Elif İnce, Michael Forsythe and Carlotta Gall / The New York Times
Sıcak bir Ağustos akşamı, Türkiye'nin güney kıyısındaki bir yat limanında, Flying Fox'un mürettebatı, haftada 3 milyon dolar ödemek isteyen müstakbel misafirler için 446 fitlik süperyatın kusursuz olmasını sağlamak için çok çalıştı. Mürettebattan biri kıç taraftaki parmaklığa yaslandı ve geminin isim plakasının yanındaki cilalı yüzeyi sildi. Bir diğeri camları silmekle meşguldü.
Dünyanın kiralamaya uygun en büyük yatı Flying Fox, geçen yıl New York'taki Met Gala'yı atlayarak Akdeniz'i gezmek ve geminin üst düzey olanaklarının tadını çıkarmak için Beyoncé ve Jay-Z'ye ev sahipliği yaptı. 4 bin 300 metrekarelik yat, Türk hamamı ve tam donanımlı güzellik spası içeren gemi tam bir sağlıklı yaşam merkezi.
Dünya çapındaki limanlarda el konuluyor
Son Rusya Ukrayna’yı işgal etti. O zamandan beri Flying Fox, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in yönetimini sürdürmeye yardımcı olan oligarkların, yaşam tarzlarını aksatmak için tasarlanmış uluslararası yaptırımların ağına yakalandı.
Bununla birlikte, yaptırımlarla karşı karşıya kalan Rus oligarklarına ait veya onlarla bağlantılı bazı süper yatlara dünya çapındaki limanlarda el konulurken, Flying Fox ve daha geniş Rusya cezalarına yakalanan diğerleri, Rusya’ya yaptırım uygulamayan tek NATO üyesi olan Türkiye'de güvenli bir sığınak buldu.
ABD ile gerilimi artırıyor
Türk karasularındaki Rus süper yat filosu, Türkiye'nin gemileri kabul etmesini büyük bir sorunun belirtisi olarak gören ABD ile gerilimi artırıyor. Rusya'nın Türkiye'nin finansal sistemine erişimi, potansiyel olarak Batı yaptırımlarını baltalıyor.
32 yat Türk sularında barındı
Batı'nın Rusya'ya yönelik yaptırımlarını eleştiren Türkiye lideri Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Mart ayında Türkiye'nin enerji ihtiyaçları ve endüstri anlaşmaları nedeniyle yaptırım uygulayamayacağını söyledi. New York Times'ın bir analizine göre toplamda, oligarklara ve yaptırıma tabi kuruluşlara bağlı en az 32 yat, son aylarda ülke sularında barındı ve koylarda ele geçirilme korkusu olmadan hareket edebildi veya demirledi.
Ultra zenginler için süper yatların mülkiyet kayıtları, paravan şirketlerin katmanlarının arkasına gizlenmeleri ile ünlüdür. Times analizi, Rus oligarklarını belirli yatlara bağlayan ve daha sonra MarineTraffic gibi ticari sitelerde bulunan gemi konumlarıyla eşleştirilen haber hesaplarıyla oluşturuldu. Birçok durumda, yatlar bir Times muhabiri tarafından Türk sularında görüldü.
Türk iş insanlarını uyardı
19 Ağustos'ta Hazine Bakanı yardımcısı Wally Adeyemo, bir Türk yetkiliye ABD'nin Rusların Türkiye'yi yaptırımlardan kaçmak için kullanmasından endişe duyduğunu söylediğini belirten bir açıklama yaptı. Üç gün sonra Adeyemo, Türk iş gruplarına yaptırımlarla karşı karşıya kalan Rus kişi veya kuruluşlarla çalıştıkları takdirde ceza almaları konusunda uyarıda bulunan bir mektup gönderdi. Türk bankaları, yaptırım uygulanan Rus bankalarıyla iş yaparlarsa, küresel bankalarla hayati ilişkilerini ve hatta ABD dolarına erişimlerini kaybetme riskiyle karşı karşıya olduklarını da sözlerine ekledi.
Eylül ayında, birkaç Türk bankası, Visa veya Mastercard'ın Rus eşdeğeri olan Mir ödeme sistemini kabul etmeyi bıraktı. Bu adım, ABD'nin finans kuruluşlarının Mir kullanımını genişletmesinin veya yeni anlaşmalar imzalamasının Rusya'ya karşı ABD yaptırımlarını ihlal etme riskiyle karşı karşıya olduğu konusunda uyarmasının ardından geldi.
Ruslar için popüler bir destinasyon
Buna rağmen Türk marinaları, yaptırım uygulanan Ruslara ve onların süperyatlarına hizmet vermeye devam ediyor. Türkiye'nin Akdeniz kıyılarının ılık turkuaz suları, tenha plajları ve modaya uygun işletmeleri, onu uzun zamandır Rus yat sahipleri ve yaz aylarında kiralayanlar için popüler ve uygun bir destinasyon haline getirdi. Yerel restoran menüleri üç dilde basılıyor: Türkçe, İngilizce ve Rusça.
Haziran ayında Flying Fox, Amerika Birleşik Devletleri tarafından engellenmiş mülk olarak belirlendi ve yönetim şirketi Imperial Yachts da yaptırıma tabi tutuldu. Bununla birlikte, Flying Fox, en azından Mayıs ayından bu yana, lüks tatil beldesi Göcek'teki bir marina olan Port Azure'da demirli durumda. Orada, yaptırıma tabi Rusların sahip olduğu veya onlarla bağlantılı diğer süper yatlar, bölgede kartpostal görünümündeki bir koydan diğerine gidiyor.
Türkiye'nin ilk mega yat marinası olarak lanse edilen Port Azure, Türkiye'nin en büyük holdinglerinden STFA tarafından geçtiğimiz yıl hizmete açıldı. Times'ın analizine göre web sitesinde büyük ve küçük sorunları ortadan kaldıran bir cennet olarak övünen marina, geçtiğimiz yaz Rus oligarklarıyla veya yaptırıma tabi şirketlerle bağlantılı en az sekiz yata ev sahipliği yaptı.
20 Ekim'de 13 yat vardı
1 Haziran'da bir Türk yat brokerı Instagram'da Port Azure'da çekilen ve Flying Fox dahil toplam değeri yaklaşık 1 milyar dolar olan beş yattan oluşan bir dizi yatı gösteren bir video yayınladı. Aralarında Imperial tarafından kısa süre önce haftada 1.8 milyon dolara listelenen Lana ve basında çıkan haberlere göre Putin'in onaylanmış bir müttefiki olan Vagit Alekperov ile bağlantılı Galactica Super Nova da vardı.
Times analizine göre 20 Ekim itibariyle Türkiye'de yaptırımlarla bağlantılı en az 13 yat vardı. Bunlardan dördü yaptırım uygulanan kişilere ait veya bunlarla bağlantılıydı. Dokuzu yakın zamanda Monako merkezli yaptırım uygulanan şirket Imperial tarafından kiralanıyor.
Imperial Yachts'ın sözcüsü, firmanın Haziran ayında yaptırıma tabi tutulmasının ardından müşterilerinin şirketle olan sözleşmelerini feshettiğini ve artık Türk sularındaki yatların hiçbirini yönetmediğini veya kiralamadığını söyledi.
Ancak Ağustos sonuna kadar Imperial, web sitesinde Türk sularındaki yatlar da dahil olmak üzere kiralık ve satılık yatların reklamını yaptı. Times tarafından yapılan bir soruşturmanın ardından, listeler Imperial'in web sitesinden kaldırıldı ve bu web sitesinde artık yalnızca şirketin yaptırıma tabi tutulduğunu bildiren bir bildirim gösteriliyor. Şirket sözcüsü bu duruma yanıt olarak eski markasının bir yansıması olarak diğer sayfalarını canlı tuttuğunu söyledi. Imperial soruları cevapladığı bir e-postada, “Diğer web sitesi sayfalarının görünür olduğu süre boyunca, Imperial herhangi bir ticari ilişkide bulunmadı” dedi.
Türkiye'de son zamanlarda en çok görülen Rus oligark Roman Abramovich, gösterişli yatlarının yapımını yönetmek için Imperial’ı kullanmıyor veya denize açıldıktan sonra onlara personel göndermiyor. Times analizine göre İngiltere ve Avrupa Birliği tarafından yaptırım uygulanan Abramovich'e ait veya ona bağlı dört yat Ağustos ayında Türkiye'deydi.
Türk şirketlerine yaptırım gelebilir
ABD Hazinesi ve New York Merkez Bankası'nda eski yaptırım yetkilisi Daniel Tannebaum, ABD'nin tercih etmesi halinde, gemileri Türk sularında olsa ve Türk hükümeti işbirliği yapmak istemese bile Rus oligarklarına yaptırımlarını uygulamak için elinde araçlara sahip olduğunu söyledi.
Tannebaum bunun bir yolunun, Türkiye’deki oligarkların yatlarına hizmet veren şirketlere yaptırım uygulamak olacağını söyledi. Bu durumda sadece Rus yat sahipleri değil, şu anda Türk karasularında bulunan birçok Amerikalı yat sahibi de işlerini başka yerlere götürmek zorunda kalırken, bu şirketlerle iş yapan bankalar hedef haline gelmemek için hesaplarını kapatabilir.
