İsrail ve İran arasında açık savaş yeniden gerçek bir olasılık. İsrail, Filistinli grup Hamas'ın siyasi liderinin 31 Temmuz'da Tahran'da öldürülmesine misilleme yapma sözü veren İran'ın saldırısına hazırlanıyor. İsrail ve İran arasındaki çatışma onlarca yıldır düşük seviyede seyrediyordu. İki taraf da birbirlerine çoğunlukla sessizce ve İran'ın durumunda genellikle vekâleten saldırıyordu. Ancak ekim ayında İsrail ile İran destekli Hamas arasında patlak veren savaş, düşmanlıkları hızlandırdı. Nisan ayında İran'ın İsrail'e büyük bir füze ve insansız hava aracı saldırısı başlatmasıyla iki taraf doğrudan karşı karşıya geldi. Bu saldırı çok az hasara yol açtı ve daha sınırlı bir misilleme saldırısına neden olmuş olsa da, kafa kafaya çarpışmalar İsrail-İran çatışmasını daha tehlikeli bir aşamaya taşıdı.
Askeri kapasiteleri
İsrail kuvvetleri İran'a karşı büyük bir teknolojik üstünlüğe sahip. Bu kısmen, İsrail'e avantaj sağlamaya çalışan ABD'nin askeri ve mali desteğinden kaynaklanıyor. Örneğin İsrail şu ana kadar Ortadoğu'da Lockheed Martin Corp. firmasının en pahalı silah sistemi olan F-35 savaş uçağını satın alan tek devlet.
İsrail'in de nükleer silahlara sahip olduğuna inanılıyor ancak bu kapasitesini hiçbir zaman kabul etmedi. Buna karşılık yaptırımlar ve siyasi izolasyon İran'ın yabancı askeri teknolojiye erişimini engelleyerek nisan ayında İsrail'e karşı ateşlediği füzeler ve insansız hava araçları da dahil olmak üzere kendi silahlarını geliştirmesine neden oldu. İran'ın savaş uçakları çoğunlukla 1979 devrimi öncesinden miras kalan eski modellerden oluşuyor. Rus jetleri satın almayı kabul etti ancak bunların teslim edilip edilmediği bilinmiyor.
İran'ın uzun zamandır nükleer programını nükleer silah yapımında kullanmayı amaçladığından şüpheleniliyor ancak İran böyle bir arzusu olduğunu reddediyor. Liderlerinin ağır metali bu tür silahlarda tipik olarak kullanılan yüzde 90 seviyesine kadar saflaştırmayı seçmeleri halinde birkaç nükleer bomba yapmaya yetecek kadar zenginleştirilmiş uranyum biriktirdi. Yine de uzak bir hedefi vurabilecek, çalıştırılabilir bir cihaz üretmek için yakıtı silah haline getirme sürecinde ustalaşması gerekecektir. Teknolojik açıdan dezavantajlı olsa da İran ordusunun nisan ayında İsrail'e karşı kullandığı balistik ve seyir füzeleri ile insansız hava araçlarından oluşan önemli bir stoğa sahip olduğu düşünülüyor.
İran'ın bu saldırıda öğrendiği gibi, İsrail'in güçlü hava savunmasını aşmak oldukça zor. İsrail Hava Kuvvetleri savaş uçaklarını geçmek gerek. Bir de İsrail'in Arrow ve Davud Sapanı hava savunma sistemleri var ki İsrail ordusuna göre bunlar bölgedeki ABD ve diğer müttefik kuvvetlerle birlikte İran'ın ateşlediği 300'den fazla insansız hava aracı ve füzenin yüzde 99'unu önledi.
İran'ın kendi savunma cephaneliği, uçak ve seyir füzelerine karşı Rus S-300 gibi karadan havaya füze sistemlerini ve yerel olarak üretilen Arman anti-balistik füze sistemini içeriyor. Bunlar İsrail'in savunması kadar muharebe testine tabi tutulmadı. Bu da İran'ın kafa kafaya çarpışmak yerine daha büyük bir güç yansıtabileceği asimetrik savaşı tercih ettiğinin bir kanıtı. İran 2020 yılında ABD ile gerginliğin arttığı bir dönemde Rus yapımı Tor hava savunma füzesi kullanarak yanlışlıkla bir Ukrayna yolcu uçağını düşürdü.
Hem İsrail hem de İran siber savaş yeteneklerine sahip. On yıldan uzun bir süre önce, Stuxnet olarak bilinen kötü amaçlı yazılım, ABD ve İsrail operasyonu olduğundan şüphelenilen bir İran nükleer zenginleştirme tesisindeki operasyonları tehlikeye attı. ABD Savunma İstihbarat Teşkilatı tarafından 11 Nisan'da yayınlanan bir değerlendirmeye göre İran bilgi operasyonlarından dünya çapında hükümet ve ticari ağlara yönelik yıkıcı saldırılara kadar bir dizi siber operasyon gerçekleştirme kapasitesine sahip. Dış İlişkiler Konseyi'ne göre, İran tarafından başlatılan siber saldırılar arasında iki İsrail bölgesinin bilgisayarlarını ve su akışını felce uğratmayı amaçlayan bir saldırı da bulunuyor.
İsrail İran'ın nükleer tesislerini hedef alır mı?
İran'ın nükleer programına yönelik bir İsrail hava saldırısı, İran'ın yeni bir saldırısına verilecek en uç yanıtlardan biri olacaktır. İsrail daha önce bu tehdidi İran'ın nükleer silah kapasitesinin eşiğine geldiği bir zamana saklamıştı. Buradaki zorluk, İran'ın atom tesislerinin çok sayıda ve ülkenin dört bir yanına dağılmış olması. En önemlileri son yıllarda zarar görmemeleri için yeraltına taşındı ancak bu durum rutin olarak İsrail'e atfedilen daha küçük ölçekli sabotaj operasyonlarını durdurmadı. Tahran'da 2010'dan bu yana beş İranlı nükleer bilim insanına düzenlenen suikastın arkasında İsrail'in olduğu düşünülüyor. Ve 2021 yılında İran önemli bir zenginleştirme tesisinde meydana gelen patlamadan İsrail'i sorumlu tuttu.
İran'ın nükleer programının korunmasından sorumlu üst düzey bir askeri yetkili nisan ayında yaptığı açıklamada İsrail'in programı hedef alması halinde İran'ın misliyle karşılık vereceğini söyledi. Yetkili, böyle bir tehdidin bile İran'ı barışçıl bir nükleer program olarak tanımladığı politikalarını yeniden gözden geçirmeye itebileceğini ima etti.
Müttefikleri kimler?
İran'ın en önemli müttefikleri Lübnan, Yemen, Irak ve Suriye'de para, silah ve eğitimle desteklediği savaşçı gruplar. Lübnanlı Hizbullah, topyekûn bir savaşta en önemli rolü oynayacak konumda. İsrail ile defalarca savaşan Hizbullah, İsrail ile Hamas arasında savaş başladığından beri düzenli olarak İsrail'in kuzeyine füze, havan topu ve roket atıyor. İsrail istihbaratına göre Hizbullah'ın cephaneliğinde uzun menzilli ve hassas güdümlü füzeler de dâhil olmak üzere 70 binden fazla roket ve füze bulunuyor.
Yemen'in İran destekli Husi isyancıları muhtemelen daha büyük bir savaşta rol almaya hevesli olacaklardır. İsrail-Hamas savaşının başlamasından bu yana Husiler Kızıldeniz'deki ticari gemilere saldırmanın yanı sıra İsrail'e balistik füzeler ve insansız hava araçları da fırlatıyor. 19 Temmuz'da Husilere ait bir insansız hava aracının Tel Aviv'in merkezinde bir binayı vurması sonucu bir kişi öldü, birkaç kişi de yaralandı ve bu İsrail topraklarında gerçekleşen ilk ölümcül saldırı oldu.
İran'ın Orta Doğu'daki tek müttefiki Suriye. Devlet Başkanı Beşar Esad'ın hükümeti, 2011'de patlak veren iç savaşın ardından hala ülkenin tamamında kontrolü ele geçirmeye çalıştığı için İran'a yardımcı olması pek olası değil. İran'ın, Ukrayna'daki savaşı muhtemelen yardım etme kabiliyetini sınırlayacak olsa da Rusya ile ve ABD ve müttefikleri tarafından yaptırıma tabi tutulmasına rağmen İran petrolünü satın alan Çin ile iyi ilişkileri var.
İsrail'in yanında ABD ve İngiltere var. İki ülkenin güçleri İran'ın nisan ayında İsrail'e fırlattığı füze ve insansız hava araçlarından bazılarını imha etti. İran'ın İsrail'e yönelik yeni bir saldırısını öngören ABD ordusu, Orta Doğu'daki varlığını güçlendirmek için gemiler, savaş uçakları ve balistik füze savunma gemileri ekleyeceğini duyurdu.
Arap devletleri nasıl tepki verebilir?
Bir İsrail-İran savaşı bölgedeki birçok ülkeyi zor durumda bırakacaktır. Dört Arap ülkesi 2020 yılında İbrahim Anlaşması adı verilen anlaşma ile İsrail ile barış anlaşması yaptı. Onları bir araya getiren şey İran'a duydukları güvensizlikti. Ancak herhangi bir Arap ülkesinin, bırakın İran gibi güçlü bir ülkeyi, Müslüman bir ülkeyle karşı karşıya geldiğinde İsrail'in yanında yer alması pek olası değil.
İran ve Suudi Arabistan yedi yıllık bir dondurmanın ardından geçen yıl diplomatik ilişkilerini yeniden kurdu. Suudi Arabistan, ABD'nin güvenlik garantilerini elde etmeyi umduğu daha geniş bir anlaşmanın parçası olarak İsrail ile ilişkileri normalleştirme olasılığını araştırıyor ve muhtemelen çatışmaya karışmaktan kaçınmaya çalışacaktır.
