Suriye’de yarım yüzyıldan uzun süredir iktidarda olan Esad ailesinin ikinci nesil temsilcisi, Beşar Esad, rejim karşıtı güçlerin hızla ilerleyişi sırasında Şam’dan ayrıldı. Esad’ın nerede olduğu bilinmezken 13 yıldır süren iç savaşı yaşayan Suriye’de iktidarın yeniden şekilleneceği bir sürece girilyor.
Suriye’de 2011’de süren iç savaş ülkenin harap olmasına, IŞİD’in güçlenmesi için uygun bir zemin hazırlanmasına ve milyonlarca insanın evlerinden edilmesine neden olan uluslararası bir vekalet savaşı ve mülteci krizine sebep oldu.
CNN International, 2000’de babası Hafız Esad’ın ölümünden sonra iktidara gelen ve bugün başkenti terk eden Beşar Esad’ın siyasi kariyerini derledi.
Beşar Esad, babası Hafız Esad'ın 2000 yılında ölümü sonrasında düzenlenen, rakibi olmayan bir seçimle iktidara geldi. Hafız Esad, yoksulluktan çıkarak Baas Partisi’nin lideri olmuş ve 1970'te iktidarı ele geçirerek ertesi yıl Suriye'nin cumhurbaşkanı olmuştu. Beşar Esad, üç on yıl boyunca yöneten ve azınlık Alevi nüfusunu önemli siyasi, sosyal ve askeri görevlere taşıyan bir Sovyet müttefiki olan babası Hafız Esad’ın gölgesinde büyüdü.
Hafız Esad döneminde baskı ve devlet şiddeti yaygındı. 1982’de, rejim karşıtı grupların bu hafta başında ele geçirdiği Hama şehrinde Hafız Esad, orduyu ve istihbarat birimlerini kullanarak Müslüman Kardeşler’in liderlik ettiği bir ayaklanmayı sonlandırmak için binlerce muhalifi öldürtmüştü.
Beklenmedik lider
Babası Hafız’ın yerine geçmesi beklenmeyen ikinci oğlu Beşar Esad, Londra’da oftalmoloji (göz ve görme sistemi hastalıklarının teşhisi, tedavisi ve önlenmesi ile ilgilenen bir tıp dalı) eğitimi aldı. Ancak, babasının yerine geçmesi için hazırlanan ağabeyi Basil’in 1994'te bir trafik kazasında ölmesi üzerine Beşar Esad sahneye çıktı. Esad askeri bilimler okudu ve ardından Suriye ordusunda albay oldu.
Haziran 2000’de babasının ölümünün ardından Suriye parlamentosu, cumhurbaşkanlığı yaş sınırını Esad’ın yaşı olan 34’e indirmek için sadece birkaç saat içinde anayasayı değiştirdi. Bu değişiklik, temmuz ayında rakipsiz bir seçimle babasının yerine geçmesini sağladı.
Avrupa ve ABD'deki birçok gözlemci, genç ve ilerici bir lider imajı sunan Esad'dan umutluydu. Esad'ın, 2000 yılında evlendiği ve Londra'da büyümüş, Suriye kökenli eski bir yatırım bankacısı olan eşi Esma Esad, bu olumlu görüşleri destekledi.
Ancak, yeni liderin Hamas ve Hizbullah gibi militan gruplarla geleneksel bağları sürdürmesi, Batı’nın daha ılımlı bir Suriye’ye dair umutlarını yok etti. Bu görüşler, 2011’deki demokrasi yanlısı protestoları acımasızca bastırmasıyla yerini rejime yönelik açık bir kınamaya bıraktı. Mayıs 2011’de dönemin ABD Başkanı Barack Obama, Esad rejiminin “cinayet ve kitlesel tutuklamalar yolunu seçtiğini” belirterek onu demokratik bir geçişe öncülük etmeye veya “yoldan çekilmeye” çağırdı.
Esad, her yedi yılda bir yapılan seçimlerde ezici çoğunluklarla yeniden seçildi. Ancak en son 2021’de düzenlenen seçimler, ABD, İngiltere, Fransa, Almanya ve İtalya tarafından “hileli seçim” olarak nitelendirildi.
İç savaşa giden süreç
Suriye’yi bugünki haline getirne iç savaş, Arap Baharı sırasında Esad rejiminin kitlesel demokrasi yanlısı protestolara boyun eğmeyi reddetmesi ve barışçıl hareketi acımasızca bastırmasıyla başladı. Sadece ilk birkaç ayda binlerce kişi öldürüldü ve hapsedildi.
Esad’ın güçleri, 13 yıl süren savaş boyunca, kendi halkına karşı kimyasal silah kullanımı da dahil olmak üzere, ciddi insan hakları ihlalleri ve sivillere yönelik acımasız saldırılarla suçlandı. ABD, Ürdün, Türkiye ve Avrupa Birliği, savaşın başında Esad’ın görevden çekilmesini talep etti.
Ağır Batı yaptırımları ve uluslararası izolasyona rağmen rejim, güçlü müttefikleri Rusya ve İran’ın desteğiyle ve muhalefete yönelik acımasız bir kampanyayla şimdiye kadar iktidarda kaldı.
