İskoçya'da yapılan bir araştırmada ülkenin kıyılarında görülen üç deniz memelisi türünde Alzheimer hastalığının klasik belirtilerine rastlandığı tespit edildi. Bunamaya yönelik hastalıklara diğer hayvanlarda oldukça yaygın şekilde rastlanmış olsa da Alzheimer hastalığının insanlar dışındaki türlerde doğal olarak meydana geldiğine henüz rastlanılmamıştı.
Ancak Glasgow Üniversitesi, St Andrews ve Edinburgh Üniversiteleri ve İskoçya'daki Moredun Araştırma Enstitüsü'nden araştırmacılar, dişli balinalar ve diğer bazı türlerde üzerinde yapılan ölüm sonrası testlerin, Alzheimer hastalığıyla ilişkili üç önemli beyin değişikliği olduğunu görünce şaşırdılar. Bilim insanları bu beyin dejenerasyonunun nedenini bilmiyorlar ancak bu durum bazı balina ve yunus gruplarının veya sürülerinin neden sığ suda karaya oturduğuna dair bir teoriyi destekleyebilir.
Neden karaya oturduklarını açıklayabilir
Bazı kitlesel karaya karaya oturmalar, okyanuslarda artan antropojenik gürültüyle ilişkilendirilmiştir ancak beyindeki Alzheimer benzeri işaretler, çoğunlukla sağlıklı deniz memelilerinin kafası karışmış veya kaybolmuş bir grup liderini takip ettikleri için karaya oturdukları bir hasta lider teorisini destekleyebilir. Araştırmacılar, dişli balinaların üçünde Alzheimer belirtileri buldular: beyaz gagalı bir yunus, bir şişe burunlu yunus ve yine yunus ailesinin bir üyesi olan uzun yüzgeçli bir pilot balina.
Ayırt edici 3 ayrı belirtisini gösteriyorlar
European Journal of Neuroscience'da yayınlanan makaleye göre, üç yunus da türlerine göre yaşlıydı ve insanlarda Alzheimer'ın üç ayırt edici özelliğini gösteriyordu. Beta-amiloid proteinin anormal seviyelerinin yanında beyindeki nöronları bozan plaklar halinde birikmişti, tau adı verilen başka bir protein, nöronların içinde düğümler halinde toplanmıştı ve beyinde iltihaplanmaya neden olan glial hücreler birikmişti.
Glasgow Üniversitesi'nden patolog ve baş araştırmacı Doktor Mark Dagleish, bu hasarın insanlarda Alzheimer ile ilişkili aynı bilişsel eksikliklere neden olup olmayacağını doğrulamanın mümkün olmadığını söyledi. Yunusların ve balinaların Alzheimer hastası olup olmadığını belirlemek için, hayvanları canlıyken tek tek incelemeyi de gerektirecek.
Dr. Dagleish, “Bunlar, sarmal odontosetlerdeki beyin patolojisinin, klinik Alzheimer hastalığından etkilenen insanların beyinlerine benzer olduğunu gösteren ilk önemli bulgular. Bu aşamada, odontosetlerde bu beyin lezyonlarının varlığının, insanlarda Alzheimer hastalığına bağlı bilişsel eksikliklerden muzdarip olabileceklerini gösterdiğini düşünmek cazip gelse de bu hayvanlara ne olduğunu daha iyi anlamak için daha fazla araştırma yapılmalı” dedi.
Balinalar ve yunusların Alzheimer benzeri beyin lezyonları göstermesinin olası bir nedeni, insanlar gibi ama diğer birçok hayvanın aksine üreme açısından aktif olmayı bıraktıktan sonra yıllarca yaşayabilmeleridir. Başka bir olası neden, derin dalış gagalı balinaların, okyanusta yiyecek aramalarının neden olduğu hipoksi (vücut dokularındaki düşük oksijen seviyeleri) nedeniyle Alzheimer benzeri patolojilere daha duyarlı olduklarını bulan 2020 tarihli bir araştırma tarafından öne sürüldü. Yakın zamanda, tutsak edilmiş 40 yaşındaki tek bir şişe burunlu yunusta da Alzheimer belirtileri bulundu.
"Beyindeki değişiklikleri görmek bizi büyüledi"
Araştırma ekibinin bir parçası olan Edinburgh Üniversitesi'nden Profesör Tara Spires-Jones, "Yaşlı yunuslarda, insan yaşlanması ve Alzheimer hastalığına benzer beyin değişiklikleri görmek bizi büyüledi. Bu patolojik değişikliklerin bu hayvanların mahsur kalmasına katkıda bulunup bulunmadığı, gelecekteki çalışmalar için ilginç ve önemli bir sorudur" diye konuştu.
Dagleish, araştırmanın Alzheimer'ın hayvanlar ve insanlar üzerindeki araştırması için daha fazla soru ortaya çıkardığını söyledi. Dagleish, "Bu lezyonları kendiliğinden geliştiren tek hayvanlar bunlarsa, daha fazla çalışma bize bu lezyonların gelişiminin çok erken aşamalarında neler olduğuna dair bir tür yardım ve fikir verebilir. Bunun olası tetikleyicilerini belirleyebilirsek, onu tedavi etmenin veya önlemenin yollarını bulabilir miyiz?” ifadelerini kullandı.
