Bulgular, 2020'de Ay'da iki hafta geçiren bir Çin keşif aracından geldi. Nature Geoscience dergisinde Pazartesi günü yayınlanan bir makaleye göre, "Chang'e 5" isimli keşif aracı Ay yüzeyini birkaç metre deldi ve aralarında bir çarpma kraterinden gelen cam boncukların da bulunduğu 3,7 kilo malzeme geri getirdi.
Ay'ın yüzeyi, boyutları birkaç on mikrometre ile birkaç milimetre arasında değişen küçük küresel silikat cam tanecikleriyle kaplı. Cam taneciklerinin bazıları asteroitlerin Ay'a çarpmasıyla oluşurken, diğerleri Ay yüzeyinde milyonlarca yıl önce meydana gelen volkanik faaliyetlerin sonucu.
İçlerinde su var
The Wall Street Journal'ın haberine göre Çinli bilim insanları Pekin'deki laboratuvarlarında, katı yüzeyleri iyon demetiyle analiz eden ikincil iyon kütle spektrometresi adı verilen özel bir alet kullanarak mikroskobik kürelerin bir kısmını inceledi ve içlerinde su bulunduğunu keşfetti.
Su, boncuklardaki oksijen ile güneşten yayılan ve güneş rüzgarlarıyla ay yüzeyine taşınarak toprakta biriken hidrojen atomları arasındaki kimyasal reaksiyonun bir sonucu. Her bir boncuktaki su miktarı çok az olsa da, araştırmaya göre Ay'da 270 trilyon kilogram su için yeterli miktarda boncuk bulunuyor. Bu da 71 trilyon galona eşdeğerdir.
Derginin yazarları ise bu konuda "Ölçümlerimiz, bu cam boncukların Ay'da önemli miktarlarda güneş rüzgarı kaynaklı su depolayabileceğini gösteriyor" diye yazdı. Araştırmacılar güneş sistemindeki diğer uyduların da böyle bir su deposuna sahip olabileceğini düşünüyor.
Güneş Sistemi'nin ortak özelliği olabilir
Pekin'deki Çin Bilimler Akademisi Jeoloji ve Jeofizik Enstitüsü'nde profesör olan ve makalenin yazarlarından Sen Hu, "Belki de güneş sistemimizde ortak bir özelliktir ve diğer dünyaları anlamanın bir yoludur" dedi.
Küçük cam boncuklarda bulunan su, Ay'daki tek su kaynağı değil. Ay'ın kuzey ve güney kutuplarındaki sürekli gölgelenen kraterlerde de su buzu gizli. Burası hem Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi'nin hem de Çin'in gelecekte Ay'a üs kurmayı planladıkları yer. 2020'de NASA'nın yüksekten uçan bir uçağında kızılötesi teleskop kullanan gökbilimciler, Ay yüzeyinin güneşli bir bölümünde Ay kumunun içinde gizlenmiş suyun varlığını tespit etti.
100 derecede kaynatmaları gerekecek
Dr. Hu'ya göre, yeni su kaynağını elde etmek için, gelecekteki astronotların su içeren boncukları nasıl toplayacaklarını bulmaları ve daha sonra bunları yaklaşık 100 santigrat dereceye veya yaklaşık 212 Fahrenheit dereceye kadar ısıtmaları gerekecek.
Dr. Hu, NASA Apollo misyonları tarafından geri getirilen darbe boncuklarının milyonda yaklaşık 47 parça su içerdiğini söyledi. Ancak 2020'de Çin gezgini tarafından geri getirilen boncukları inceledikten sonra ekip, milyonda 2.000 parçaya kadar daha yüksek bir su içeriği buldu.
Buseck Meteorit Araştırmaları Merkezi direktörü ve Arizona Eyalet Üniversitesi'nde yer ve uzay araştırmaları profesörü olan Rhonda Stroud'a göre, araştırmacıların boncuklarda su oluşumuna ilişkin bulguları doğru.
Ay'da su bildiğimizden daha fazla
Dr. Stroud, "Yöntemlerinin iyi olduğunu düşünüyorum, çalışmalarını dikkatli bir şekilde yaptılar, bu yüzden ölçümlerin oldukça güvenilir olduğunu düşünüyorum" dedi ve ekledi: "Bu kesinlikle Ay'da su içerdiğini bildiğimiz materyal envanterimize katkıda bulunuyor."
NASA'dan yorum yok
Bir NASA sözcüsü, ajansın ajans dışındaki bilimsel yayınlar hakkında yorum yapmadığını söyledi. Kongre, geçmişteki güvenlik kaygıları nedeniyle NASA'nın 2011 yılından bu yana Çin ile çalışmasını yasaklamıştı.
NASA, astronot Gene Cernan'ın 14 Aralık 1972'de ayrılmasından bu yana Ay'ın yüzeyine gitmedi. NASA'nın Artemis programı 2024 yılında ABD'li astronotları Ay'ın yörüngesine oturtmayı ve bir süre sonra da Ay'a indirmeyi planlıyor.
Chang'e 5 keşif aracının görevleri, Ay'a inmesine, keşif aracından bir kapsülü yörüngedeki bir uzay aracına geri göndermesine, Dünya'ya dönmesine ve ardından numuneyi Moğolistan'daki bir bölgeye indirmesine olanak tanıyan dört ayrı araçtan oluşuyor.
Arizona merkezli bir bilim kuruluşu olan Planetary Society'ye göre, iniş aracı, iniş alanını kontrol etmek için kameralar, yere nüfuz eden radar ve Ay yüzeyindeki mineralleri analiz etmek için bir spektrometre de dahil olmak üzere üç bilimsel yük taşıdı. Chang'e 7 keşif aracının 2026 yılında Ay'ın güney kutup bölgesine fırlatılması planlanıyor.
Çinliler canımıza okuyor
Dr. Stroud Çin'in mevcut Ay programı hakkında şunları söyledi: "Şu anda robotik örnek getirme konusunda kesinlikle canımıza okuyorlar. Ama Artemis örnekleri geri getirecek. Sadece bunu insanlarla yaptığınızda daha uzun sürüyor."
