Demir Kubbe ve Davut Sapanı'ndan çok önce (Ocak 1991'de) birkaç hafta boyunca Irak, İsrail'e 42 Scud füzesi fırlatmış ve özellikle Tel Aviv ve Hayfa kıyı kentlerini hedef almıştı. Irak'ın o zamanki Devlet Başkanı Saddam Hüseyin, İsrail Başbakanı İzak Şamir'in hırçın karakterine sadık kalıp misilleme yapacağını ve Arap devletlerini Kuveyt'i kurtarmak için ABD liderliğindeki koalisyonu terk etmeye teşvik edeceğini hesaplayarak kışkırtmayı umuyordu. Ancak şaşırtıcı bir şey oldu. Hiçbir zaman savaştan çekinmeyen Şamir beklenmedik bir şekilde müttefiklerinin ricalarına kulak verdi ve İsrail karşılık vermekten kaçındı.
30 yılı aşkın bir sürenin ardından şimdi dünya İran'ın ülkeye yönelik ilk doğrudan saldırısının ardından İsrail'in nasıl bir misilleme yapacağını beklerken şu soru gündeme geliyor: İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, yıllar önceki selefinin alışılmadık hoşgörüsünü gösterebilecek mi?
Ürdün o dönem de devredeydi
Şamir'i ikna etmek için dönemin ABD Başkanı George H. Bush ve Dışişleri Bakanı James Baker çok çalıştı. İkisi de İsrail'in tepki vermesi halinde koalisyonun dağılma riskiyle karşı karşıya kalacağını savundu. Ayrıca daha fazla Patriot hava savunma füzesi de dahil olmak üzere İsrail'e daha fazla ABD askeri yardımı sözü verdiler. Ancak İsrail liderini dizginlemeye çalışan sadece Amerika'nın ricaları ve yardım vaatleri değildi. Ürdün Kralı Hüseyin de çok önemliydi . Tıpkı ülkenin şimdiki hükümdarı olan oğlu Kral 2. Abdullah'ın saldırgan Netanyahu'yu dizginlemede ya da en azından sembolik, ölçülü bir şekilde karşılık vermeye ikna etmeye çalışması gibi.
Abdullah'ın argümanları babasınınkilere benzer olacaktır: Hoşgörünün İsrail'in yararına olacağı, itidalin tüm bölgenin yararına olacağı ve misillemenin İsrail'in güvenliği üzerinde ciddi bir etkisi olacağı. Tıpkı babasının argümanlarının İsrail'in Irak'ın Scud saldırılarından düşük zayiat ve minimum yapısal hasar görmesiyle desteklenmesi gibi Abdullah'ın fikirleri de desteklenecektir.
Batılı ve Arap müttefiklerin yardımıyla zayiat önlendi
İran'ın hafta sonu İsrail'e düzenlediği saldırıda ölen olmadı ve İsrail hava üssündeki binalarda sadece küçük çaplı hasar meydana geldi. Tüm bunlar İsrail'in gelişmiş çok katmanlı hava savunma sistemi sayesinde gerçekleşmiş olsa da (bazı bölümleri gerçekten ilk kez test edildi) aynı zamanda Batılı müttefiklerin ve Arap devletlerinin önemli yardımları sayesinde oldu.
Ürdün, ABD ile istihbarat ve radar bilgilerini paylaşmada Suudi Arabistan, Mısır, Bahreyn, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri'ne katılmakla kalmadı, aynı zamanda İsrail'e doğru giden patlayıcı yüklü insansız hava araçlarının düşürülmesine de aktif olarak yardımcı oldu.
Gazze'deki yıkımı sert bir şekilde eleştiriyor
Abdullah'ın Netanyahu'nun Gazze'de Hamas'a karşı yürüttüğü savaşı sert bir şekilde eleştirmesine rağmen Ürdün hükümdarı İsrail'i savunmakta tereddüt etmedi. İran'ın füze ve insansız hava araçlarının geçişini engellemek üzere ABD öncülüğünde acilen başlatılan çok uluslu operasyona destek vermek üzere savaş uçaklarını havalandırdı. Ürdün hükümeti yaptığı açıklamada "Dün gece hava sahamıza giren bazı uçan cisimlerle mücadele edildi" dedi ve ülke ordusunun 'ulusun güvenliğini ve emniyetini herhangi bir tarafın herhangi bir tehlikesine veya ihlaline maruz bırakacak her şeye karşı koyacağını' ekledi.
Ürdün'de 3 milyon Filistinli yaşıyor
Bu müdahale Abdullah için önemli siyasi riskler taşıyor zira Haşimi monarşisi daha önce de Filistinlilerle çatışmıştı. Babası ve Filistin Kurtuluş Örgütü ülkenin kontrolü için mücadele ederken Ürdün 1970 yılında bir iç savaşa sürüklendiğinde Abdullah sadece sekiz yaşındaydı. Bugün Ürdün'de nüfusun yüzde 20'sini oluşturan yaklaşık 3 milyon Filistinli yaşıyor. Dolayısıyla Abdullah, diğer Arap liderler gibi, İsrail'in savunulmasına yardım ettiği için Netanyahu'dan biraz minnettarlık bekleyecektir. Ve itidal çağrısı, ABD Başkanı Joe Biden tarafından dile getirildiği bildirilen argümanları yineliyor: Netanyahu'yu itidal göstererek daha fazla kazandığını kabul etmeye çağırıyor.
Şamir, geri çekilmenin mantığını gördü
Netanyahu ve selefi Shamir bazı benzerlikler taşıyor: Savaşçı geçmişleri, katı inatçılıkları ve sert, taviz vermeyen çizgileriyle ün salmış olmaları. Bugünkü Belarus'ta Yitzhak Yezernitsky olarak doğan İzak Şamir, İsrail'e geldiğinde soyadı olarak İbranice'de 'diken' anlamına gelen kelimeyi seçti ve ABD Dışişleri Bakanı George Shultz'un yanında kesinlikle bir diken olduğunu kanıtladı. Bir Orta Doğu barış planı için Shamir'in desteğini kazanmaya çalışan Shultz'un yardımcısı bir oturumdan sonra "Kimse masaya çıkıp dişlerini göstermediği için hepimizin mutlu olduğunu ve her şeyin yolunda gittiğini sanıyor" demişti.
İsrail'in hayatta kalmak için ABD desteğine olan bağımlılığı ne olursa olsun, nadiren harekete geçti. Ancak 1991'de durum böyle değildi. Şamir, güvenlik güçlerini "her saldırıyı püskürtmeye ve kendilerine karşı kalkacak her eli kesmeye" çağırmasıyla ünlü olmasına rağmen, geri çekilmenin ardındaki mantığı gördü.
Netanyahu da boyun eğecek mi?
Peki, inatçılığıyla nam salmış Netanyahu da boyun eğecek mi? İsrailli yetkililer misilleme yapılacağını söylediler. İsrail Genelkurmay Başkanı Herzi Halevi "İleriye bakıyoruz, adımlarımızı değerlendiriyoruz. İsrail Devleti topraklarına bu kadar çok füze, seyir füzesi ve İHA fırlatılmasına bir karşılık verilecektir" dedi.
Ancak iç politika açısından Netanyahu, selefinin karşılaştığından daha fazla zorlukla karşı karşıya. Şamir, Likud partisi içindeki en büyük rakibi olan ve yıldızı zaten sönmekte olan Ariel Şaron'un meydan okumalarına karşı arkasını kollamak zorundaydı. Netanyahu ise çok daha hırçın bir koalisyon hükümetinin başında oturuyor. Likud partisindeki bazı isimlerle birlikte aşırı milliyetçiler ve aşırı sağcı dindarlar, İran'a doğrudan bir saldırı için zorluyor. Misilleme yapmamanın Tahran'ı aynı şeyi tekrar denemeye davet edeceğini ve tehlikeli bir yeni normal yaratacağını savunuyorlar.
"Misilleme yapmamak sorumsuzluk olacaktır"
Likud milletvekili ve İsrail'in eski BM elçisi Danny Danon Politico'ya verdiği demeçte "İran'ın İsrail'e yönelik böylesine benzeri görülmemiş bir saldırısının ardından misilleme yapmamak sorumsuzluk olacaktır. Misilleme yapmamak Tahran'dan yeni bir saldırı daha getirecektir" dedi. Danon ve diğerleri İsrail'in saldırıya geçmek istediğinde Batı desteğinin ortadan kaybolduğundan şikayet ediyor.
Ancak Netanyahu'nun kabinesindeki bazı isimler, İran'ın saldırısını İsrail'in Tahran'a karşı çok daha etkili bir uluslararası koalisyon kurması için altın bir fırsat olarak gördüklerinden itidal çağrısında bulunuyorlar. Halevi de yaptığı konuşmada saldırının "Orta Doğu'da işbirliği için yeni fırsatlar yarattığını" söyleyerek bunu ima etti.
Peki ya nükleer güç denklemde olsaydı?
İsrail'in şu anda özellikle Avrupalı liderler ve diplomatlarla yaptığı görüşmelerde altını çizdiği soru şu: İran nükleer silahlara sahip olsaydı bu saldırı nasıl görünürdü? İsrail İran'ın bunun sonuçlarına katlanmasını istiyor. En büyük sonuç; İran'ın Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney'in rejimini zayıflatmayı ve kitle imha silahlarının geliştirilmesini engellemeyi amaçlayan çok daha sert, güçlü ve kararlı bir uluslararası koalisyon olabilir.
Şamir bir keresinde şöyle demişti: "Tanımadığı bir insanın canını almak üzere yola çıkan bir kişi tek bir şeye inanmalıdır; bu eylemiyle tarihin akışını değiştireceğine." Ancak bu olayda, tarihin akışını değiştirebilecek olan bir başkasının canını almaktan kaçınmaktır.
