Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'e karşı gerçekleştirdiği acımasız saldırı ve bunun sonucunda İsrail'in Gazze Şeridi'ne düzenlediği askeri harekattan bu yana Orta Doğu'daki gerilim ve düşmanlıklar had safhaya ulaştı. Böylesine karmaşık bir bölgesel kriz yaşanırken Biden yönetiminin bölgedeki askeri önceliklerini yeniden gözden geçirmesi sürpriz olmamalı.
Çekilme planına dair tartışmalar yürütülüyor
Ancak bunun ABD askerlerinin Suriye'den tamamen çekilmesini de içerebilecek olması ciddi bir endişe kaynağı olmalı. Çekilme konusunda kesin bir karar verilmemiş olmakla birlikte, Savunma ve Dışişleri Bakanlıkları'ndan dört kaynak Beyaz Saray'ın artık gereksiz gördüğü bir misyonu sürdürmeye yatırım yapmadığını söyledi. Şu anda çekilmenin nasıl ve ne zaman gerçekleşebileceğini belirlemek üzere aktif iç tartışmalar yürütülüyor.
Çekilmenin ABD ve müttefiklerinin Suriye'deki çözülmemiş ve son derece değişken kriz üzerindeki etkisi üzerinde yaratacağı yıkıcı etkiye rağmen, bu aynı zamanda IŞİD'e de bir hediye olacaktır. Önemli ölçüde zayıflamış olsa da eğer fırsat verilirse örgüt Suriye'de yeniden canlanmaya hazır. ABD ve 80'den fazla ortak ülke tarafından terör örgütünün sözde bölgesel devletini yenilgiye uğratmak için 2014 yılında başlatılan eşi benzeri görülmemiş uluslararası müdahale, 2019'un başlarında Suriye'deki son toprak parçasının da kurtarılmasıyla kayda değer ölçüde başarılı oldu.
Irak'ta neredeyse yok oldu
Irak'ta da IŞİD neredeyse yok oldu ve 2014'te ayda yaklaşık 850 saldırı düzenlerken 2023'te ayda ortalama sadece dokuz saldırı düzenleyecek kadar geriledi. Ancak komşu Suriye'deki durum daha karmaşık. Sahada yaklaşık 900 askeri bulunan ABD, yerel ortakları Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ile birlikte çalışarak Suriye'nin kuzeydoğusunda süregelen IŞİD isyanının kontrol altına alınması ve etkisiz hale getirilmesinde önemli bir rol oynuyor.
Yine de tehdit devam ediyor. 16 Ocak günü erken saatlerde, SDG tarafından yönetilen ve 5 bin kadar IŞİD mahkumunun tutulduğu bir hapishaneye IŞİD tarafından roket saldırısı düzenlendi ve toplu bir firar girişimi tetiklendi. Bu operasyon nihayetinde engellenmiş olsa da ABD'nin konuşlandırılması, 10 bin savaşçının en az 20 derme çatma hapishanede tutulduğu ve 50 bin ilişkili kadın ve çocuğun güvenli kamplarda tutulduğu bir bölgenin istikrara kavuşturulmasında hayati bir rol oynuyor.
Toparlanma sürecine girdi
ABD birlikleri ve SDG'deki ortakları IŞİD'in Suriye'nin kuzeydoğusundaki toparlanmasını kontrol altına almayı başarmış olsa da Suriye rejiminin en azından kağıt üzerinde kontrolü elinde tuttuğu Fırat Nehri'nin diğer yakasında, yani batıda durum çok daha endişe verici. IŞİD bu uçsuz bucaksız çölde, rejimin ilgisizliğinden ve isyanla mücadele edememesinden faydalanarak yavaş ama metodik bir toparlanma sürecine girdi. Geçtiğimiz birkaç yıl içinde örgüt Suriye'nin güneyinde rejimin kontrolündeki Dera'da da operasyonel varlığını yeniden tesis etti ve orta çöldeki operasyonlarının ölçeğini, kapsamını ve karmaşıklığını belirgin bir şekilde genişleterek nüfusun yoğun olduğu bölgeleri geçici olarak ele geçirdi ve stratejik Palmira kenti çevresinde önemli bir baskı kurdu.
Haraç operasyonu
Doğu ve orta Suriye'de IŞİD'in gölge etkisi geri döndü. Grup, doktorlardan esnaflara, çiftçilerden kamyon şoförlerine kadar herkesten sözde vergi alarak karmaşık bir haraç operasyonunu yeniden kurdu. IŞİD, giderek artan bir sıklıkla, yerel iş gelir akışları hakkında edindiği bilgilere dayanarak bu kişilere ısmarlama haraç talepleri iletiyor. Bazı durumlarda, IŞİD markalı makbuzlar düzenleniyor ve gerektiğinde cep telefonlarına ve akrabalara tehditler gönderiliyor.
Bu faaliyetlerin çoğu başlangıçta Suriye kırsalına odaklanmış olsa da artık kentlere yayılmış durumda ve birçok kırsal bölgede IŞİD giderek daha fazla gölge bir otorite olarak tanınıyor. Bu çok daha az görünür faaliyetler medya manşetlerinde yer almayabilir ancak bunlar dirençli ve derine yerleşmiş bir terörist isyanın temel bileşenleri.
Operasyonlarını gizledi
Geçtiğimiz birkaç yıl boyunca IŞİD, Suriye'deki operasyon seviyesini bilinçli olarak gizledi ve gerçekleştirdiği saldırıların sorumluluğunu üstlenmemeyi tercih etti. Ancak İsrail'in Gazze'de Hamas'a karşı başlattığı savaşın tetiklemesiyle IŞİD ilk kez Suriye'deki toparlanmasının boyutlarını herkesin görebileceği şekilde ortaya koymaya başladı. IŞİD kaos ve belirsizlikten besleniyor ve bugünlerde Orta Doğu'da bu konuda hiçbir eksiklik yok.
ABD güçlerinin Suriye'de rejimin kontrolündeki bölgelerde IŞİD'in faaliyetlerini değiştirmek için yapabileceği çok az şey olsa da, ABD birlikleri Suriye topraklarının üçte birinde IŞİD'e karşı tek anlamlı mücadeleyi bir arada tutan tutkaldır. Bu tutkalın ortadan kalkması halinde Suriye'de önemli bir yeniden diriliş neredeyse garanti altına alınmış olacak ve Irak'a istikrarsızlaştırıcı bir yayılma kesinleşecektir.
IŞİD en son 2014 yılında Suriye'de yükselişe geçtiğinde uluslararası güvenliği son derece olumsuz bir şekilde etkiledi. ABD'nin çekilmesi IŞİD kaosuna geri dönüşü hızlandırırsa, parya bir rejimin ve onun Rus ve İranlı müttefiklerinin kontrolü altına soktuğumuz bir bölgeye geri dönemeyerek sadece gözlemci konumuna düşeceğiz.
