Batılı ülkeler, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden bu yana Rus milyarderlere ait en az 9 milyar dolar değerindeki lüks gayrimenkulü, süper yatları ve özel jetleri dondurdu ya da el koydu. Ancak bu onların servetlerinde pek bir fark yaratmadı.
Nisan 2022'de Mallarco adasındaki bir marinada demirli olan Tango adlı 255 metrelik bir süperyata el konuldu. İki aydır rıhtımda duran yat alüminyum baronu Viktor Vekselberg'e aitti. Yata yapılan polis baskınından saatler sonra açıklama yapan ABD Başsavcısı Merrick Garland, 90 milyon dolarlık yata ABD Adalet Bakanlığı'nın talebi üzerine el konulduğunu duyurdu. Garland o sırada yaptığı açıklamada "Şimdi geminin suç geliri olarak el konulması için girişimde bulunacağız" dedi.
"Tarihi bir olay olaydı"
Bu, Batılı yetkililerin ilk kez bir Rus oligarkın mal varlığına doğrudan el koyduğu bir dönüm noktasıydı. Alman bankası Commerzbank'ta yaptırım avukatı ve küresel yaptırım standartları eski başkanı olan Viktor Winkler, "Bu tarihi bir olaydı. Vekselberg 2018'de zaten yaptırıma uğramıştı ve bu onu, yetkililerin soruşturması için yeterli zamana sahip olduğu birkaç kişiden biri haline getirdi" dedi.
15 yat, 11 jet, 124 ev
Rus birliklerinin 24 Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesinden sonraki günlerde Batılı ülkeler düzinelerce Rus oligark ve milyardere yaptırım uygulamaya başladı. Fiji'den Fransa'ya, yetkililer yatları ve uçakları alıkoydu ve yaptırım uygulanan Rus oligarkların değerli mülklerini ziyaret etmelerini, satmalarını veya bakımlarını üstlenmelerini engelleyen evlerin dondurulmasını emretti. Forbes, Nisan 2023 itibariyle Batılı ülkelerin milyarderlere ait en az 15 yatı, 11 jet ve helikopteri ve toplam 9 milyar dolar değerinde 124 evi dondurduğunu ya da el koyduğunu tahmin ediyor. Forbes'un 2023 Dünya Milyarderleri listesinde yaptırım uygulanan 46 Rus ve Rusya doğumlu milyarderin toplam 310 milyar dolarlık servetiyle kıyaslandığında bu küçük bir değişiklik.
Bu 9 milyar dolar dondurulmuş varlıkları da içeriyor, yani milyarder hala onlara sahip ancak onlara erişemiyor, satamıyor ya da bakımları için ödeme yapamıyor. Nispeten az sayıda varlığa yetkililer tarafından resmen el konuldu, bu da hükümetlerin mülkiyeti almasına ve açık artırmaya çıkarmasına izin veriyor. ABD, Vekselberg'in Tango'su ve Süleyman Kerimov'un Amadea yatının yanı sıra Vekselberg ve Oleg Deripaska'ya ait New York, Florida ve Washington D.C.'deki dokuz eve el koydu. El konulan varlıkların toplam değerinin 635 milyon dolar olduğu tahmin ediliyor ki bu da milyarlarca dolar değerindeki insanlar için devede kulak kalıyor.
"Yaptırımların kaldırılma ihtimali çok düşük"
Yaptırımlar oligarkların cüzdanlarını çok fazla etkilememiş olsa da, Batı'daki lüks mal varlıklarından fiziksel olarak koparılmalarında etkili oldu. Forbes, Rus milyarderlerin net servetini hesaplarken, dondurulan ya da el konulan ev, yat ya da uçakların değerini hariç tuttu. Yaptırımların avukatı Winkler, "Batı'nın mevcut yaptırımları kaldırma ihtimali çok çok düşük. Mal sahibinin mal sahibi olarak kalması önemsiz, çünkü yaptırımlar yoluyla mal varlığının bloke edilmesi sadece onun değil, ne kadar küçük olursa olsun herkesin mal varlığını kullanmasını yasaklıyor" diye konuştu.
Yatlara el koymak da ucuz değil
Batı yaptırımlarının en yüksek profilli hedefleri oligarkların saray yavrusu süper yatları oldu. Ancak bu gemileri alıkoymak hiç de ucuz değil. Birçoğu savaşın başlamasından sonraki haftalarda Akdeniz ve Karayip limanlarında tutuldu ve o zamandan beri yavaş yavaş çürüyerek hükümetlerin onları ayakta tutmak için ödemesi gereken on milyonlarca dolarlık faturalar biriktiriyor.
Londra merkezli hukuk firması Keystone Law'ın süperyatlara odaklanan ortağı Benjamin Maltby, "Etkilenen gemilerin hiçbiri aslında sahipleri için herhangi bir mali değere sahip değil. İster el konulmuş ister sadece alıkonulmuş olsunlar, artık bir yat olarak işlev göremezler. Bir ulaşım aracı ya da eğlence platformu olarak kullanılamazlar ve sahipleri tarafından satılamazlar. Bunlar fiziksel olarak bozulmakta olan varlıklardır" dedi.
58 milyardan fazla finansal varlık bloke edildi
Banka hesapları ve şirketlerdeki hisseler söz konusu olduğunda, dondurulan varlıkların değeri çok daha büyük. İşgalden sonraki bir ay içinde Forbes, yaptırımların Rus milyarderlere ait evler, yatlar ve jetler de dahil olmak üzere 23 milyar dolardan fazla varlığı vurduğunu tahmin etti. Geçtiğimiz ay ABD, İngiltere, Avrupa Birliği ve Japonya'nın yer aldığı ABD liderliğindeki Rus Elitleri, Vekilleri ve Oligarkları (REPO) Görev Gücü tarafından yapılan ortak açıklamada, milyarder olmayanlar da dahil olmak üzere yaptırım uygulanan Rusların sahip olduğu 58 milyar dolardan fazla finansal varlığın bloke edildiği ya da dondurulduğu duyuruldu.
Avukat ordularıyla karşılık verdiler
Ancak yaptırımlara rağmen Rus oligarklar hala son derece zengin. Yaptırım uygulanan 46 milyarder, işgalden bir gün önce olan 23 Şubat 2022'den bu yana tahmini olarak sadece 48 milyar dolar kaybetti. Bu da toplam net servetlerinin yalnızca yüzde 14'ü. Yaptırımlara karşılık olarak milyarderler avukat ordularını kullanarak karşılık verdiler. Yaptırım uygulanan en az 20 milyarder, yaptırımların kaldırılması için Avrupa Birliği Genel Mahkemesi'nde dava açtı. Oleg Deripaska 2018'e kadar uzanan yaptırımlar nedeniyle geçtiğimiz Haziran ayında ABD Yüksek Mahkemesi'ne başvururken, çelik kralı Alexander Abramov da aynı ay Avustralya'ya ülkenin yaptırımları nedeniyle dava açtı.
Yaptırım avukatı Viktor Winkler'e göre, Avrupa'daki davalarını kazansalar bile yaptırımların kaldırılması pek olası değil. Winkler, "Geçmişte Avrupa Birliği aynı yaptırım kararını sadece farklı bir gerekçeyle yeniden yayınladı. Yaptırım hukukçuları bunlara anlatı diyor. Hukuken AB'nin bunu yapmasına izin veriliyor" dedi.
Mahkemede ne olursa olsun, Batı'nın uyguladığı yaptırımların, oligarkları Vladimir Putin'e baskı yapmaya ikna etmek için yeterli mali acıya neden olmak şeklindeki hedefinde başarısız olduğu açık. İşte Batılı ülkeler tarafından dondurulan ve el konulan lüks evler, yatlar ve jetler:
Emlak
Mülk sayısı: 124
Toplam değer: 5 milyar dolar
Yatlar
Sayı: 15
Toplam değer: 2,9 milyar dolar
Uçak:
Sayı: 11
Toplam değer: 1,1 milyar dolar
