmesi gereken baskıya değmeyeceği değerlendirmesini yaptı" dedi.
İsveç'in NATO'ya girmesine izin vermek ve F-16 anlaşması üzerinde çalışmak, Erdoğan'ın Washington ile soğuk olan ilişkisini ısıtmasını sağlayabilir. Biden Beyaz Saray'a girdiğinden beri Erdoğan'a mesafeli yaklaşıyor. Seçim kampanyası sırasında Erdoğan'ı anti-demokratik olarak nitelendirdi ve Türk muhalefetini desteklemekten bahsetti. İki devlet başkanı Biden'ın başkanlığı döneminde bir araya geldi ancak Biden, Türk liderin 2002'de ulusal siyasi kariyerine başlamasından bu yana Erdoğan'ı Beyaz Saray'da ağırlamayan ilk ABD başkanı oldu.
© 2023 The New York Times Company
