İlk önce ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'ın geçen hafta Twitter hesabından yaptığı paylaşıma cevap veren Elon Musk, hafta sonu da Washington D.C'de yaşayan İranlı akademisyen Karim Sadjadpour üzerinden Starlink'in İran'da aktif hale geldiğini doğruladı.
Carnegie Endowment adlı düşünce kuruluşunun Orta Doğu uzmanlarından Karim Sadjadpour, Musk ile konuştuğunu belirterek "Bunu paylaşmama izin verdi: Starlink artık İran'da aktif hale getirildi ancak İran hükümetinin desteklemeyeceğinden şüphelendiğim bu iş ülke içinde (Starlink alıcı) terminallerinin kullanılmasını gerektiriyor. Eğer herhangi biri İran'a terminalleri sokabilirse, o zaman işe yarayacaktır" ifadelerini kullandı.
Maliyeti milyarlarca dolar ediyor
Sadjadpout, ABD Başkanı Joe Biden yönetimi yetkililerinin, Starlink terminallerinin İran'a gönderilmesine yardım etmeye hazır olduğuna ancak binlerce Starlink terminalinin ülkeye sokularak kurulma ve sürdürülmesinin lojistik ve finansal olarak milyonlarca dolara mal olacağına dikkati çekti. "Bu zorluk aşılabilir" ifadesine yer veren İranlı akademisyen, ABD yönetimi ve Starlink'in aktif desteğinin yanı sıra başta California'daki Silikon Vadisi ve ülkenin diğer yerlerindeki çoğunun Musk'ın arkadaşı olduğunu söylediği İranlı-Amerikan teknoloji beyinlerinin de yardımına ihtiyaç duyulduğunu kaydetti. Starlink şirketi ve Karim Sadjadpour, konuyla ilgili sorulara henüz yanıt vermedi.
Ne olmuştu?
Elon Musk, 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin 'başörtüsü kurallarına uymadığı' gerekçesiyle gözaltına alındıktan sonra ölmesi nedeniyle başlayan gösterilerin devam ettiği İran'da kesilen internet hizmetlerini sağlamak amacıyla 19 Eylül'de Starlink için ABD makamlarından İran yaptırımlarından muafiyet talep edeceğini açıklamıştı.
Blinken'dan onay
Dışişleri Bakanı Blinken da 23 Eylül'de Twitter'dan yaptığı paylaşımda, İran hükümetinin sansürüne karşı koymak için İran halkının internet özgürlüğüne ve dijital iletişime daha fazla erişim sağlanması amacıyla genel lisans verilmesi konusunda harekete geçtiklerini duyurmuştu. Blinken'ın Twitter'daki paylaşımının altına Musk, "Starlink'i aktive ediyoruz" şeklinde yanıt vermişti. Musk'ın cevabı üzerine İran'da aynı günden sonra Starlink'in resmi sitesine erişimin engellendiği bildirilmişti.
Sinyal alıcı terminal sorunu
Uzmanlar, Starlink uyduları için İran gibi ülkelere internet sinyali göndermenin zor olmadığını ancak ilgili ülkedeki yetkililerin izni olmadan esas yerdeki alıcı ve diğer teknik sorunlar nedeniyle bunun en azından kısa vadede pek mümkün olamayacağına işaret ediyor. Rusya'nın Ukrayna ile girdiği savaş ve ülkedeki internet kullanımına yaptığı müdahale üzerine Ukrayna'ya uydudan internet sağlamak için 15 bin Starlink terminali gönderen Elon Musk'ın aynı operasyonu İran'da gerçekleştirmesinin kolay olmayacağına dikkat çekiliyor.
"İran'a ancak yasa dışı sokulabilir"
Ukrayna hükümetinin bu konuda sağladığı iş birliğinin aksine İran'da yetkililerin Starlink terminallerini güvenlik sorunu olarak göreceği için ülkeye girişine müsaade etmeyeceği, bu kadar teknik donanımın da ancak "kaçak olarak" ülkeye sokulması ve kurulumunun yapılması gerektiği yorumları yapılıyor. Binlerce Starlink terminali alıcısının İran'a yasa dışı yollardan sokulmasının ve gökyüzünü görecek şekilde yerleşim yerlerinde sabit şekilde gizli kurulumunun lojistik ve finansal olarak altından kalkılamayacak bir yük olacağı ifade ediliyor. İran Dışişleri Bakanlığı da bu olası girişimlerin İran'ın 'egemenliğinin ihlali' olarak görüleceğini açıklayarak bu konuda derhal gerekeni yapacaklarını duyurdu. Uzmanlara göre, Starlink'in, İran hükümetinin iş birliği olmadan girişimlerini ilerletmesi halinde, potansiyel olarak uluslararası yasal ve düzenleyici sonuçlarla karşı karşıya kalabileceğine işaret ediliyor.
Musk, BM'ye başvurabilir
ABD hükümetini arkasına alan Starlink'in planlarını uygulaması halinde İran'ın konuyu yasal olarak protesto etmek için başta Birleşmiş Milletler'in (BM) uluslararası iletişim düzenleyici organı Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (İTÜ) olmak üzere diğer küresel yetkili organlara başvurabileceği ifade ediliyor. İran'ın önde gelen teknoloji içerikli blogcusu Jadi, Twitter'dan yaptığı paylaşımda, "Sorun şu ki, bir şirket muhtemelen uluslararası düzenlemeleri ihlal ederek İran üzerinden hizmet sunamaz. İran'ın şirkete karşı güvenilir bir şikayette bulunması ve onun için sorunlar yaratması mümkün" uyarısında bulundu.
Etkisi tartışılıyor
Öte yandan, Starlink'in İran'da aktif hale getirildiğinin duyurulması, hükümetin gösteriler nedeniyle sınırladığı internete erişim konusunda İranlılar arasında bir umut oluştursa da bu açıklamanın sadece internet korsanlarına yaradığı öne sürüldü. Al Jazeera'nin haberinde, Elon Musk'ın yaptığı açıklamanın bugüne kadarki tek somut sonucunun, İranlı kullanıcıları Starlink'e bağlanmak için gereken yazılım kisvesi altında kandıran ve kötü amaçlı virüs yayan bilgisayar korsanları olduğuna dikkat çekildi.
Starlink uydu interneti nedir ve nasıl çalışır?
Starlink, SpaceX'in dünyanın yetersiz hizmet alan bölgelerine internet erişimini kolaylaştırmak için yıllardır üzerine çalıştığı uzay tabanlı bir sistem. Elon Musk'ın kurucusu olduğu SpaceX, en son 24 Eylül'de yerel saatle 19.30 civarında Florida Cape Canaveral Uzay İstasyonu'ndan Falcon 9 roketiyle uzaydaki alçak yörüngeye 52 Starlink internet uydusu daha gönderdi.
İnternette yer alan açık kaynaklara göre, ilk etapta uzaya 4 bin 400 uydu göndermeyi hedefleyen SpaceX'in 2 bin 500'ü aktif halde kullanılan ve 500'ü yörüngelerine doğru hareket ettirilen dünya çevresinde yaklaşık 3 bin uydusu bulunuyor. SpaceX'in, 2027'de tamamlanması hedeflenen proje kapsamında Starlink uydularıyla dünya yörüngesinde 12 bin uyduluk ağ kurmayı planladığı ve mevcut uydularla 40 ülkede Starlink internet ağı oluşturduğu kaydediliyor.
Gecikmeyi azaltıyor
TV sinyali gönderen normal uydular yeryüzünden 35 bin kilometre yukarıdaki jeostatik denilen yüksek yörüngede hareket ederken Starlink internet uyduları yeryüzünden yaklaşık 550 kilometre yükseklikteki dünyaya en yakın yörüngede bulunuyor. Bu nedenle, Starlink uydu sinyallerinde 20 milisaniye gecikme yaşanırken jeostatik yörüngesindeki uydularda bu gecikme mesafeden dolayı 30 katına yani 600 milisaniyeye çıkabiliyor. Starlink uyduları, yeryüzüne yakınlıkları ve gelişmiş teknolojileri nedeniyle şirketin kullanıcılara gönderdiği yeryüzündeki Starlink terminalleri denilen alıcılara saniyede 100 Mb veri gönderebiliyor.
Kırsal konumlara katkısı
Ancak Starlink uyduları saatte 27 bin kilometre gibi yüksek hızla sürekli hareket ettiğinden, sinyal alıcı bir terminalin açısında en fazla 4 dakika kalabiliyor ve alıcıların arkadan gelen bir sonraki uyduya bağlanması gerekiyor. TV sinyali gönderen uydular dünyadan 35 bin kilometre uzakta olduğu için açıları bir ülkeyi veya kıtayı kapsarken Starlink uyduları, dünyaya yakınlıklarından dolayı daha küçük alan ve açıları kapsıyor. Starlink'in internet sitesinde, dünyanın her yerindeki uzak ve kırsal konumlarda yüksek hızlı, düşük gecikmeli geniş bant internet verilebildiği ifade ediliyor.
Aylık 110 dolar
Aylık 110 dolar istenen internet servisine abone olunduğunda gönderilen Starlink kitinin içinde bulunan Starlink alıcı terminali, Wi-Fi yönlendirici ve kablolar gibi teknik donanım için de tek seferlik 599 dolar ödeme isteniyor.
Kaynak: AA
